Түркістан облысының тұрғындарының назарына еліміздегі жасанды интеллект саласы жөнінде мәліметтерді ұсынамыз.Жасанды интеллекттің қарқынды дамуына бірнеше негізгі факторға әсер етті. Бірінші, үлкен деректердің жинақталуы мен желілердің дамуы. Екінші, нейрожелі технологияларының дамуындағы күрт серпіліс.
Еліміз жасанды интеллект саласына енді ене бастағанымен, мүлдем қалыс қалған жоқпыз. Оған дәлел – түрлі салаларда іске асырылған жобалар. Мысалы, медицинада инсульт белгілерін диагностикалауға көмектесетін «Cerebra», ортодонттарға жақтың компьютерлік томографиясын жедел оқуға жәрдемдесетін, «ортодонтиялық талдау», электрокардиограмманы қашықтан декодтайтын «Smart ECG» құрылғылары іске қосылды. Сондай-ақ «Smart City» тұжырымдамасындағы көлік, экология, энергетика, деректерді талдау, нөмірлерді, тұлғаларды тану жүйесі және жол қозғалысы ережесін бұзушылықтарды тіркейтін TargetAI ақылды бейне аналитика платформасы жұмыс істеп тұр. Өнеркәсіп саласында жер қойнауын пайдаланушылардың өндірістік үдерісін оңтайландыруға арналған brains.app жасанды интеллект өнеркәсіптік платформасы, оқиғаларды көп факторлы талдау негізінде геологиялық-техникалық іс-шараларды іріктеуге арналған «Neuron Oil» платформасы бар.
Айта кетейік, 2021 жылы DSGI зерттеуінде еліміз цифрлық дағдылар деңгейінде 134 елдің рейтингінде 43-ші орынға ие болды. Бұл елдегі қолданыстағы цифрлық технологияның сенімділігін, тұрақтылығын, жеделдігін көрсетеді. Әлем елдері жасанды интеллектіні дамытуда көбіне сапалы деректер жиынтығының болмауы, деректердің қол жетімсіздігі, цифрландырудың төмен деңгейі, интернет сапасының нашар болуы, елді интернетпен толық қамтымау, есептеу қуатының болмауы секілді мәселелерге тап болады. Бұл проблемалардың біразы бізде де бар. «Speedtest Global Index» дерегі бойынша еліміз мобильді интернет жылдамдығы бойынша 67-орында (35,90 Мбит/с) болса, кеңжолақты интернет желісі жылдамдығы бойынша 99-орында (47,53 Мбит/с) тұр. Сондықтан жасанды интеллектіні дамытамыз десек, интернет жылдамдығы жоғары болу керек. Тұжырымдамада «5G желісі бірінші кезекте Астана Хаб өңірлік орталықтары орналасқан жерлерде, «TechGarden-де», жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу ұйымдарының жасанды интеллект зертханаларында қамтамасыз етілетін болады», деп көрсетілген.
Сондай-ақ жаңа үрдістерге ілесіп, озық технологияларды бірден меңгеріп кете қоймайтынымыз да жасанды интеллектінің дамуына үлкен кедергі. Елімізде технологиялық, цифрлық сауаттылық деңгей төмен. IT мамандар да жаңа қосымшалар жасағанымен, сұраныстың аз болатынын айтады. Өйткені көбі олардың қандай артықшылығы бар екенін, технологияның қалай жұмыс істейтінін, оларды әртүрлі салаларда қалай қолдануға болатынын білмейді.
Президент еліміз үшін жаңа технологияларды қолдану – мақсат еместігін, азаматтардың өмірін және бизнесті жақсартудың тәсілі екенін атап өтті. Оның пікірінше, цифрландыру және жасанды интеллект технологияларын дамыту сән қуу емес, ұлттық бәсекеге қабілеттілікке қол жеткізудің басты құралы.
«Мемлекет машина сияқты жұмыс істеуі тиіс, бұл дұрыс. Алайда, шын мәнінде, халық үніне құлақ асатын мемлекет және мемлекеттік қызметшілердің бойында эмпатия, уайымдау сезімі болуы керек. Олар азаматтармен өзара іс-қимылға ресурстарды көбірек жұмсауы тиіс», – деп атап өтті Қасым-Жомарт Тоқаев.
Сонымен қатар Президент жасанды интеллектіні дамыту және енгізу кезінде ескерілуі тиіс сын-қатерлерге аударды. Оның айтуынша, өңделетін ақпараттың үлкен бөлігі құпия болған жағдайда жеке мәліметтердің қауіпсіздігі мен оларды қорғау мәселесі туындайды. Мемлекет басшысының пікірінше, аталған мәселені шешу үшін оның теңгерімін табу қажет.
Қасым-Жомарт Тоқаев сөзін жалғастыра келе, жасанды интеллектіні қақтығыстар, геосаяси текетірестер кезінде «қару» ретінде қолдану мүмкіндігін айтты. Қауіпсіздіктің қалыптасқан құрылымындағы және қарулануды бақылаудағы сын-тегеуріндер кибертехнологиялардағы және жасанды интеллект саласындағы текетірестер нәтижесінде шиеленісе түсуі мүмкін.
Осыған байланысты күшті дамыған технологиялары бар кейбір мемлекеттер, саяси одақтар және тіпті, жеке корпорациялар ерекше мәртебеге үміткер болып, өзге мемлекеттерді өз шарттарын қабылдатуға мәжбүрлеуі мүмкін деген болжам айтты.
Президент әлемнің саяси басшыларына жасанды интеллект технологияларын адамға және оның құқықтарын бұзуға қарсы қолданбау туралы Меморандумды қабылдау мүмкіндігін ойластыруды ұсынды. Мемлекет басшысы айтқандай, мұндай құжат адамзат үшін моральдық-этикалық пакт және жасанды интеллект пен оны әзірлеушілер үшін үзілді-кесілді императив болуы мүмкін.
«Біздің міндетіміз осындай сипаттағы кері әсерлерді болдырмау шараларын қалыптастыру. Жаңа заманның табысы біздің жаңа технологияларға енгізетін адамгершілік деңгейіне тәуелді болмақ. Машиналар мен роботтардың ойлау процестері сындарлы бағытта ғана дамуы тиіс», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Президент сөзін қорытындылай келе, жасанды интеллекті дұрыс қолданған кезде бізге барынша үйлесімді әрі байсалды дамуға мүмкіндік беретін құрал болатынын атап өтті. Мемлекет басшысы пленарлық пікір алмасу аясында модератор мен сарапшылар қойған бірқатар сауалдарға жауап берді.
Цифрлық қоғам — адамдардың өмір жағдайына, олардың біліміне жəне жұмысына, сонымен қатар мемлекет, бизнес жəне қоғам арақатынасына ақпараттық-коммуникациялық технологиялар арқылы шешуші əсер ететін, қоғам өмірінің барлық салаларында білім мен ақпараттық доминантты рөлімен ерекшеленетін өркениет дамуының заманауи кезеңі. Мəдениеттің жаңа түрін қалыптастыру үрдісі қазіргі заманғы университетте білім беру процесін ұйымдастыру тəсілін жаңартуға негізделуі тиіс. Болашақ маманның цифрлық мəдениетін жалпы гуманистік құндылықтарға, цифрлық құзыреттіліктің болуына, цифрлық шынайылыққа оңтайлы бағдарлану технологияларын меңгеруге жəне ақпараттық кеңістіктегі нəтижелі қарым-қатынасқа қайшы келмейтін цифрландыру құндылықтары ретінде анықтау ұсынылған. Мақалада адам өмірінің барлық салаларын цифрландыру жағдайына талдау жасалып, цифрлық мəдениетке көшудің сипаттамалары мен ерекшеліктері сипатталған. «Цифрлық мəдениет» тұжырымдамасын қараудың негізгі деңгейлері ұсынылып, «болашақ маманның цифрлық мəдениеті» түсінігі түсіндірілген. Педагогикалық аспектілердегі зерттеулер жəне зерттелген мəдениеттің негізгі бағыттары айқындалған. ҚР цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібінің бірінші вице-министрі Қаныш Төлеушин Стэнфордтың халықаралық қауіпсіздік және ынтымақтастық орталығының штаттан тыс қызметкері Dr. Micheal Hsieh-мен жасанды интеллект бойынша тәжірибе алмасу мәселесі бойынша кездесу өткізді. Іс-шараға Мәжіліс депутаты Екатерина Смышляева, ведомство қызметкерлері және басқа да мүдделі тұлғалар қатысты.
Тараптар жасанды интеллектті дамыту перспективаларын, ЖИ пайдалану кезіндегі контент қауіпсіздігі мәселелерін, түрлі елдердегі заңнамалық реттеу мен тілдік үлгілерді пайдалану мәселелерін талқылады.
Dr.Micheal Hsieh АҚШ технологиялық индустриясында жиырма жылдан астам тәжірибесі бар. Ол түрлі елдерде ИИ қолдану тәжірибесімен бөлісіп, іс-шара спикерлерінің сұрақтарына жауап берді.
Сарапшының айтуынша, алдын ала бағалау бойынша 2026 жылға қарай ЖИ-нің жаһандық экономикадағы жалпы үлесі шамамен 900 млрд АҚШ долларын құрайды, ал 2030 жылға қарай бұл көрсеткіш 15 трлн АҚШ долларына дейін өседі.
Сарапшының айтуынша, егер ЖИ-ді келесі өнеркәсіптік революцияның негізгі бағыттарының бірі ретінде қарастыратын болсақ, онда бұл саяси реттеу арқылы шешуге болатын сын-қатерлерге де әкелетінін мойындау қажет.
Кездесу қорытындысы бойынша ҚР цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі бірінші вице-министрі Қаныш Төлеушин Dr.Micheal Hsieh-ке соңғы технологиялық жетістіктерді талқылау және ЖИ дамыту перспективалары жайында білім алу және тәжірибе алмасу мүмкіндігі үшін алғыс білдірді.
