Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанның оңтүстігінен солтүстігіне қоныс аударушыларға көбірек жеңілдік беруді тапсырған болатын. Ол үкіметке елдің оңтүстігінен солтүстігіне көшетін азаматтарға жеңілдіктер берудің қолданыстағы тетігін реформалауға тура келетінін айтты. “Атап айтқанда, жеңілдіктер әкімдіктер арқылы ғана емес, сонымен қатар оңтүстік өңірлерден жұмысшыларды өз бетінше жалдайтын жұмыс берушілерге шығындарды өтеу арқылы берілуі мүмкін”, – деді ол өз үндеуінде. Сондай-ақ мемлекет басшысы жеке кәсіппен айналысқысы келетін қоныс аударушыларға көмек көрсетуді тапсырды.
Қазақстанда қоныс аудару бағдарламасы аясында кез келген адам өзі тұратын өңірдің ішінде ғана емес, басқа облысқа да көшіп бара алады. Сол үшін мемлекет тарапынан ақшалай қолдау шаралары да беріледі. Бүгінде бағдарлама “Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері” ұлттық жобасына кіреді.
“Біз, сондай-ақ оларға жер телімдерін беру мүмкіндігін қарастыруымыз керек. Тек үй салу үшін ғана емес, ауылшаруашылығы үшін де мемлекеттік қолдау шараларына кеңірек қол жеткізу мүмкіндігі қарастырылуы керек”, – дейді Тоқаев.
Бүгінде оңтүстік өңірлерінен солтүстікке көші қон жалғасып жатыр. Осы бағытта түрлі ақпараттандыру, түсіндірме жұмыстары жүргізілуде. Сайрам ауданына қарасты Қарабұлақ ауылының тұрғындарымен солтүстікке қоныс аудару бойынша кездесу өтті.
Жиынға “Отандастар қорының” сарапшысы Мыңбай Әлфараби, “Tauekel” ұйымының төрағасы Бурахан Дақанов, Түркістан облысының жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы басшысының орынбасары Нұржан Нұрашов қатысты. Кездесуге келген азаматтар қоныс аударушыларға көрсетілетін әлеуметтік көмектер жайында толық ақпараттарға қанық болды. Делегация өкілдерінің айтуынша, вакансиялар қатары өзгеріске ұшырап отырғанымен, денсаулық, білім, ауыл шаруашылығы, құрылыс, өнеркәсіп, көлік салалары бойынша мамандар тапшы. Ішкі көші-қонды реттеуге көпбалалы отбасылар үлкен үлес қосатынын атап өтті.
Осы орайда, Нұржан Нұрашов көрсетілетін әлеуметтік төлемақы туралы кеңінен түсіндіріп өтті. Оның айтуынша, көшіп барған отбасы мүшелерімен бес жылға келісім-шартқа отырады. Әлеуметтік бір реттік төленетін қаражат пен тұрғын үй алған отбасы сол облыста тұруы керек. Әр отбасы мүшесіне 241 000 теңге төлемақы беріліп, ал тұрғын үйге 4 млн теңгеге дейін қаражат беріледі. Сонымен қатар, «Серпін» бағдарламасы бойынша «Отандастар қорының» сарапшысы Мыңбай Әлфараби маңызды ақпаратпен мәлімдеді. Ол өз сөзінде мектеп түлектерін теріскейдегі университеттерге оқуға түсіруге шақырды.
Бұдан бөлек, “Tauekel” ұйымының төрағасы Бурахан Дақанов мал бордақылаумен айналысып жүрген азаматтарды үйренген ісімен сол жақта жалғастыруға шақырды.
Айта кетсек, Қарабұлақ ауылында 55 мыңнан аса халық тұрады.
Еске сала кетсек, сәуір айының 19-21 күндері Түркістан облысында «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасы аясында Солтүстік өңірлерге «Қоныс аудару» жәрмеңкесі өткен болатын. Жәрмеңке барысында Павлодар, Шығыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан, Абай облыстарынан келген 76 маман оңтүстік өңіріне қарасты Сарыағаш, Келес, Сайрам, Ордабасы аудандарын аралады. Аталған жәрмеңкеде 4 өңір бойынша барлығы 3934 бос орын ұсынылған-ды.
«Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасы аясында солтүстікке қоныс аударуды насихаттау үшін Ордабасы ауданында кездесу өтті.
Жиында белгілі болғандай, Солтүстікті көріп қайтуға ниетті азаматтарға арналған тегін автобус келесі аптада ұйымдастырылмақ. Осы жиын барысында “Отандастар қорының” Солтүстік Қазақстан облысы бойынша сарапшысы Мыңбай Әлфараби “Серпін” бағдарламасының әрі қарай дамуына ықпал ету керектігін атап өтті.
Сондай-ақ, “Tauekel” ұйымының төрағасы Бурахан Дақанов Солтүстік Қазақстан облысындағы 13 ауданның ауылдары оңтүстіктің тұрғындарын асыға күтетіндігін жеткізді.
«Теріскейді қазақыландырайық. Адам саны 2,2 миллионнан асып, жылына кем дегенде 60 мыңнан астам сәби туылатын бұл ғажап облыс – Солтүстікке көштің нағыз «адами һәм қазақи» инвесторы. Білсеңіз, мен тұратын Шал ақын ауданында халықтың саны – 24 мың адам. Ал Ордабасы ауданында 134 мың адам тұрады. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, елімізде 3,2 млн. жуық оқушының 530 мыңы Түркістан облысында. Жабылуға шақ қалып отырған мектептерді аман алып қалу үшін өңір тұрғындары көшіп баруы керек. Солтүстік өңірлерді қазақыландыруға күш салайық», – деді ол.
Жиын соңында Түркістан облысының жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы басшысының орынбасары Нұржан Нұрашов тұрғындардың құжат әзірлеуі мен өкімет тарапынан қарастырылған жәрдемақы жөнінде кеңінен түсіндіріп өтті.
Қоныс аудару бағдарламасына қатысу үшін алдымен жергілікті жерде жұмыспен қамту орталығына барып, өтінім беру керек. Үйден шықпай-ақ, кеңес алуға да болады. Ол үшін электронды еңбек биржасының ресми сайтын пайдалану қажет. Сайтта қоныс аудару мәселелері бойынша кеңес алып, өтініш қалдыруға мүмкіндік бар. Сол жерде жұмыс күші тапшы өңірлерге қоныс аудару бойынша барлық ақпарат жарияланған. Көшіп баруға болатын өңірдердің картасы, ал әрбір өңірдің “төлқұжатында” мектептердің саны, медициналық мекемелер, спорт нысандары және тағы басқа мәлімет көрсетілген. Қоныс аударудың екі түрі бар “Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері” ұлттық жобасы аясында қоныс аударудың екі түрі қарастырылған.
Олар: өңіраралық қоныс аудару (жұмыс күші артық облыстардан жұмыс күші жетіспейтін облыстарға жұмысқа орналастыруға және/немесе кәсіпкерлік бастамаларға жәрдемдесу);облыс ішінде қоныс аудару (мемлекеттік тұрғын үй қорынан және/немесе жұмыс берушілердің қаражаты есебінен тұрғын үймен қамтамасыз ету және тұрақты жұмыс орнына жұмысқа орналасу мүмкіндігі болған кезде экономикалық даму әлеуеті төмен елді мекендерден облыстық (аудандық) маңызы бар қалаларға, экономикалық өсу орталықтарына көшу);
Жобада өтініш беруге болатын өңірлер де көрсетілген. Олар жұмыс күш артық жерлер болып саналады. Атап айтқанда, Алматы, Жамбыл. Маңғыстау, Түркістан, Қызылорда мен Жетісу облыстары, Астана, Алматы мен Шымкент. Ал жұмыс күші тапшы, яғни, қоныс аударушыларды қабылдайтын облыстар 8 өңір кіреді. Олар: Ақмола облысы, Қостанай облысы, Қарғанды облысы, Павлодар облысы, Шығыс Қазақтан облысы, Солтүстік Қазақстан облысы, Абай облысы, Ұлытау облысы. Қоныс аудару бағдарламасына кез келген Қазақстан азаматы және қандастар қатыса алады.
Басқа өңірге көшіп барған адамға жан-жақты қолдау жасалады. Субсидиядан бастап оқытуға дейінгі шаралар қарастырылған. Отбасы жағдайына қарамастан, әрбір адамға 70 АЕК (241 500 теңге) мөлшерінде материалдық көмек, Тұрғын үйді жалдау (жалға алу) және коммуналдық қызметтерге ақы төлеу, Қоныс аударуға жәрдем көрсететін жұмыс берушілерге субсидиялар беру, Жұмысқа орналасуға және кәсіпкерлік бастамашылыққа жәрдемдесу, Қысқа мерзімді кәсіби дайындыққа жіберу; Материалдық көмек жаңа тұрғылықты жерге келгеннен кейін беріледі. Үйді жалдау мен коммуналдық шығындар қалай өтеледі. Ұлттық жоба бойынша қоныс аударып келген адамның отбасына, соның ішінде жалғызбасты адамдарға тұрғын үйді жалдау және коммуналдық қызметтерге бір жыл бойы ақы төленіп тұрады.
Материалдық көмектің мөлшері: Қалалық жерлерге қоныс аударғандарға: бір адам үшін 20 АЕК (69 000 теңге), отбасы мүшелерінің саны 2-4 адам болса, 25 АЕК (86 250 теңге), отбасы мүшелерінің саны бес және одан көп болған жағдайда 30 АЕК (103 500 теңге), Ауылдық жерлерге көшіп келгендерге: бір адамға 15 АЕК (51 750 теңге), отбасы мүшелерінің саны 2-4 адам болған кезде 18 АЕК (62 100 теңге), отбасы мүшелерінің саны бес және одан көп болған жағдайда 21 АЕК (72 450 теңге);
Ерікті түрде қоныс аудару бойынша мемлекеттік қолдау шаралары бір рет беріледі.
Айта кетсек, өткен жылы 8 мыңға жуық қазақстандық оңтүстіктен солтүстікке қоныс аударып, мемлекеттік қолдау шараларын алды. Өткен жылы «Қуатты өңірлер – ел дамуының драйвері» ұлттық жобасын (бұдан әрі – Ұлттық жоба) іске асыру шеңберінде Қазақстанның еңбек тапшылығы бар өңірлерінен 7 923 адам өз еркімен қоныс аударды, оның ішінде 1 320 қандас және 6 603 қоныс аударушы бар. Барлық қоныс аударушыларға мемлекеттік қолдау шаралары көрсетілді. Ұлттық жоба шеңберінде қоныс аударушыларға мемлекеттік қолдаудың мынадай шаралары ұсынылады:көшуге арналған субсидия – бір мезгілде отағасына және отбасының әрбір мүшесіне 70 АЕК мөлшерінде;отбасы мүшелерінің санына және елді мекенге байланысты 12 ай ішінде 15-тен 30 АЕК-ке дейінгі мөлшерде тұрғын үй жалдауға және коммуналдық қызметтерге ақы төлеуге ай сайынғы субсидиялау;қысқа мерзімді кәсіптік оқытуға жіберу; жұмысқа орналасуға немесе кәсіпкерлік бастаманы дамытуға жәрдемдесу.
Өткен жылы қоныс аударғандардың ішінде 3 652 адам еңбекке жарамды, олардың 2 811-і тұрақты жұмысқа орналастырылған. Біржолғы субсидиялар 7 622 қатысушыға төленді, ал 5 633 азаматқа тұрғын үй шығыстары субсидияланады. Бұдан басқа, өңіраралық қоныс аударуға жәрдем көрсететін жұмыс берушілерге тұрғын үймен қамтамасыз етілген және кемінде 2 жыл мерзімге тұрақты жұмысқа қабылданған әрбір жұмыскер үшін 400 АЕК мөлшерінде жұмысқа орналасуға біржолғы субсидия беріледі.