Бүгінде елімізде табиғат құбылыстарын бақылауға мүмкіндік беретін жобалар ауқымы кеңейіп келеді. Бұл туралы ақпараттарды Түркістандық оқырмандарымыздың назарына ұсынамыз. Ғарыш аппараты арқылы ғалымдар шағын обсерваторияда минералды ресурстарды анықтап, жер сілкінісін болжай алады. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Инжиниринг және жоғары технологиялар кластарының бас директоры Әмірхан Темірбаев жер сілкінісінің нақты уақытын дәл айту мүмкін емесін, дегенмен әлемде ғалымдар осы бір құбылысты болжау мәселесіне ден қойып отырғанын айтты.
– Ғалымдар жер сілкінісін болжауда әртүрлі хабаршыға сүйенеді. Қазір хабаршылардың жүздеген түрі анықталған. Олардың көпшілігі геофизикалық құбылыстарға негізделген. Мұндай құбылыстарға атмосферадағы оптикалық құбылыстар, сейсмикалық толқын жылдамдықтары, жердің беткі қабаты температурасы мен жерасты суларындағы родон құрамының өзгерісін жатқызуға болады. Сондай хабаршылардың бірі – Жер ионосферасы мен магнит өрісінің күйі, – дейді ол.
Әмірхан Темірбаевтың айтуынша, литосфера мен зарядталған бөлшектерден тұратын ионосфера арасында тығыз байланыстың болуы, жер сілкінісінен біраз уақыт бұрын ионосферадағы зарядталған бөлшектердің, атап айтқанда, электрондар концентрациясының өзгеруі ғалымдар тарапынан жер сілкінісінің айғағы деп саналған. Мәселен, 2010 жыли Гаитида, 2011 жылы Жапонияда, 2023 жылы Түркия елінде болған жер сілкінісі оқиғалары сөзімізге дәлел. Жоғарыда айтылған құбылыстар әдетте 200-500 шақырым биіктікте орын алады. 450-550 шақырым қашықтағы «төменгі орбиталарға» наноспутниктер жіберіледі. Наноспутник ионосферадағы өзгерістерді анықтай алады.
– Ғаламшар үшін осындай маңызды миссияны атқаратын наноспутникті неге біз де жасап көрмеске деген ой келді. Қазір осы жобаны пысықтап жатырмыз. Әдетте наноспутниктер Жерді күн сайын шамамен 15 рет айналып шығады. Оның 4 айналымы Қазақстан территориясына сәйкес келеді. Біздің жоспарымызға сәйкес, наноспутник Қазақстанның территориясынан өткен сәтте біз Жердегі қабылдау стансаларының көмегімен ионосфераның жай-күйін үнемі бақылап отырамыз. Тіпті, автоматтандырылған жүйені жасау ойымызда бар. Нәтижесінде, өз еліміздің территориясына үздіксіз мониторинг жасап отыруға мүмкіндік туады, – дейді.
