Түркістан қаласының тұрғындарының назарына Қазақстанның киберқалқаны саласын дамытуға арналған бекітілген тұжырымдамаларды ұсынамыз. Қазақстан қаржы мәдениеті қоры директорының орынбасары Нұркен Шардарбековтың сөзінше несиені қолма-қол ақшамен рәсімдеу үшін интернет алаяқтары жәбірленушінің жеке мәліметтерін сұрап, бәрін біліп алады. Мысалы, несие шығарып беру үшін керек деп жеке куәлік нөмірін, төлем картасының нөмірін, шот нөмірі сынды толық деректерін біліп алады. Мысалы, онлайн несие алатын азаматтардың мобильдік қосымшаларда жеке кабинеті болады. Соның құпиясөзін біліп алады. Жеке кабинетін бұзып кіріп алған соң сол адамның атына несие ала береді. Тек смс-код келу үшін өз телефондарына ауыстырып алады. Сосын несие мақұлданған кезде өз шоттарына аудара салады. Сіз оны білмей де қаласыз.
Оның сөзінше, алаяқтар AnyDesk пен TeamViewer бағдарламаларын да белсенді қолданады. Солар арқылы жеке мәліметтерді біліп алады. Көбіне алаяқтар әр түрлі шоттарда арасына заңсыз алынған ақша аударып, дропперлерді пайдаланатын жайттар да бар екен. Ал дроппер дегеніміз солардың ақша шешетін көмекшілері болып шығады. Олар ақшаны шешкен соң өздеріне 10-20%-ын алып, қалғанын сол алаяқтарға жібереді. Кейін полиция ұстап жатқанымен олар тек куәгер ғана болып қалады.
Маманның сөзінше, екінші әдісі, тауарлық несие рәсімдеу. Сол делдалдық қызмет ұсынушылар мәліметтерді жинап, ақшаның орнына тауарлық несие алып береміз деп уәде береді. Соның арасында тура жоғарыдағыдай телефондарын өзгертеді. Бірақ ақшаның орнына қымбат-қымбат ұялы телефон, техника, теледидар алады. Соны алған соң whats app не telegram-мен байланысқа шығып, «сіздің атыңызға несие шықпады, кешіңіріз, бір айдан кейін тағы хабарласыңыз» деп өтірік айтады. Немесе ұялы телефонды несиемен бірнешеуін алады да сізге тек біреуін ғана көрсетеді. «Міне, бір телефон шықты, осындай дүкеннен алып кетесіз» дейді. Қалғанының бәрін өздері курьермен алдырады. Яғни олар дүкенге барып та жүрмейді. Қайтадан сол дроппер немесе такси қызметтерін пайдаланады. Ал негізгі тұтынушы алданғанын несиені төлейтін кезде, яғни бір айдан кейін ғана біледі.
Соңғы жылдары елімізде қылмыстық кодекстің «алаяқтық» бабы бойынша 37,3 мың қылмыстық құқық бұзушылық тіркелді. Қылмыстық құқық бұзушылықтың жартысына жуығы (47,4%) – интернет алаяқтық. Бұл бойынша 17,7 мың құқық бұзушылық тіркелген. Сондай-ақ төлем картасын пайдалану арқылы 244 алаяқтық, ақшалай қарыз алу арқылы 91 алаяқтық, несие саласында 47 іс және жылжымайтын мүлікке қатысты бір алаяқтық тіркелген. Аймақтар бойынша қарасақ, ең көп жағдай Алматыда тіркелген – 8,7 мың. Бұл 2021 жылмен салыстырғанда 20,5 пайызға көп. Сондай-ақ «үштікте» Астана (5,7 мың) мен Шымкент (3,5 мың) қаласы тұр. Жаңадан құрылған Ұлытау, Жетісу және Абай облысы қылмыстық құқық бұзушылық аз тіркелген өңірлер арасында.
