Бүгінде жасөспірімдер кибербуллинг құрбандарына айналып жатыр, яғни желіде қорқытып-үркітуге, мазақ пен кемсітуге ұрынады. Әйтсе де амандардың кеңесі көбінесе ата-аналарға арналған, оларға балаларын желідегі мазақтаудан және қорқытудан қалай қорғау керек екені айтылады.
Ересектердің көмегіне жүгінгісі келмейтін, қысым көріп жүрген достарыма қалай көмектесе аламын?
Кез келген адамға қолдау қажет. Алдымен әңгімеге тартып, досыңды немесе құрбыңды тыңдауға тырыс. Ол не сезеді, басынан өткен оқисын ересектерге жеткізгісі келе ме, көмекке мұқтаж ба – соны білу керек. Ересектерге бірге барайық деп айтып көр. Егер ол бас тартса, сенім артуға болатын ересек адамды табуға тырыс. Көмекті содан сұрап көр. Әрекетсіздік жаман салдарға әкелуі мүмкін.
Интернетті пайдалануды жалғастыра отырып кемсітуден қалай аулақ болады?
Әлбетте интернетті пайдаланудан бас тарту мүмкін емес. Олай жасап та керегі жоқ – онда көптеген пайдалы ақпарат пен ресурс бар. Әйтсе де әлеуметтік желілерде кейбір «достарды» бұғаттап тастауға, кейбір қолданбалар мен бағдарламаларды өшіріп тастауға немесе интернеттен демалу үшін белгілі бір уақытқа оффлайнға кетуге болады.
Сонымен қатар бәріне жайлы болатын интернетті құруға болады. Сондықтан өзіңнің тәртібіңді де назарда ұстаған жөн – сыпайы болу, басқа қолданушыларға құрмет білдіру.
Интернеттегі жеке ақпаратымды қалай қорғаймын және оны маған қарсы қолданбау үшін не істеу керек?
Алдымен сен әлеуметтік желіге постты не үшін жариялайтыныңды және оны кімдер көре алатынын ойланып алған жөн. Әлеуметтік желілерде жағдайды бақылауда ұстауға мүмкіндік беретін баптаулар бар: сенің жарияланымыңды көре алатын адамдар шеңберін шектей аласың немесе аккаунтыңды толығымен жауып тастап, белгілі бір қолданушылардың комментариін бұғаттауға, «бөлісу» функциясын сөндіріп тастауға, фотосуретті жүктеп алудан қорғауға және басқа да көптеген амалдарды қолдануға болады.
Есте ұста: интернетте жарияланған ақпаратты жеке парақшадан жойып тастағанның өзінде серверде сақталып қалуы мүмкін. Ашық көздерге өзіңнің үй мекен-жайыңды, телефоныңды немесе мектеп нөміріңді жариялама.
Кибербуллинг үшін жаза бар ма?
Көптеген мектепте кемсітуге қарсы шаралар қарастырылған. Егер сыныптастарың немесе мектебіңде оқитын басқа балалар сені мазақтаса, бұл туралы мұғалімге хабарла. Кінәлілер жазасын алуы керек.
Өкінішке орай көп елде кемсітуге, әсіресе кибербуллингке қатысты заң жоқ. Себебі бұл жаңадан пайда болған құбылыс. Кінәлілерді жауапқа тарту қажет болғанда әдетте жыныстық қатынасқа тарту секілді ұқсас құбылыстарға қатысты заңдар қолданылады.
Әлеуметтік желілерде өзін ұстаудың белгілі бір ережесі мен стандарты бар, оны бұзғандарға шағым тастауға болады, ол туралы 3 бөлімде айтып кеттік. Әлжелілер командасы тиісті шаралар қолданады, тіпті қолданушыны толығымен бұғаттауға дейін бара алады.
Интернет-компаниялар кибербуллинг үшін жауапты бола ма?
Интернет-компаниялар бұл құбылысқа көбірек көңіл бөле бастады және жоғарыда айтылғандай тиісті шаралар қабылдай бастады. Алайда онлайн-платформалар кемсіту мен тиісуге қарсы күресті бұдан да күшейтуі керек, ал қолданушылар бұл туралы үнемі еске салып, құқық бұзу оқиғаларын хабарлап, шаралар қабылдауын талап етіп отыруы тиіс.
Интернетте балалар мен жасөспірімдерді кибербуллингтен қорғайтын арнайы тетіктер бар ма?
Бұған дейін де айтылғандай әр әлеуметтік желінің мазақтау мен кемсіту, қорқытып-үркіту оқиғалары туралы хабарлауға болатын тетіктері бар. Бұл туралы 3 бөлімде жаздық.
