Еліміздегі дін саласындағы мемлекеттік саясатының негізгі қырлары

26

Түркістандық тұрғындардың назарына дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру бағытындағы мәліметтерді ұсынамы. Дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға жауапты тұлғалардың, соның ішінде мемлекеттік органдар, дінтану, исламтану пәндері оқытушыларының біліктілігін арттыруға бағытталған осы іс-шараны ұйымдастыруға мұрындық болуда. Өйткені біздің негізгі міндетіміз – азаматтарымызға дін саласындағы жүргізіліп отырған мемлекеттік саясат туралы толық және дұрыс ақпаратты жеткізу үшін барлығымыз бірлесіп жұмыс жүргізуіміз қажет. «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында азаматтарымыздың ұлттық бірегейлігін нығайту, қоғамның рухани-адамгершілік негіздерін, ұлттық мәдени кодын сақтау және заманауи сындарына төтеп бере алатын қазақстандықтардың жаңа ұрпағының тұрақты сана-сезімін қалыптастыру қажеттігіне назар аударды.Қоғамды одан әрі жаңғыртуды жалғастыру үшін мемлекеттік жүйенің зайырлы принциптерін алға жылжыту маңызды міндет болып қала бермек.

Мемлекет басшысы халыққа Жолдауында қоғамда кез келген радикализмге, әсіресе дін саласындағы радикализмге, мүлдем төзбеушілікті қалыптастыру қажеттігін атап өтті. Мемлекет дінге ең біріншіден рухани және моралдық құндылықтар көзі ретінде қарайды және адамдардың ар-ождан бостандығын кепілдендіруге, ресми тіркелген діни бірлестіктердің жұмысына қолайлы жағдай жасауға ұмтылады.Тұжырымдамаға сәйкес мемлекет діндердің канондық және діни жоралғы мәселелеріне араласпайды, бірақ заңдардың сақталуына бақылау жүргізеді.Тұжырымдаманы жүзеге асыру аясында «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне діни қызмет және діни бірлестіктер мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы әзірленді.
Жалпы, өзгерістер мен толықтырулар 9 заңға және 3 кодекске енгізілмек. Жуырда Заң жобасы барлық мүдделі мемлекеттік органдардың келісімінен өтіп, Үкіметке енгілізді.

Жалпы, Қазақстанда мемлекеттік білім беру және тәрбиелеу жүйесі зайырлы сипатқа ие және діни білім беру жүйесінен бөлінгендігі белгілі. Осы ретте бүгінгі күні еліміздің орта білім беру мекемелерінде мектеп оқушыларының сабаққа хиджаб тағып келу мәселесі өзекті болып отырғанына назар аударғым келеді. Бүгінгі әлемнің жаһандық үндеулері бірқатар маңызды мәселелерді шешуді күн тәртібіне қойып отыр. Соның ішінде дінге қатысты мәселе аса өзекті. Елдің тыныштығына, бейбіт қатар өмір сүру мүмкіндіктеріне қауіп төну ешкімді бей-жай қалдырмайтыны анық.
Дінсіз қоғам құруға тырысқан атеистік идеологиядан соң тәуелсіз мемлекеттерде дінге деген асқан сұраныс пайда болды. Діни ізденістің орнын көп жағдайда қажетті емес бағыттағы діни бағыттардың ілімі басты. Алғашқы кезде мемлекеттердің саясаты бейтараптылық позицияда қалыптасты және діни бірлестіктерді тіркеумен ғана айналысты. Дін саласында мемлекеттің шет тұруы бұл елдерге дәстүрлі емес діни ұйымдардың, деструктивті діни идеологияның кең тарауына алып келді.

Кеңестік Одақ кезінде атеизм идеологиясы барлық жерде дәріптелді. Ал Одақ тараған соң әр мемлекет діни жағдайды қолға алып, руханилық мәселесін өз бетінше қарастыра бастады. Мемлекеттік деңгейде дін мәселесін қарастыратын Заң қабылдау қажеттігі туындады. Осы бағытта да әр мемлекеттің өз қолтаңбасы белгіленді. Біздің елімізде дін туралы Заң 1992 жылы 15 қаңтарда қабылданды, «Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер» Заңы 2011 жылға дейін қызмет етіп келді. Жаңа заманның үндеулері аясында заң өзгерістерге мұқтаж болды және жаһандық әлемнің әсерлерімен қатар дін саласындағы босаңдыққа байланысты туындаған кейбір мәселелерді шешу мақсатында 2011 жылғы 11 қазандағы «Діни қызмет және діни бірлестіктер заңы» қабылданды. Уақыт өте келе қазақстандық шындық басқа да өзекті мәселелерді күн тәртібіне қойды. Заңға өзгерістер енгізу қажеттілігі тағы да туындап, қазіргі кезде аталмыш Заң талқылану үстінде.

Қазақстан Республикасының 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданған Конституциясына сәйкес «Қазақстан Республикасы – демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет» және Конституцияда анық көрсетілгендей, Қазақстан – поликонфессионалды, полиэтносты мемлекет. Ол өзінің көптүрлі мәдениетті тоғыстыратын табиғатына қарамастан, бейбітқатар өмір сүру жолынан ауытқыған жоқ. Дінаралық келісім мен ұлысаралық келісімді сақтай отырып, бірқатар халықаралық ұйымдардың тарапынан оң баға алып, әлемдік деңгейдегі сенімді ақтады (ЕҚЫҰ төрағалығы, ИКҰ төрағалығы). Әрбір Қазақстан азаматы өзінің ұлтына, сеніміне, тіліне байланысты қысымшылық көрмей, ел мүддесі үшін қызмет ететініне сенімді. Қазақстан дін саласындағы саясатында зайырлылық принциптерін негізге ала отырып, конфессияаралық келісім құндылықтарын тұжырымдайды.

Мемлекеттің дін саласындағы саясатының дұрыс бағытта дамуы уәкілетті органдардың құрылуы мен олардың қызметтеріне тікелей байланысты деуге болады. Қазақстан Республикасында 2017 жылы 13 қыркүйекте Дін істері және азаматтық қоғам министрлігі құрылып, дін саласында мемлекеттің саясатын іске асыруда Ғылыми-зерттеу және сараптамалық орталық пен Мәдениеттер мен діндердің халықаралық орталығы белсенді жұмыс жүргізуде.Қазақстан Республикасының дін саласындағы саясаты қабылданған мемлекеттік бағдарламаларда толық көрініс тапты, атап айтсақ, «Қазақстан Республикасында діни экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жөніндегі 2013-2017 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама» бойынша жұмыстар жасалды және «Қазақстан Республикасының дін саласындағы мемлекеттік саясатының 2017-2020 жылдарға арналған тұжырымдамасы қабылданды және тұжырымдама негізінде Заңға өзгерістер, дінтанулық білімнің өзектіленуі, мектеп бағдарламасына жаңа пән енгізу бағытында жұмыстар жүзеге асырылуда.

Мемлекеттің дін саласындағы саясатын баянды ету үшін білім беру ошақтары маңызды. Діни білім беру мен дінтанулық білімдердің, мамандардың атқаратын қызметі зор. Діни біліммен қатар дінтанулық білімнің өз ерекшеліктері бар. Қазақстандағы діни және дінтанулық білім туралы айтқанда ең бастапқы негізделетін құжат бұл Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы. Заңда діни білім беру туралы төмендегідей делінген:рухани (діни) білім беру ұйымдары – дін қызметшілерін даярлаудың білім беру бағдарламаларын іске асыратын оқу орындары (1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар) және рухани (діни) білім беру ұйымдарына оқуға қабылдау орта білімі бар адамдар арасынан құрылтайшы белгілеген тәртіппен жүзеге асырылады (26-бап. Білім алушылар мен тәрбиеленушілерді білім беру ұйымдарына қабылдауға қойылатын жалпы талаптар). Бұл жалпы діни білімнің заңдағы көрінісі. Ал дінтанулық білім деген жеке түсініктеме жоқ, себебі дінтанулық білім зайырлы білім болып табылғандықтан, оған ерекше анықтама беріліп тұрған жоқ.