Түркістандық тұрғындарының назарына мемлекеттің дін саласындағы саясатының бірден-бір негізгі бағыты – елдегі діни алауыздық пен экстремистік қатерді болдырмау, оның алдын алу туралы мәліметтерді ұсынамыз. Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстанда діни жаңғыру процестері басталды. Алайда, қоғамның дінге деген көзқарасы әлі күнге дейін түсініксіз. Кейбіреулер дінді “халықтың апиыны” деп атаған ескі дәуірдің ұстанымын ұстанады, ал оның авторы Карл Маркстің өзі осы фразаға енгізген мәнін толық білмейді. Басқалары дінді барлық проблемалардан, азғындықтан коронавирусқа дейін жалғыз құтқаруды көреді.Мұндай қарама-қарсы тенденциялардың болуы көп нәрсені көрсетеді. Бірақ ең бастысы, бұл діннің мүмкіндіктері туралы айтады. Дін әлеуметтік құбылыс ретінде ең алдымен адамдар мен қауымдастықтардың іс-әрекеттерінде көрінеді. Тек адамдар мен олардың бірлестіктері, дінді ұстану, қарым-қатынастың идеалды түрлерін жасай алады. Керісінше, қауымдастықтарға бірігіп, сол қасиетті мәтіндерден алынған жалған діни мотивтермен қаруланған адамдар басқаларға қатысты қорқыныш пен қатыгездік жасай алады.
Адамзаттың бүкіл тарихын уақыт кезеңдері түрінде ұсынуға болады, онда адам ойының ең үлкен үлгілері пайда болды және керісінше, адам қарапайым инстинкттермен басқарылатын жабайы жануарға ұқсап, адамның бәрін жоғалтқан кезде.Дін, біздің әлемнің басқа объектілері сияқты, формаларға енеді және қоғамдық өмірде адамның өзі қалағандай ғана көрінеді. Адам айналасындағы бүкіл әлемді рухтандырады. Ол ағашқа қарап, ондағы кетменді көреді, содан кейін оны жасайды және “кетік”деген атпен шығады. Балықты жегеннен кейін ол сүйектерінде инені және т.б. көреді. Міне, біздің алдымызда пышақ! Шебер оны ағаш өңдеуге және шедеврлер жасауға арналған құрал ретінде көреді, аспаз ас үйде таптырмас құрал болып табылады, ал кісі өлтіруші оны да нақты бір нәрсе ретінде көреді… сіз өзіңіз білдіңіз.
Егер біз материалдық және рухани әлем арасында параллель сызатын болсақ, онда оларды қолдану формаларында тікелей ұқсастықтарды табуға болады. Тарих адам мен қоғамның дінге деген әр түрлі көзқарастарының мысалдарына және оны нақты мақсаттарда қолдануға толы. ИШИМ (Қазақстанда тыйым салынған) және басқа да көптеген ұйымдар, бұл адамзат діннің жеке адам мен бүкіл қоғам өміріндегі орны мен рөлін түсінбегендігінің тағы бір дәлелі.Біз Діни сенім бостандығы Конституцияда бекітілген елде тұрамыз. Біздің әрқайсымыз дінді өзі таңдайды және ол Құдайдың бар екеніне сенеді ме, жоқ па, соны шешеді. Бірақ, ең алдымен, сіз үшін діннің не екенін нақты анықтауыңыз керек: құдаймен бірігу тәсілі, дәстүр немесе өз еркіңізді басқаларға таңу мүмкіндігі. Соңғысы реакциялық әрекеттерге толы және Біз соғыс деп атайтын табиғи әрекетке әкеледі.Осылайша, діннің жандануына байланысты қоғамда болып жатқан барлық нәрсе әрқашан адамның таңдауының нәтижесі болып табылады және біздің болашағымыз діннің мазмұнына емес, оған деген көзқарасымызға байланысты.
Діннің адамдарды біріктіру, қоғам мүшелерінің арасындағы қарым-қатынасты реттеу, саяси жағдайды тұрақтандыру сияқты әлеуметтік құбылыстардағы орны ерекше. Біз мұны күнделікті өмірде көріп жүрміз. Біздің ұлтымызға өзіндік нақыш пен реңк беріп тұрған тарихи және мәдени қалыптасқан дәстүрлі Исламның да қоғам өміріндегі орны айрықша. Әсіресе, полиэтносты Қазақстан халқы үшін исламның рухани әлеуеті мен құндылықтары ұлтаралық татулық пен дінаралық келісім мәдениетіне ықпалы зор. БАҚ-да жарияланғандай зерттеу нәтижелері Қазақстанның ересек тұрғындарының 95%-ы белгілі бір дінді ұстанатынын айтады. Соның ішінде 92%-ы – ислам және проваславие діндерінің өкілі. Бұлардың барлығын діндар деп айта алмаймыз, бірақ дәстүрі мен мәдениетіне сәйкес кейбір діни рәміздерді орындайтындары ақиқат. Себебі дін кез келген халықтың тарихы және мәдениетімен біте қайнасқан. Сондықтан мемлекеттің ішкі және сыртқы рухани келісімге, дінаралық және этносаралық келісім мен бейбіт өмірге қол жеткізу үшін діннің рөлі маңызды. Жоғарыда айтқанымыздай, 130-дан астам этнос өкілі өмір сүріп жатқан Қазақстан сияқты қоғам өмірінде діннің маңызы артып отыр. Дін қызметкерлері мен имамдардың жүріс-тұрысы, айтқан уағыздары мен насихаттары ел татулығы, бейбітшілік тұрақтылығы үшін өз үлестерін қосып отырады. Дінсіз қоғам болмайды. Тіпті, атеизм, коммунизм идеологиялары да сенімге, діннің бір түріне жатады. Дінсіз, сенімсіз деген қоғамда азғындық пен арсыздық етек алып, жер бетінен жойылып кетіп отырады, бұған тарих куә.
Сарапшы Қазақстан зайырлы ел ретінде ондағы халықтар қай дінді ұстанса да өздері білетінін айтады. Әрине, діни әралуандылықты басшылыққа алатын басқада демократиялық елдердегі тәрізді біздің азаматтарымыз дінді ұстану-ұстанбау немесе қай діни сенімге көңілі жығылатынын өздері шешеді, өздері таңдайды. Осы ретте, бүгінде басқа дінді таңдаған қазақтардың бірді-екілі өкілін кездестіруге болады десек те, мұндай деректерді кез келген елден немесе кез-келген халықтың өкілінен де кездестіруге болатыны айдай анық. Сондықтан қазақ жастарының көбі басқа діндерге өтіп жатыр деген деректердің еш қисыны жоқ. Жалпы бүгінгі күнде елімізде дін ұстаймын деген азаматтар мен діни ұйымдар үшін қолайлы жағдай қалыптасқан. Мемлекет азаматтарды дін ұстанады немесе ұстанбайды деп алаламайды. Дін ұстайсыз ба – ұстаңыз, ұстамайсыз ба – ол да өз еркіңіз. Ең бастысы – заңды бұзбаңыз, қоғамдағы ауызбіршілік пен келісімнің шырқын кетіретін әрекеттерге бармаңыз, діни алауыздық тудыратын сөздер айтып жұрттың мазасын алмаңыз, өз діни сеніміңізді басқаларға мәжбүрлеп таңбаңыз. Мемлекет дінге қатысты дұрыс саясат жасақтай алған қоғамда дін қоғам мен мемлекеттің дамуына оңды ықпал ететін факторға айналатыны анық.
Бұған біздің елімізде қолға алынып, іске асырылып отырған дін саласындағы саясат нақты мысал бола алады десем артық айтқандық болмас. Әрине, бұл бүгінгі таңда еліміздің дін саласында ешқандай мәселе жоқ деген сөз емес. Өкінішке орай, жекелеген діни бірлестіктер тарапынан еліміздің заңнама талаптарын сақтамауы, діндар азаматтардың өз ұстанымдарын мемлекеттің зайырлы қағидаттарына қарсы қоюы, діндар топтардың арасында радикалдық көзқарастағы ұстанымның белең алуы тәрізді келеңсіз көріністер орын алуда. Десек те, барлық деңгейдегі мемлекеттік органдардың қоғамдық ұйымдармен, діни бірлестіктермен бірлесе жүргізіп отырған жұмыстарының нәтижесінде мұндай келеңсіздіктер пәрменді еңсеріліп отырғаны туралы толық сеніммен айтуға әбден болады.
Қазақстан – көп конфессиялы мемлекет. Оның рухани-мәдени саласындағы саясатының негізгі басымдықтарының бірі – этносаралық және конфессияаралық келісім және соның негізінде мемлекет пен діни ұйымдар арасындағы сындарлы диалогты дамыту. Осы ретте түркістандық тұрғындардың назарына дін саласындағы саясат туралы мәліметтерді ұсынамыз. Бұл диалог олардың өзара қарым-қатынасының барлық жақтарын реттейтін заңнамалық-құқықтық негізде құрылады және қоғамның тұрақтылығын нығайтуға ықпал етеді. Осы уақыт аралығында серіктестік, өзара құрмет және бір-бірінің ішкі істеріне араласпау қағидаттарына негізделген мемлекет пен діни ұйымдардың қарым-қатынасының үлгісі қалыптасып үлгерді. Елдегі тұрақтылық мемлекет үшін ғана емес, діни бірлестіктер үшін де аса маңызды. Тек бірлесе ғана шынайы толеранттылыққа келуге болады. Белгілі философ Жан Жак Руссо: “Мемлекет үшін әрбір азаматтың өз міндеттерін жақсы көруге тәрбиелейтін діні болуы өте маңызды” деп атап өткен екен. Сенушілердің міндеттерінің бірі Құдайға деген сүйіспеншіліктен басқа, Отанға деген махаббат, қазақстандық патриотизм болуы тиіс.
Кез келген мемлекет өзінің дін саласындағы саясатын тарихи, мәдени, экономикалық және басқа да факторларын ескере отырып белгілейді. Мемлекеттік саясатты орнықтырудың нысандары – белгілі бір діндерге мемлекеттік мәртебе беру түрі, белгілі бір конфессиялармен келіссөздер жасау түрі, діни бірлестіктердің мәртебесіне байланысты заңнамада арнайы нормалардың бекітілуінен бастап, барлық діни бірлестіктерге либеральды көзқараспен қарауды формалды түрде жариялау түріне дейін әр түрлі болуы мүмкін. Шетелдердің дін саласындағы мемлекеттік саясатын талдайтын болсақ, олар заңдарды қабылдаумен ғана шектеліп қоймайды. Оларда бірнеше кофессиялармен конкордат немесе келісім-шарттардың жасалуы секілді дінге идеологиялық тұрғыда қарауды жүзеге асырудың арнайы технологиялары бар.
