«Deloitte» – бүкіл әлем бойынша консалтингтік және аудиторлық қызмет көрсететін танымал компания. Сонымен қатар ол әр елдегі институционалдық және инфрақұрылымдық деректерді жинақтап, талдайды. Осы арқылы «Deloitte» бизнес өкілдерінің елдегі ахуалға қалай әсер ететіні туралы болжамдар мен ұсыныстар әзірлейді.
Қазақстан қоғамдық даму институтының сарапшысы Айдана Амалбекова «Егемен Қазақстан» газетінде жариялаған мақаласында бұл туралы жан-жақты баяндаған болатын.
2024 жылғы «Deloitte»-нің Цифрлық медиа трендтер туралы есебі (An introduction to Deloitte’s 2024 Digital Media Trends) 3 517 АҚШ тұтынушысы арасында жүргізілген сауалнамаға негізделіп отыр. Сауалнама тәуелсіз зерттеу фирмасы тарапынан өткізілген әрі барлық дерек азаматтардың репрезентативтілігін қамтамасыз етуі үшін ең соңғы АҚШ халық санағына сәйкес өлшенген.
Өткен жылғы «Digital Media Trends» зерттеуінде тұтынушылардың цифрлық медиа мен ойын-сауық саласынан қандай құндылық күтетіні және мұндағы ұрпақтар арасындағы айырмашылық пен ұрпақтар алмасуының рөлі талданған. Бүгінде 41 жастан кіші америкалықтар АҚШ халқының жартысынан көбін құрайды. Миллениал ұрпақ өкілдері қырық жасқа толғанын ескерсек, қазірде әлеуметтік медианы тек «жас буын» қолданбайды және медиаға қатысты мәселелер «жастар мәселесі болуын» тоқтатты.
Есепке сүйенсек, генеративті жасанды интеллект медиа саласының стандарттарына кеңінен ықпал етіп отыр. Мәселен, респонденттердің 70%-ы генеративті ЖИ жазып шығарған телешоуды немесе фильмді көргеннен гөрі адам еңбегін ұнататынын мәлімдегенімен, респонденттердің 42%-ның есептеуінше, генеративті ЖИ де, адамдар да көңіл көтеруге арналған контентті дайындай алады. Ал сауалнама қатысушыларының 22%-ы генеративті ЖИ тіпті адамдарға қарағанда қызығырақ телесериалдар мен фильмдердің сценарийін жаза алады деп есептейді. Z ұрпағы өкілдері мен миллениалдардың 18%-ы суреттерді дайындау үшін генеративті ЖИ қолданатыны белгілі болды, ал сауалнамаға қатысушылардың 25%-ы Жасанды интеллектті мәтін жазу үшін қолданады. Бұл тұрғыдан аға ұрпақтың көрсеткіші – әлдеқайда төмен деңгейде.
Есеп деректеріне жүгінсек, 2024 жылы АҚШ отбасылары «Netflix» сияқты платформаларға жазылуға көбірек ақша жұмсаған, бірақ бұл көрсеткіш өз шегіне жетті деп пайымдауға болады. Тұтынушыларды теледидар немесе видеоплатформалардағы жарнамалар қызықтырмайтыны анық. Бұл – әсіресе жас ұрпаққа қатысты тұжырым. Мәселен, 41 жасқа толмаған сауалнама қатысушыларының 18%-ы ғана олардың сатып алу шешімдеріне видеоплатформадағы жарнаманың әсер ететінін мойындаса, респонденттердің 54%-ы әлеуметтік медианың ықпалы әлдеқайда көбірек екенін мәлімдеген. Олардың айтуынша, бұған видеоплатформалардағы жарнамалардың қайталанатыны және көрермендерге жекелендіру қызметінің жоқтығы себепкер.
Бұл деректер «Netflix» сияқты платформалардың танымалдылығы төмендейтініне кепіл емес, өйткені ондағы контент формасы өзгерген әрі жарнама саласына инновация енгізілген жағдайда респонденттер мұндай платформаларға жазылуды жалғастырмақ. Респонденттердің 50%-ға жуығы платформада контентті іздеу оңайырақ болған жағдайда видеоқызметтерге көбірек уақыт жұмсай алатынын айтқан. Z ұрпағы өкілдері мен миллениалдардың шамамен 75%-ы платформаларда контент іздеуді жеңілдететін топтамалар құрылғанын қалайды. Тіпті сауалнамаға қатысушыларының 42%-ы өз қызығушылықтарына сай келетін жарнамаларды көруге қарсы емес екенін атап өтуі керек.
Әлеуметтік медиаға келетін болсақ, Z ұрпағы өкілдерінің жартысы (47%) және миллениалдардың үштен бірі үшін сүйікті видеоконтенттің түрі – әлеуметтік медиадағы видеолар ағыны мен тікелей эфирлер. Бірақ сауалнама қатысушыларының 50%-ға жуығы ағындық контентті іздеуге тым көп уақыт жұмсайтынын айтқан. Соған қарамастан, Z ұрпағы өкілдері мен миллениалдардың жартысынан көбі (54%-ы) видеоплатформалардың өзіне қарағанда телесериалдар мен фильмдер бойынша жақсы ұсыныстарды әлеуметтік медиадан көргенін мәлімдеген. Зерттеу деректері бұл кинотеатрдағы фильмдерге де қатысты екенін көрсетеді.
Компьютерлік ойындардың да жалпы осы салаға жататынын ескерсек, Z буынына жататын геймерлердің 63%-ы жаңа ойындар туралы әлеуметтік желідегі тікелей эфирлер мен контент жасаушы тұлғалардан біледі. Респонденттердің 56%-ына сүйенсек, ойындар туралы контентті жасайтын блогер қандай да бір ойынды ұсынған болса, геймерлер видеоойынның өндірушісіне сенім артуға бейім болады.
Талдау деректеріне сәйкес тұтынушылардың 70%-ға жуығы өз мәдениетінен өзгеше мәдениеттер туралы ақпарат ұсынатын телесериалдарды және фильмдерді ұнатады. Респонденттердің жартысына жуығы бұл аспектінің телесериалдар мен фильмдерде қамтылуын күтеді. Бұған тек нәсілдік, этностық, гендерлік белгілер ғана емес, физикалық саулық бойынша әртүрлілік (инклюзия) те кіреді.
Зерттеу деректеріне жүгінсек, жас тұтынушылардың шамамен 30%-ы генеративті ЖИ жасап шығарған контент адам жазған контентке қарағанда қызығырақ болуы мүмкін деген пікірмен келіседі. Төмендегі суретте аталған мәлімдемемен келісетін тұтынушылардың пайыздық үлесі берілген:
Қорыта алғанда, «Deloitte»-нің Цифрлық медиа трендтер туралы есебі ЖИ пен технологияның қарқынды дамуы адамзат өміріне қаншалықты әсер ететінін талдаған ғылыми тұжырымдарымен, деректер қорына сүйене отырып жасалған мамандар қорытындыларымен тақырыпқа қызығушы қауымға қосымша көмекші құрал бола алады.
Еске сала кетсек, өткен жылы ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі халықты жасанды интеллект технологияларына оқыту жобасын ұсынды. Жоба бойынша елімізде 5 жыл ішінде 1 млн адамды даярлау жоспарланған.
«Бұл 500 мың оқушы, 300 мың студент, 90 мың мемлекеттік қызметші, 80 мың кәсіпкер және халықтың 30 мың басқа санатын қамтиды. Сонымен қатар ведомство мектеп оқушыларына арналған TUMO креативті технологиялар орталығымен бірге, білім беру жобаларын іске қосып жатыр», делінген хабарламада.
Сондай-ақ 2024 жылы қазан айында ЖИ саласындағы мамандарды даярлау үшін өңірдегі алғашқы TomorrowSchool жасанды интеллект мектебі ашылды.
Өткен жылы қараша айында Премьер-министр Олжас Бектенов Мемлекет басшысының Жолдауында қойылған міндеттерді іске асыру шеңберінде білім беру, денсаулық сақтау, салықтық және кедендік әкімшілендіру салаларында цифрлық технологияларды енгізу мәселелері бойынша жұмыс кеңесін өткізген болатын.
Сол жиында Премьер-министрдің орынбасары Тамара Дүйсенова Тараз, Шымкент және Түркістан қалаларының мектепке дейінгі ұйымдарында жобаны сынақтан өткізу туралы хабардар еткен болатын. Бұл ретте алдын ала нәтижелер жоспарланған трансформацияның нақты тиімділігін көрсететіні атап өтілді. Мысалы, Таразда бұған дейін бірнеше жыл кезекте тұрған екі жастан асқан 23 мыңнан астам сәби балабақшаларда орынмен қамтамасыз етілді. Бұрын мемлекеттік тапсырыс алмаған 19 қалалық балабақша тізімге енгізілді. Небәрі 2 айда балаларды қабылдау фактісі бойынша қаржыландыру есебінен 600 млн теңге бюджет қаражаты үнемделген.
Ал, Түркістанда жобаны іске асырудың 2 аптасында 740 ваучер берілді, балабақшаларға кезек нөлге дейін азайтылды.
«Тұтастай алғанда, бүгінде жобаны аталған өңірлердің қалалары мен аудандарында іске қосу жоспарланып отыр, әрі қарай бүкіл еліміз бойынша кеңейтіледі. «Әлеуметтік әмиян» жобасына емханалар жанында жұмыс істейтін 726 мемлекеттік дәріхана немесе олардың 100%-ы қосылды. 947 мың рецепт өңделіп, берілді, бұл дегеніміз жартысынан көбі. Тиісті санаттағы балаларды тегін тамақтандыру үшін «Әлеуметтік әмиянды» пайдалану Астана, Маңғыстау, Ақмола, Батыс Қазақстан облыстарының 215 мектебінде жүзеге асырылады. 2025 жылы «Әлеуметтік әмиян» арқылы спорттық және шығармашылық тапсырыстарды, сондай-ақ демалыс лагерьлеріне жолдама бөлу жоспарланған», делінген хабарламада.
Қаржы вице-министрі Әсет Тұрысовтың сөзінше, министрлік мемлекеттік бюджеттің орындалуын қадағалауға, қаражаттың тиімді жоспарлануы мен жұмсалуына бақылауды күшейтуге бағытталған «Онлайн бюджеттік мониторинг» жобасын іске асырып жатыр. Егер бұрын тексерулер «қолмен басқару режимінде» жүргізілсе, қазір жүйеде 150 млн-нан астам төлем өңделуде. Ішкі мемлекеттік аудит комитеті тәуекелді төлемдер бөлігінде алдын алу шараларын талдап, қабылдайды. Осы жұмыс аясында бюджетке 4 млрд теңгеден астам қаражат қайтарылған.
«Мемлекеттік мүлікті қайта бөлу және бюджет қаражатын үнемдеу үшін пилоттық режимде Tapsyru сервисі іске қосылды. Платформа ұйымдарға баланстан балансқа беру рәсімін және бірлескен шарттар тетігін одан әрі жеңілдете отырып, талап етілмеген мүліктің бірыңғай тізілімін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда Topsyru-да 721 қатысушы және 313 мыңнан астам актив тіркелген. Бұдан басқа, 2025 жылы Қаржы министрлігінің ақпараттық жүйелерінің жеке кабинеттеріне қол жеткізуге қосатын «Кәсіпкердің бірыңғай жеке кабинеті» порталын іске қосу жоспарланған. Бірыңғай интерфейс қызметтердің бытыраңқылығы мен деректердің қайталануы мәселесін шешуге бағытталған. Сонымен қатар ол бизнес-жағдайларды басқару және мемлекеттік органдар мен кәсіпкерлер арасындағы өзара іс-қимыл үдерістерін едәуір жеңілдетеді», делінген хабарламада.
