Президент Қасым-Жомарт Тоқаев цифрландыруды ел экономикасы дамуының негізгі тетіктерінің бірі ретінде айтқан болатын. Бұл орайда, Мемлекет басшысы «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты халыққа Жолдауында цифрландыру саласында қол жеткізілген нәтижелерді күшейтудің маңызын атап өткен еді. Бұдан еліміздің әскери саласы да тыс емес.
ҚР Қорғаныс министрінің цифрландыру жөніндегі орынбасары Дархан Ахмедиевтің айтуынша, қарулы күштердің қауіпсіздік жүйесіне жасанды интеллектпен жабдықталған бейне сараптау жүйесі енгізілмек. Ол әскери нысан аумағына заңсыз кіруге тырысатын бөгде адамдарды анықтауға, адамның келбетін, автокөлік нөмірлерін тануға, адамдардың жиналуын және үй-жайлардан шыққан түтінді де анықтауға қабілетті. Бұған қоса бұл жүйе камералардың істен шыққанын да анықтайды, басқарушылық және тағы басқа шешімдер қабылдау үшін деректерді талдайды, әскери қызметтің қауіпсіздігін арттырады. Қазір аталған жүйе Әуе қорғанысы күштерінің әскери бөлімдерінде қанатқақты жоба ретінде тестілеуден өтіп жатыр. Сынақтан кейін бейне сараптау жүйесі Қарулы күштердің барлық әскери бөліміне енгізіледі.
Ең маңызды жобалардың бірі – әскери міндеттілердің тіршілік циклінің барлық үдерісін автоматтандыруға мүмкіндік беретін «Цифрлық әскери комиссариат».
– Қорғаныс министрлігі басқа мемлекеттік органдармен бірлесе отырып, цифрлық трансформация бойынша ауқымды жұмыс атқарды. Ол біртіндеп өмірдің барлық саласына енгізіліп келеді және уақыт өте келе жұмыстар барынша айқын әрі нақты бола түседі. Қазірдің өзінде, мысалы, жергілікті әскери басқару органдарында кейінге қалдыру немесе есепке қою, есептен шығару сияқты қызметтер әскери комиссариатқа азаматтың өзінің баруынсыз шешіледі. Бұл қызметтердің барлығын E-gov-тағы азаматтың жеке кабинетінен алуға болады. 2024 жылы 29 648 азамат әскерге шақыруды автоматты түрде кейінге қалдырды, – деп атап өтті Д.Ахмедиев.
Цифрлық трансформация әскери білім беру жүйесіне де әсер етті. Барлық әскери оқу орнын біріктіретін көпфункционалды білім беру платформасы құрылды. Бұл жүйе еңбек функцияларын орындайтын жеке модульдерді қамтиды. Оған жоғары оқу орындары аралық электронды кітапхана, оқу үдерісін жоспарлау құжаттары, электронды журналдар және цифрлық білім беру ресурстары кіреді.
Министрдің орынбасары қызметтік құжат айналымы едәуір қысқарғаны туралы да айтты. Қорғаныс министрлігінде «Әскери қызметшінің кабинеті» сервисі іске қосылған. Онда барлық баянатты, анықтамаларды және басқа да қызметтік құжаттарды бірнеше минут ішінде беруге және алуға болады.
Бұған қоса қызметтік тұрғын үйге кезекке қою, Қарулы күштердің әскери қызметшілері мен азаматтық персоналының тұрғын үй-жайды жалдау шартын жасасу және ұзарту мемлекеттік қызметтері электрондық форматқа ауыстырылды. Енді бұл қызметтер E-gov және e-Gov mobile қосымшалары арқылы көрсетіледі.
Бүгінде БҰҰ бағалауынша еліміз цифрландыру саласында айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізіп отыр. 193 мемлекет арасында Қазақстан 24-орында, сондай-ақ онлайн-қызметтер индексінде 10 көшбасшының қатарына кіреді. Мысалы, интернет арқылы мемлекеттік қызметтерге қол жеткізу 92%-ға жетті.
Primeminister.kz сайтының мәліметіне сүйенсек, елімізде биометриялық сәйкестендіру және QR-қолтаңба қызметтері енгізіліп жатыр, бұл электрондық қызметтерді алу үдерісін едәуір жеңілдеткен. 2024 жылы QR-кодтардың көмегімен 8 млн-нан астам қол қойылды, ал Digital ID жүйесі арқылы 18 млн-нан астам сәйкестендіру жүргізілді.
«Электрондық үкімет» платформасын жетілдіру және жаңғырту үдерісі үздіксіз жүргізіліп жатыр және үшінші нұсқаға көшудің белсенді кезеңінде. Жаңа eGov ЖИ технологияларын қолдану арқылы айтарлықтай тұрақты әрі ыңғайлы болады.
Еліміз Тәжікстан, Того, Сьерра-Леоне сияқты елдермен электрондық үкімет саласындағы озық шешімдерін бөлісе бастады. Мемлекет тіркеуден бастап компанияларды таратуға дейінгі қолдаудың толық циклін қамтамасыз ете отырып, бизнес үшін де осындай сервистерді әзірлейді.
2024 жылы еліміз IT-саласы қарқынды өсімді көрсетті. IT-компаниялардың саны 18 683-ке жетті. Соңғы үш жылда 16% өсім. Мәселен, елімізде «Astana Hub» халықаралық технология паркі жұмыс істейді. Бүгінде ол Қазақстандағы IT-стартаптарды дамыту орталығы ретіндегі рөлін айқындады. Технопарк 1,5 мыңнан астам қатысушыны біріктірді. Олардың ішінде 1102 отандық және 437 шетелдік компания бар. Қатысушылардың жалпы табысы 1,2 трлн теңгені құрады. Өсім соңғы бес жылда 31 есе артты. Биыл экспорттық түсім 140 млрд теңгеден асты. Төрт жылдағы жылдық өсім де 10 еседен астам. Осылайша, «Astana Hub» өңірдегі жетекші технопарк ретінде өз позициясын нығайтуда.
Еліміздің IT-қызметтерінің экспорты қарқынды өсімді көрсетіп отыр. 2023 жылы оның көлемі 529 млн долларға жетті, ал 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында бұл көрсеткіш 305 млн доллардан асты. Яғни Мемлекет басшысының 2026 жылға қарай IT-қызмет экспортын 1 млрд долларға дейін жеткізу жөніндегі тапсырмасы сенімді түрде орындалып жатыр. Ол үшін елімізде жетекші сарапшылар мен инвесторлар тартылатын түрлі акселерациялық бағдарламалар жүргізіліп отыр. Осылайша, коммерциялық өнімдердің сыртқы нарықтарға шығуын жеңілдетеді.
Сонымен қатар халықаралық желі де кеңейіп келеді. Қазір АҚШ, Сауд Арабиясы және Сингапурда үш шетелдік IT-хаб табысты жұмыс істеп отыр. Осы бастамалардың барлығы дарындардың басын қосуға көмектеседі әрі отандық стартаптарға халықаралық ынтымақтастыққа жаңа мүмкіндіктер ашады.
Еліміз қазірдің өзінде жасалған венчурлық мәмілелер көлемі жөнінен көш бастап тұр. Маңызды инвестицияларды CITIX, Hero’s Journey, Higgsfield AI және басқа да компаниялар салды. Осы компаниялардың кейбірі қазірдің өзінде 100 млн доллар бағалауға қол жеткізді. Шын мәнінде, еліміз өңірдегі инновациялардың негізгі орталығына айналып келеді.
Бүгінде 86 елге IT-қызмет экспортталады, бұл отандық компаниялардың жоғары сұранысы мен жаһандық деңгейде табысты бәсекелесу қабілетін растайды. Экспорттың негізгі бағыттары – Ресей, Ирландия, Мексика, АҚШ және Сингапур.
2024 жылы IT-мамандардың орташа айлық жалақысы 54%-ға өсіп, 673 мың теңгеге жетті, бұл білікті кадрларға және бәсекеге қабілетті еңбек жағдайларына жоғары сұранысты көрсетеді. IT-саладағы жұмыспен қамту 12%-ға артып, 187 мың адамға жетті.
Мемлекет басшысының тапсырмасын іске асыру мақсатында жеке IT-мектептерді ынталандыру арқылы 2025 жылға қарай 20 мың IT-маман даярлауға бағытталған «Tech Orda» бағдарламасы іске қосылды. Жеке IT-мектептер ақпараттық технологиялар саласында 16 мыңнан астам сарапшы дайындады. Бұл бағыттағы жұмыс еңбек нарығын білікті кадрлармен қамтамасыз ету шеңберінде жүргізіліп отыр.
Президент тапсырмасы негізінде Астана қаласында Жасанды интеллект орталығын ашу бағытында жұмыстар жүргізіліп жатыр. Орталықтың миссиясы – еліміздің түкпір-түкпірінен дарындарды тарту арқылы отандық ЖИ-трансформациясына жәрдемдесу. Жыл сайын мыңдаған мамандарды, жүздеген стартаптарды және жасанды интеллект саласындағы ондаған ғылыми жобаларды дайындау жоспарланып отыр.
Сонымен қатар қазіргі уақытта мектеп оқушыларына арналған TUMO креативті технологиялар орталығын қосқанда, білім беру жобаларын іске қосу жоспарда бар. Бұған қоса биылғы қазан айында ЖИ саласындағы мамандарды даярлауға өңірдегі алғашқы жасанды интеллект мектебі Tomorrow School ашылды.
Сондай-ақ Президенттің тапсырмасымен KazLLM жеке тілдік моделі әзірленіп жатыр. Ол отандық компаниялар әзірлейтін бірқатар технологиялық шешімдерге негіз болуға тиіс. Бұл шетелдік технологияларға тәуелділікті азайтуға мүмкіндік береді, әсіресе ұлттық мүддені, дербес деректерді қорғау және еліміздің идеологиялық тәуелсіздігін қамтамасыз ету үшін маңызды. Өзіміздің тілдік моделімізді қолдану IT-қызметтердің ішкі нарығын дамытуға ықпал етеді. Бүгінгі таңда жиналған 148 млрд таңбалауышта модельдік жаттығулар белсенді жүргізіліп жатыр. ЖИ негізінде eGov, E-otinish және заң көмекшісі сияқты бағыттардағы өнімдер жасалып отыр.
