Түркістандық тұрғындардың назарына цифрландыруды дамыту электронды үкімет және финтех, ІТ технологияларды ақпараттық қолдау және түсіндіру жөнінде тағылымды мәліметтерді ұсынамыз. Еліміз жасанды интеллект саласына енді ене бастағанымен, мүлдем қалыс қалған жоқпыз. Оған дәлел – түрлі салаларда іске асырылған жобалар. Мысалы, медицинада инсульт белгілерін диагностикалауға көмектесетін «Cerebra», ортодонттарға жақтың компьютерлік томографиясын жедел оқуға жәрдемдесетін, «ортодонтиялық талдау», электрокардиограмманы қашықтан декодтайтын «Smart ECG» құрылғылары іске қосылды. Сондай-ақ «Smart City» тұжырымдамасындағы көлік, экология, энергетика, деректерді талдау, нөмірлерді, тұлғаларды тану жүйесі және жол қозғалысы ережесін бұзушылықтарды тіркейтін TargetAI ақылды бейне аналитика платформасы жұмыс істеп тұр. Өнеркәсіп саласында жер қойнауын пайдаланушылардың өндірістік үдерісін оңтайландыруға арналған brains.app жасанды интеллект өнеркәсіптік платформасы, оқиғаларды көп факторлы талдау негізінде геологиялық-техникалық іс-шараларды іріктеуге арналған «Neuron Oil» платформасы бар.
Айта кетейік, 2021 жылы DSGI зерттеуінде еліміз цифрлық дағдылар деңгейінде 134 елдің рейтингінде 43-ші орынға ие болды. Бұл елдегі қолданыстағы цифрлық технологияның сенімділігін, тұрақтылығын, жеделдігін көрсетеді. Әлем елдері жасанды интеллектіні дамытуда көбіне сапалы деректер жиынтығының болмауы, деректердің қол жетімсіздігі, цифрландырудың төмен деңгейі, интернет сапасының нашар болуы, елді интернетпен толық қамтымау, есептеу қуатының болмауы секілді мәселелерге тап болады. Бұл проблемалардың біразы бізде де бар. «Speedtest Global Index» дерегі бойынша еліміз мобильді интернет жылдамдығы бойынша 67-орында (35,90 Мбит/с) болса, кеңжолақты интернет желісі жылдамдығы бойынша 99-орында (47,53 Мбит/с) тұр. Сондықтан жасанды интеллектіні дамытамыз десек, интернет жылдамдығы жоғары болу керек. Тұжырымдамада «5G желісі бірінші кезекте Астана Хаб өңірлік орталықтары орналасқан жерлерде, «TechGarden-де», жоғары оқу орындары мен ғылыми-зерттеу ұйымдарының жасанды интеллект зертханаларында қамтамасыз етілетін болады», деп көрсетілген.
Сондай-ақ жаңа үрдістерге ілесіп, озық технологияларды бірден меңгеріп кете қоймайтынымыз да жасанды интеллектінің дамуына үлкен кедергі. Елімізде технологиялық, цифрлық сауаттылық деңгей төмен. IT мамандар да жаңа қосымшалар жасағанымен, сұраныстың аз болатынын айтады. Өйткені көбі олардың қандай артықшылығы бар екенін, технологияның қалай жұмыс істейтінін, оларды әртүрлі салаларда қалай қолдануға болатынын білмейді.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев цифрландыруда негіз болатын бес басымдықты айқындап берді. Бірінші, адамға бағдарланған қызметті дамыту. Цифрлық технология экономиканың бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етіп, Индустрия 4.0-ді енгізуде негізгі құрал болады. Бастысы, цифрлық технологияның көмегімен ел азаматтарының өмір сүру салтын арттыруға жол ашады. Бұл үшін мемлекеттік басқаруды цифрландырудың «Invisible Government» мүлде жаңа форматына көшу қажет. Бұл бағытта біздің елдің бағындырған белесі биік. Оның дәлелі, елдегі мемлекеттік қызметтердің 90 пайыздан астамы электронды форматта көрсетіледі. Бұл – әлемдегі ең жоғары көрсеткіштің бірі.
Екінші, IT-саласы үшін қолайлы жағдай жасау. Бүгінде Қазақстан – IT саласын дамыту үшін өте жақсы жағдай жасауда. Бұл нормативтік базаға да, IT бизнесті дамытудың бірегей режимдері мен құралдары бар арнайы платформаларға да қатысты. «Astana Hub» IT стартаптарының халықаралық технопаркі арнайы салық және виза режимінде жұмыс істейді. Қазірдің өзінде 900-ден астам компания оның резиденті атанып, қазақстандық және халықаралық нарықтарда табысты қызмет етеді.Үшінші, IT инфрақұрылымды кең көлемде модернизациялау.Төртінші, цифрлық экономиканы және индустрия 4.0-ді дамыту.Бесінші, адам капиталын нығайту.
Бұған дейін жазған «Елорда цифр дүрмегіне ілесті ме?» атты мақалада цифрландыруды сәтті жүзеге асырмай, әлемдік өркениет көшіне ілесу мүмкін еместігін дәлелдеп, озық елдер жоғары жылдамдықты интернет – 5G іске қосуға асығып жатқанын жазып, бұл бағытта Қытай, Оңтүстік Кореяның жетістігіне тоқталдық. Жаһандық форумда адамзаттың өмір сүру салтын жаңа деңгейге көтеретін төртінші өнеркәсіптік революцияны іске асыратын құрал – 5G-де екені айтылды. Он жылдан кейін әлемдегі өнімдер мен қызметтердің 70 пайызы цифрлық платформалық модельге негізделіп, ақылды қалалар толық іске қосылады. Осы ретте, Қазақстанның алдына Еуразиялық кеңістіктегі ең ірі цифрлық хабтардың біріне айналу стратегиялық міндеті тұр. Демек ІТ саласының мамандарына сұраныс артады деген сөз.
– Жуырда Нью-Йоркке жасаған сапарым аясында «Digital Nomads» IT-қауымдастығындағы жас отандастармен кездестім. Олар АҚШ, Еуропаның ірі компанияларында жұмыс істейді және жаһандық деңгейде бәсекеге қабілетті.
Қазіргі таңда Қазақстанда да халықаралық деңгейдегі өнімдерді жасауға қабілетті талантты адамдар аз емес. Сондықтан Үкіметке келесі міндеттер қойылады: бір жағынан, жастар қай жерде жұмыс істесе де, оларға қолдау көрсету керек, ал екінші жағынан, оларды еліміздегі цифрландыру ісіне барынша араластыру қажет, – дейді Мемлекет басшысы.
Бүкіл әлем үкіметтері цифрлы өндірісті дамытуға үлкен үміт артып отыр. Себебі, инновация мен өндірісті біріктіретін жаңа өнімдер мен қызмет түрлеріне негізделген жаңа нарықтың өнімділікті арттыру мен экономикалық өсімге оң әсерін тигізетініне сенімді. Цифрландыру – әлбетте, табиғи қорларды тиімді пайдалануға, үнемдеуде септігін тигізеді. Цифрлы өндірістің дамуы экспортты арттыруға да оң әсерін тигізетіні айтпаса да түсінікті. Дегенмен жаппай цифрландырудың мемлекет үшін кері жақтары да бар екенін ұмытпаған абзал. Мәселен, жоғары жалақы төленетін жұмыс орындарын құру. Цифрлы экономиканың басты әрі маңызды қасиеті – технологиялардың бір саладан басқа салаға өтуі, яғни конвергенциялануы. Көп жағдайда мұндай трансформациялау саланы әр тараптан түрлендіре түседі. Сондықтан Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан Қазақстан үшін цифрлы логистикаға мән берудің маңызы зор екенін айта кеткен жөн.
Әр мемлекет өндірісті цифрландыру мүмкіндіктерін пайдалануда түрлі механизмдерін қолданады. Мәселен, АҚШ, Германия мен Жапония сол мүмкіндіктерді пайдалана отырып, ұлттық басымдықтар мен кейбір флагмандық бастамаларға ерекше мән береді. Цифрлы акселерация индексіне негізделген The Boston Consulting Group (BCG) агенттігінің зерттеулеріне сүйенсек, әлемдегі әрбір төрт компанияның біреуі цифрландыру қарқынына ілесе алмауда. Ал Еуропаның өндіріс орындары бұл бағытта америкалық әріптестеріне қарағанда әлдеқайда артта қалуда.
Индексті жасақтауда АҚШ пен Еуропаның 1300 компаниялары сауалнамаға қатысқанын айта кеткен жөн. 67 мен 100 балл аралығында ұпай жинаған компаниялар «цифрландыру чемпиондары» атанды. 43 баллдан төмен ұпай жинағандары артта қалғандықтарын көрсетті.
АҚШ-тың цифрландыру жолындағы ең үлкен бастамасы деп Чикагодағы Цифрлы өндіріс пен инновациялық дизайн институтын (DMDI-Digital Manufacturing & Design Innovation Institute) айтуға болады. Жаңа цифрлы өндірістерді әзірлеу, соңғы заманауи сараптамада, интеллектуалды өңдеуде және озық өндіріс орындарында дизайнның мүмкіндіктерін таныстыруды мақсат ететін білім ордасы – АҚШ-тың өндірістік инновациялық жоғары оқу орындарының ең үздіктерінің қатарында. Оқу ордасы 190 мүше-компанияларымен, өзге де оқу орындарымен, мекемелермен берік қатынаста. Институтты қаржыландыру 320 млн АҚШ долларының шамасында (оның ішінде 70 млн АҚШ доллары Үкімет тарапынан). DMDI зерттеу бағдарламасы «Цифрлы ағын» ұғымына негізделген. Осыдан-ақ АҚШ-тың өндірісті цифрландыруға айрықша көңіл бөлетінін ұғыну қиын емес. Бұл термин белгілі өнімге (активке) қатысты ақпаратты басқарудағы кешендік тәсілді қолдануға негізделген. Цифрлы байланыс жобалаудан бастап, өндіріске ендіру процесстерінен өнімді шығаруға дейін жалғасады. Мұндағы сөз етіп отырған цифрлы байланыс ұғымы екіжақты сипат алғанда, кәсіпорындар бүгінгі өнімдер мен өндірістік жүйелердегі түйткілді мәселелерді шешіп, әзірлеу циклын қысқартып, еңбек өнімділігі мен бәсекеге қабілеттілік арта түсетіні анық.
BCG агенттігінің мәліметтеріне сүйенсек, АҚШ компанияларының цифрландырылуы Еуропаға қарағанда 20 пайызға артып отыр. Нәтижесінде, америкалық нарық диджитал-трансформацияға үлкен жылдамдықпен келе жатыр. Америкалық өндіріс орындарының 28 пайызы – үздіктер қатарында, 23 пайызы даму жөнінен артта. Ал Еуропадағы өндіріс орындарының 23 пайызы – көшбасшылар тізімінде болса, 25 пайызы тіпті проблемалық болып саналады.
АҚШ-тың ең үздік компаниялары бәсекелестеріне қарағанда сараптамаларды қолдана отырып, бизнес-модельдерін жаңартып, қайта жасауды қолға алып, тұтынушылық тәжірибені қайта қарастырып отырады екен. Америкалықтар еуропалықтармен салыстырғанда инновацияларды енгізуде цифрландыруды ілгерілету орталықтарын құру жөнінен де алда тұр. Мұндағы цифрлы акселерация индексі 85 балл болса, Еуропада 80 балл. Сонымен қоса, цифрлы шешімдерден қаржылық пайда табудан да алдыңғы орында.
