Тәуелсіздік жылдарындағы табыстарымызды сөз еткенде Қазақстанның ғарышты игеру бағытындағы ірі қадамдарын айтпай өте алмаймыз. Осы ретте Түркістан облысының тұрғындарының назарына Қазақстанның ғарышты игеру бағытындағы ірі қадамдарын ұсынамыз.
Қазақтан шыққан екінші ғарышкер, Парламент Сенатының депутаты Талғат Мұсабаевтың сөзінше КСРО Ғарышкерлерді даярлау орталығына алғашқы үндеуін 1981 жылы жазыа, бірақ жауап алмаған. Тек 1986 жылы көктемде Қазақстан комсомолының бірінші хатшысы Серік Әбдірахманов кездесуге шақырып, «Ғарышқа ұшқыңыз келе ме?», деп сұрақ қойған. «Әрине, ол – менің арманым», деп жауап берген. «Ендеше, бұл мәселеге тіке кірісейік», деп уәде беріп, сөзінде тұрған екен.
“Сол жылдың 7 мамырында мені Қазақстан Компартиясының бірінші хатшысы Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев қабылдап, батасын беріп, Мәскеуге қолдау қағазын жолдады. Сол қолдаудың көмегімен мен 1986 жылдың аяғында ғарышкерлерді іріктеу бойынша алдын ала медициналық тексеруден өтуге Мәскеуге шақырту алдым да, одан сәтті өттім. Бірақ Қазақстан азаматтық авиация басқармасы басшылығының теріс ұстанымына байланысты ғарышкерлер жасағына іріктеуге іліне алмай қалуым мүмкін еді. Ғарышкерлерді даярлау орталығы мені кезекті медициналық комиссияға шақырту жеделхатын жіберіпті. Бірақ оны алғаным жоқ. Бірақ маған бір жағдай көмектесті. «Энергия» ғылыми-өндірістік бірлестігіндегі ғарышкерлер қызметінің бастығы, екі мәрте Кеңес Одағының Батыры, ғарышкер Александр Александров үйіме қоңырау шалып: «Неліктен медициналық тексерістен өтуге келмейсіз?», деп сұрады. Сонда Қазақстанның жоғары басшылығына жүгінбесем, ғарышкер болу жоспарым орындалмай қалуы мүмкін екенін түсіндім. Сөйтіп, Қазақстан Министрлер Кеңесінің Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаевқа баруға шешім қабылдадым. Ол мені қабылдады. Кездесуден кейін Н.Назарбаев ұшқыш Мұсабаевты кеңестік ғарышкерлер жасағына іріктеу бойынша медициналық комиссиядан өту үшін Мәскеуге іссапарға жіберуге тапсырма берді.Мәскеулік мамандар бір ай бойы мені тексеруден өткізіп, дәрігерлік-сараптау комиссиясы ғарышкерлер жасағына кіруге толық жарамды деген қорытынды жасады. 1988 жылы өткен Мемлекеттік медициналық комиссияға ұсыныс берді. Ғарышкерлер жасағына енгізу туралы соңғы шешімді Ведомствоаралық мемлекеттік комиссия қабылдады. Егер комиссия отырысы кезінде ғарышкер Александр Александров тағы да тікелей телефон шалмағанда, маған келген шақыруды басшылық жасырып қалып, қатыса алмай қалар едім. Жаратушының шексіз құдіреті ғана маған Алматыдан Ведомствоаралық мемлекеттік комиссияның отырысына үлгеруге көмектесті. Мен бұл күнді, яғни 1990 жылғы 20 мамырды өзімнің нақты ғарыштық қызметімнің бастауы деп санаймын.Бір қызығы, комиссия отырысында кәсіби және медициналық деректер бойынша ешқандай сұрақ болмады. Ғарышкер әрі комиссия мүшесі Валерий Рюмин: «Сіз үшін республиканың үш бірінші басшысы – Қонаев, Колбин, Назарбаев өтініш бергенін немен түсіндіресіз?», деген бір ғана сұрақ қойды.Гагарин атындағы Ғарышкерлерді даярлау орталығында 4 жылдық дайындықтан өттім. Дайындық 1991 жылдың аяғында, тұңғыш қазақ ғарышкері Тоқтар Әубәкіровтің ғарышқа ұшып келгенінен кейін үзіліп қала жаздады. Себебі Ғарышкерлерді даярлау орталығында маған: «Сіз жиналып, үйге қайта беріңіз. Қазақ ғарышқа ұшты, бағдарламаны орындады, барлығы қанағаттандырылды», деп ашық айтты. Бірақ Жаратушы сәтін салып, ғарышкер Алексей Леонов пен Ғарышкерлерді даярлау орталығының бастығы Владимир Шаталов мені қолдады. Тоқтар Әубәкіров ғарышқа ұшып келгеннен кейін олар Президент Н.Назарбаевпен бірнеше рет кездесіп, маған мүмкіндік беру керектігі туралы әңгіме қозғады. Президент бұл ұсынысты бірден қолдады. Сөйтіп, «Мұсабаев ғарышкерлер жасағында әскери ретінде қалады және қызмет ету мен ұшуға дайындалуды жалғастырады» деген шешім қабылданды. Бұл шешімді заңдастыру үшін Қазақстан Президенті КСРО Қорғаныс министрі Язовқа запастағы офицер Мұсабаевты әскерге шақыруды сұрап хат жазды. Сонымен, ғарышкерлер жасағына қосылғанда мен 41 жаста едім, сондықтан 27 жастағы жас жігіттермен салыстырғанда ғарышқа ұшуға мүмкіндігім аз екенін түсіндім және тез әрі сапалы дайындалу керектігін ұқтым. Мен күндіз-түні жұмыс істеп, жеке кесте бойынша дайындалдым және ғарышкерлердің негізгі тобы үш-төрт айда тапсырған пәндер бойынша емтихандарды екі-үш аптада «өте жақсы» бағамен тапсырдым. 1993 жылдың басында барлық емтиханды тапсырғаннан кейін мен Қазақстан Президентіне еліміздің ғарыш бағдарламасын орындау үшін экипажға қосылуға толық дайын екенімді баяндадым. Одан кейін бір жарым жыл бойы жоспарланған экипаж құрамында ғарышқа ұшу бағдарламасы бойынша даярлықтан өтіп, емтихандарды үздік бағамен тапсырғаннан кейін ғана Мемлекеттік комиссия менің ғарышқа ұшуым туралы шешім қабылдады”, дейді ғарышкер.
Тәуелсіздіктің 30 жылында Қазақстан ғарыштық қызметті дамыту жолында төртінші кезеңнен өтіп жатқанын айта кету керек. Ғарыштық қызметті дамытудағы бірінші кезеңді Тәуелсіз Қазақстан 1991-2004 жылдары аяқтады. Сол жылдары тек ғарыштық кеңістікті зерттеуге арналған ғылыми жұмыстар жүргізілді. Атап айтқанда, ғылыми зерттеулер астрофизика, жер ионосферасы, жерді қашықтан зондтау бағыттарымен байланысты еді. Осы ғылыми зерттеулермен қатар, Тоқтар Әубәкіров ғарышқа ұшқанда (1991 жылы) және Талғат Мұсабаев үш рет ғарышқа ұшқанда (1994, 1998, 2001), академик Ө.М.Сұлтанғазиннің ғылыми жетекшілігімен ғарыштық жағдайда эксперименттер жүргізуге арналған Қазақстанның төрт ғарыштық ғылыми бағдарламалары орындалды.
Ғарыштық қызметті дамытудағы екінші кезеңді тәуелсіз Қазақстан 2005-2007 жылдары өткізді. Екінші кезеңде ғарыштық кеңістікті зерттеумен қатар, ғарыштық кеңістікті пайдалану жұмыстары басталды. Ғарыш аппараттарын жобалайтын арнайы конструкторлық-технологиялық бюро ұйымдастырылды. Ғарыштық байланыс жүйесін, жерді қашықтан зондтау ғарыштық жүйесін, ғарыштық ғылыми зерттеу жүйесін, ғарыштық аппараттар арқылы навигация жүргізу жүйесін, ғарыш аппараттарын жинақтау-сынау кешенін, «Бәйтерек» ғарыштық зымыран жүйесін жобалау жұмыстары басталды. Дегенмен ғарыштық қызметті дамыту жұмыстарының қарқыны өте төмен еді. Өйткені мемлекеттік бағдарламаны жүзеге асырып отырған Аэроғарыш комитетінің құзыреті бұндай ауқымды және жауапты қызметті атқаруға жеткіліксіз болды. Оған қоса, бір министрлік құрамынан екінші министрлік құрамына бірнеше рет ауысқанына байланысты стратегиялық бағыты тұрақты және анық емес-тұғын.
