Түркістандық тұрғындарды ақпараттандыру мақсатында цифрландыруды дамыту, электрондық үкімет, жасанды интеллект технологияларын қолдану жөнінде мәліметтерді ұсынамыз. Жалпы Электрондық үкімет құру ісі билік органдарының жұмысын анағұрлым тиімді, азаматтарға қолжетімді ету үшін қажет болды. Бұрындары әрбір мемлекеттік орган өз бетінше «оқшау өмір сүріп», басқаларымен байланысқа түсе қоймайтын, ал азаматтардың алуан түрлі анықтама, растама секілді өзге де қағаздарды жинау үшін толып жатқан инстанциялардан өтуіне тура келетін. Осының барлығы бір ғана қызмет түрін пайдалану үшін толып жатқан мекемелер табалдырығын тоздыруға мәжбүрлейтін. Бүгінде электрондық үкімет жобаларының арқасында ол заман келмеске кетті.
Электрондық үкімет – ақпараттық технологиялар көмегімен ішінара келісушілікті қамтамасыз ететін, мемлекет пен азаматтар арасындағы, сондай-ақ, мемлекеттік органдардың өзара әрекеттестігінің бірыңғай механизмі. Мемлекеттік органдарға кезекті қысқартып, анықтама, куәлік, рұқсат құжаттарын және тағы басқаларын алуды жеңілдетуге әрі жылдамдатуға мүмкіндік берген де дәл осы механизм.
Басқаша айтқанда, электрондық үкімет деп лицензияны рәсімдеу үшін ЖСН ғана керек болатын (басқа ақпараттың бәрі дағдылы сұранымдар арқылы алынады), коммуналдық қызмет ақылары мен айыппұлдарды онлайн жүйесінде төлеуге болатын, анықтама алу үшін «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» КЕАҚ-қа жеке куәлік қана талап етілетін, бизнесіңізді өз бетіңізше тіркеуге, немесе электрондық үкімет порталында небәрі 10-15 минут ішінде анықтама алуға, күн-түн демей, кез келген уақытта баланың балабақшаға кезегін көруге.
Сонымен бірге, әрбір азаматтың әлеуетін мейлінше жүзеге асыруға мүмкіндік тудыратын мемлекет. Азаматтардың заңды құқығының қорғалуы мен сақталуына кепілдік беретін мемлекет. Азаматтардың мұқтаждығы мен қажеттіліктеріне бағдарланған мемлекет. Арадағы өзара әрекеттестік қарапайым, ұғынықты және қолжетімді болатын, адамдар үшін құрылған мемлекет.
Мәселен, «Цифрлық Жібек жолы» бағыты – ауылдық елді мекендерде интернетке кірудің кең жолақты желісін енгізу арқылы жоғары технологиялық цифрлық инфрақұрылымды құру, телерадио хабарлар тарату желісін жетілдіру, телекоммуникациялық хабты дамытуға мән беріледі.
«Белсенді мемлекетке өту» бағыты – электрондық және мобильдік Үкіметті әрі қарай дамыту арқылы цифрлық үкіметті құруды көздейді.
«Креативті қоғам» – тұрғындардың цифрлық сауаттылығын арттыру, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласындағы мамандардың біліктілігін жоғарылату, креативті ойлауды және осы арқылы адами капиталды дамытуды міндеттеп отыр.
Сонымен қатар, төртінші «Экономика саласындағы цифрлық түрлендірулер» бағыты – ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп салаларында цифрлық технологияларды енгізу арқылы цифрлық индустрияны дамыту, еліміздің көліктік-логистикалық жүйесін автоматтандыру, электрондық сауданы дамыту, денсаулық сақтау қызметін жетілдіру, т.б., міндеттері тұр.
«Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы екі кезеңде жүзеге асырылмақ екінші кезең 2020-2025 жыл аралығына жоспарланған.
Цифрландырудың қазіргі экономиканың түрлі салаларын дамытуда қосып жатқан үлесі мол. Мобильдік билеттер, онлайн сауда, орталықтандырылған қашықтан басқару, науқастың электрондық тарихы және дәрігерлер мен пациенттердің уақытын үнемдеу сынды игіліктері бар.
Ең маңыздысы – жаңа технологияларға негізделген цифрландыру арқылы ашықтық және жеделділік қалыптасады.
Адамзат қауымы жыл санап емес, ай санап, тіпті апта мен күн санап цифрландыру заманының сиқырлы әлеміне еніп барады. Цифрландыру технологиялары дегеніміз – бұл бұрын-сонды адамзат бастан кешпеген ғажайып әлемнің жаңа құралдары. Қазіргі күні бұл технологиялар жасақталу үстінде.
Осыдан ширек ғасыр бұрын атауы мен мазмұны көпшілікке бейтаныс болған цифрлық технологиялар бүгінде барлық салаға терең еніп, индивидтердің дағдыларын түрлендірді. Мемлекеттегі цифрландыру деңгейі мен оның азаматтарының мұндай технологиялар туралы сауаттылық көрсеткіші елдің әлемдік аренадағы бәсекелік қабілетін, халықтың әл‑ауқатын айқындайтын факторлардың қатарына енді. Осыған байланысты, цифрлық жүйе мен сауаттылықты дамыту барлық қоғамдар үшін өзекті мәселелердің біріне айналды.
«Біздің маңызды стратегиялық міндетіміз — Қазақстанды ІТ мемлекетке айналдыру. Цифрландыру ісінде нақты жетістіктеріміз де жоқ емес. Біз электронды үкіметті және финтехті дамыту индексі бойынша әлем көшбасшыларының қатарында тұрмыз» дейді ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Жолдауында.
Жалпы, заман талабына сай, еңбек нарығында бәсекеге қабілетті мамандар даярлау үшін білім беру жүйесін цифрландыру өте өзекті деген тұжырым жасауға болады. Сол себепті әлемнің көптеген елдері арнайы бағдарламалар қабылдап, заманауи технологиялардың білім саласында қолданылуын кеңейтуге ұмтылып отыр. Қазақстан да бұл салада жағымды өзгерістердің жүргізіліп жатқандығы, мемлекеттік қолдау мен инвестицияның жоғарылығы, еліміздің осы бағытта әлемнің кез келген елімен бөлісе аларлық тәжірибесі барлығы анықталды. Бұдан отандық білім жүйесі заманауи технологияларды меңгерген, сапалы кадрлар даярлауға қабілетті деген ой түйіндеуге болады.
«Біздің маңызды стратегиялық міндетіміз — Қазақстанды ІТ мемлекетке айналдыру. Цифрландыру ісінде нақты жетістіктеріміз де жоқ емес. Біз электронды үкіметті және финтехті дамыту индексі бойынша әлем көшбасшыларының қатарында тұрмыз» дейді ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Жолдауында.
Қазіргі таңда әрбір адамның заманауи ақпараттық технологияларды пайдалануға мүмкіндігі мол. Елімізде қай салада болмасын, цифрлық технология жұмысты жеңілдетуге бірден-бір ықпал етіп отыр. Цифрлық технология тек электронды портал арқылы мемлекеттік қызметтерді пайдалануда ғана емес, тұрғындардың бір-бірімен ақпарат алмасуына, жастардың білім алуына, жан-жақты дамуына да зор ықпал етуде. Сондықтан өңірімізде осы саланың барынша дамуына жағдай жасау маңызды.
«2023 жылдан бастап, Отбасының цифрлық картасы және Әлеуметтік әмиян сияқты тәсілдерді енгізу жоспарланып отыр. Осы бастамалар аясында мемлекеттік қолдаудың түрлі шаралары біріктіріледі. Оның бәрі барынша түсінікті, ең бастысы, нақты болады әрі алдын-ала жасалады». Ел Президенті Қасым Жомарт Тоқаев 2022 жылдың 1 қыркүйегінде Қазақстан халқына жолдаған жолдауында осылай деген болатын. Нақтырақ айтсақ, цифрлы жүйенің тиімділігін барлық азаматтар көруі тиіс. Қазақстан азаматтары жәрдемақы алу үшін құжаттарды көбіне қағаз күйінде тапсырып келді. Бұдан бұлай отбасы деректері цифрландырылады. Қолданыстағы қағаз құжаттар біртіндеп жүйеден алынып тасталады. Бұл туралы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі сұхбатында айтты.
Жасанды интеллект сияқты машиналық оқыту технологиялары интернеттегі ақпаратты қалыптастыру мен бағалаудың негізгі құралдарына айналуда. Контентті модерациялау және жетекшілікке алу көбінесе автоматтандырылған процедура болып табылады, онда алгоритмдер қай контентті жою керектігін немесе оны кімге таратуды шешеді. ЖИ-ті жауапкершілікпен енгізу қоғамға көптеген түрлі жолдармен пайда әкелуі мүмкін. Алайда, мұндай технологиялардың негізгі бостандықтарға теріс әсер етуінің нақты қаупі бар. ЖИ пайдалану коммерциялық, саяси немесе мемлекеттік мүдделерді пайдалану және оған ықпал ету адам құқықтарына, атап айтқанда, сөз бостандығы мен медианың плюрализміне үлкен қауіп төндіруі мүмкін.
Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйымының (ЕҚЫҰ) БАҚ бостандығы мәселелері жөніндегі өкілінің кеңсесі ЖИ-дің пікір білдіру бостандығына терең әсеріне арналған жаңа жобаны іске қосты.
Жобаның мақсаты-машиналық оқыту технологияларын пайдалануда үкіметтің, реттеуші органдардың және интернет-делдалдардың саясаты мен практикасын және азаматтардың ақпаратқа қалай қол жеткізетініне және онымен алмасуына әсерін неғұрлым нақты түсінуге ықпал ету.
ЕҚЫҰ-ның БАҚ бостандығы жөніндегі өкілінің бюросы ЖИ сияқты машиналық оқытудың озық технологияларын ықпалдастыру кезінде пікір білдіру бостандығы мен медиа плюрализмін қорғаудың неғұрлым тиімді тәсілдері бойынша стратегиялық ұсынымдар әзірлейді.
Қауіпсіздік қатерлері, жеккөрушілік, медиа плюрализм және «қадағалау капитализмі» сияқты төрт проблемалық салаға ерекше назар аударылады, сонымен қатар:
Жасанды интеллект (а) заңсыз онлайн контентті, соның ішінде экстремистік және террористік контент сияқты қауіпсіздік қатерлерін және (б) желіде өшпенділік пен алгоритмдік кемсітушілікке ерекше назар аудара отырып, ықтимал қауіпті, бірақ заңды контентті анықтау және бағалау үшін, контенті модерациялауды пайдаланылады.
