ҚР Премьер-министрі Олжас Бектеновтің төрағалығымен өткен Үкімет отырысында ІТ-қызметтер мен өнімдер экспортын дамыту мәселелері қаралды. Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев баяндама жасады. Сондай-ақ Үкімет отырысы барысында ІТ-компаниялары өкілдері: Netcracker Technology компаниясы кеңселерінің техникалық директоры Павел Городов, Higgsfield АІ компаниясының бас директоры Ерзат Дулат, Grand Mobile бас директоры Роман Линейцев сөз сөйледі.
Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев баяндағандай, 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында IT-қызметтер экспортының өсуі 24%-ды немесе $306 млн-ды құрады. Бүгінгі таңда Astana Hub қатысушыларының саны 1,5 мың компаниядан асады, оның 400-і шетелдіктердің қатысуымен.
Премьер-министр Alaqan, Codiplay, CITIX, CEREBRA, OGames, Parqour, ApartX сияқты көптеген қазақстандық жобалар АҚШ, Араб Әмірліктері, Нидерланд, Ұлыбритания, Германия және басқа да елдерді қоса алғанда, шетелдік нарықтарда жақсы танылғанын атап өтті. IT-қызметтер экспортын одан әрі арттыру бойынша жұмыстың негізгі бағыттары атап өтілді.
«Мемлекет басшысы 2026 жылға қарай IT-экспортының жалпы көлемін $1 млрд-қа дәйін жеткізу міндетін қойды. Аталған міндетті іске асыру үшін тиісті инфрақұрылым құру және осы саладағы бизнесті қолдау бойынша жұмыс жүргізілуде. Бұл соңғы 5 жылда қазақстандық IT-қызметер экспортының көлемін 20 есеге арттыруға мүмкіндік берді. IT-қызметтер мен өнімдер экспортын ұлғайту бойынша алдағы жұмыстарда өңірлердегі акселерация бағдарламаларын дамытуға және серіктес-инвесторлар қатарын кеңейтуге баса назар аудару керек. Осы саланың қозғаушы күші өңірлік IT-хабтар мен венчурлік қорлар болуы тиіс», — деп атап өтті Олжас Бектенов.
Үкімет басшысы инновациялық кластерге айналған Astana Hub технопаркі көптеген стартаптар үшін негізгі серіктес атанғанын мысалға келтірді. Технопарк қатысушыларына салық және визалық жеңілдіктер берілгені, ақпараттық-білім берумен қолдау және бизнесті дамытуға арналған бағдарламалар ұйымдастырылғаны атап өтілді. Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігіне жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, Astana Hub және Қарағанды террикон алқабының үлгісі бойынша өңірлік IT-хабтарды қолдау жөніндегі жол картасын әзірлеу міндетін қойды. Әкімдіктерге қаржыландыру мәселесін жедел шешу тапсырылды.
Цифрлық даму министрлігіне наурыз айының соңына дейін Qazaqstan Venture Group басқарушы компаниясын құру және оны лицензиялау жұмысын аяқтау тапсырылды.
Олжас Бектенов отандық стартаптарға қаржылық қолдау көрсету үшін венчурлық қорды құру рәсімдерін жеделдету керек екенін, оның көлемін 2025 жылдың соңына қарай $1 млрд-қа дейін жеткізу қажеттігін атап өтті.
Сонымен қатар ғылыми және ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу рәсімдерінің барлығын цифрландыру міндеті қойылды. Премьер-министр тиісті платформа қазір жұмыс істеп тұрғанына назар аударды. Мемлекеттік органдарды, квазимемлекеттік сектор мен жер қойнауын пайдаланушыларды қосу қажет. Нәтижесінде, бұл отандық инновациялық әзірлемелерге деген сұранысты арттырып, олардың халықаралық нарықтарға шығуына ықпал етеді.
Сонымен қатар өңірлерде технологиялық кәсіпкерлікті дәріптеу жұмыстарын күшейтіп, өңірлік IT-хабтар базасында отандық мамандар құзыреттерін арттыру үшін жағдай жасау қажет.
Цифрлық даму министрлігіне мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп, ІТ-қызметі қызметтер мен өнімдер экспорттауға бағытталған IT-компаниялар үшін мемлекеттік қолдау шараларын өзектендіру тапсырылды.
Қазақстанның IT-экспорты оң динамиканы көрсетіп отыр. 2024 жылдың 9 айы бойынша ол 471 млн долларды құрады. Бұл 2023 жылдың сəйкес кезеңімен салыстырғанда 26% – ға көп. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша мақсат – 2026 жылы $1 млрд-қа жеткізу.
Қазақстанның IT-экспортын ілгерілетуде Astana Hub басты рөл атқарады. Astana Hub резиденттерінің саны 1,5 мың компаниядан асты, оның ішінде 400-і халықаралық. Олардың жалпы кірісі 2024 жылы 620 млрд теңгені құрады. Бұл ретте экспорттан түскен табыс 227 млрд теңгені, яғни $479 млн-ды құрады.
Astana Hub резиденттерінен басқа «Ұлттық ақпараттық технологиялар» АҚ-ның GovTech өнімдері алғаш рет экспортқа шықты. Мұндай шешімдердің қатарына Smart Data Ukimet, Smart Bridge жəне ИНБП веб-сайт құрастырушысы кіреді.
Бүгінде Қазақстанда ірі халықаралық IT-компаниялар мен шетелдік ITмамандарды тарту үшін қолайлы жағдайлар жасалуда. Үздік 10 IT-экспорттаушының негізгі бөлігі – Қазақстанға көшу туралы шешім қабылдаған шетелдік компаниялар. Нəтижесінде еліміз тек ірі қалаларда ғана емес, елдің аймақтарында да жаңа жұмыс орындарын алуда. Сондай-ақ, экспорттық кіріс түрінде жаңа капитал ағынын алады.
«Цифрлық көшпенділер» деп аталатын шетелдік IT-мамандарды тарту үшін жаңа Digital Nomad Visa жəне Digital Nomad Residency бағдарламалары іске қосылды. Бұл тұруға рұқсат алудың жеңілдетілген онлайн процедуралары. Бүгінде Қазақстанда 20 өңірлік IT-хаб жұмыс істейді. Astana Hub-тың барлық бастамалары қазір өңірлердегі ITкомпанияларға қолжетімді.
2021 жылдан бастап Қазақстан 114 мыңнан астам IT-маманды, оның ішінде тек 33 мыңнан астамын 2024 жылы оқытты. Жоғары оқу орындары мен колледждердегі IT-білімге қосымша TechOrda бағдарламасы іске қосылды. Бұл бағдарлама қысқа мерзімде жəне сұранысқа ие бағыттар бойынша 20 мың IT-маман даярлауға мүмкіндік береді. TechOrda түлектерінің жұмысқа орналасу деңгейі 90%-ға жуық екенін атап өткен жөн. Бұл ретте мемлекеттік инвестициялар, жеке табыс салығы арқылы бюджетке қаражатты қайтарудың арқасында, бір жылдан аз уақыт ішінде өтеледі.
Бұған қоса, халықаралық тəжірибені жеткізу мақсатында Министрлік стартаптар үшін кремний алқабынан жетекші даму бағдарламаларын тартты. Бұл Google for Startups, Plug & Play, Draper University жəне Alchemist сияқты үздік бағдарламалар. Осы бағдарламалар арқылы стартаптар инвестицияларға, білім мен мүмкіндіктерге қол жеткізе алады. 70-ке жуық стартап даму бағдарламалары бойынша қолдау алды. $30 млн-нан астам инвестиция тартылды.
Сонымен қатар Қазақстан IT-хабтардың халықаралық желісін құруда. АҚШ, Сауд Арабиясы, Сингапур жəне жақында Ұлыбританияда ITхабтар ашылды. Қазақстандық стартаптарға инвестициялар тарту жəне экспортқа шығу үшін шетелдік инфрақұрылым қолжетімді.
Отандық венчурлық индустрияны талдау нəтижесі көрсеткендей, венчурлық мəмілелердің 90%-ы қаржыландырудың алғашқы кезеңдерінде жүреді. Оған қоса, инвестициялардың мөлшері негізінен $1 млн-нан аз. Осыған байланысты венчурлық инвестициялау қорын құру қажеттілігі туындады.
Премьер-министрдің тапсырмасы бойынша, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі «Астана» Халықаралық қаржы орталығы» юрисдикциясында венчурлік инвестициялар қорларының қорын Astana Hub базасында іске қосуда. Қордың нысаналы көлемі $1 млрд-ты құрайды. Қазірдің өзінде инвесторлардан $130 млн-ға алдын-ала өтінімдер жиналды.
Аталған қордың ерекшелігі – ол негізінен жеке капитал есебінен қалыптасуы. Қор өңірден келген таланттар мен стартаптар үшін магнитке, шетелдік инвестицияларды тартудағы негізгі əріптеске жəне шетелдік жоғары технологиялық компанияларға инвестициялар арқылы Қазақстанға технологиялар трансфері үшін құралға айналады.
Сондай-ақ қазақстандықтарға жаһандық электрондық коммерция тауарларына қол жеткізуге мүмкіндік беретін цифрлық сервистер жасалады. Атап айтқанда, «QAZPOST KERUEN» АҚШ, Қытай, Германия және Оңтүстік Кореяның жетекші маркетплейстеріне тікелей қолжетімділікті қамтамасыз етеді. «QAZPOST KEDEN» кедендік ресімдеуді жеңілдетеді, ал пошта сервистері бүкіл еліміз бойынша ыңғайлы жеткізуді қамтамасыз етеді.
Сонымен қатар электрондық сауданың өсуін қамтамасыз ету үшін, заманауи қойма кешендерінің желісі дамуда. Халықаралық серіктестермен бірлесіп Алматы, Ақтөбе, Алматы және Түркістан облыстарында жалпы ауданы 85 мың шаршы метрден асатын мультимодальды қоймалар салу жоспарланып отыр. Жалпы инвестиция көлемі шамамен $100 млн-ды құрайды. Бұл қоймалар ішкі және трансшекаралық нарық үшін өте қолайлы болмақ.
Сатып алушыларға ыңғайлы болуы үшін, «Homepost» тапсырыстарды беру пункттерінің желісі дамуда. Бұл тапсырыстарды үйдің жанында, ыңғайлы уақытта, курьерді күтпей-ақ алуға мүмкіндік береді.
