Түркістан облысы: экономиканы жаңғыртудың бүгіні мен келешегі

249

Түркістан облысының өңірлік экономиканы жаңғырту үрдісі – ұдайы өндіру және біртіндеп сапалы құрылымдық экономиканың, өндіргіш күштердің оң өзгерістері мен даму факторлары болады. Атап айтқанда, білім, ғылым, мәдениет, халықтың өмір сүру сапасы, адами капитал. Биыл Түркістан облысы Қазақстанның оңтүстігінде орналасқан маңызды өңір ретінде әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштері бойынша айтарлықтай жетістіктерге жетті. Өңірдің жалпы өңірлік өнімі (ЖӨӨ) 3,6 триллион теңгеге жетіп, өткен жылмен салыстырғанда 7,2%-ға өсті. Бұл көрсеткіш облыстың экономикалық әлеуетінің артып келе жатқанын көрсетеді. 2025 жылы Түркістан облысында халыққа әлеуметтік қолдау көрсету үшін 6 триллион теңге қарастырылды, бұл шамамен 5 миллион адамды қамтиды. 2024 жылы 216 мыңнан астам адамға түрлі әлеуметтік көмек көрсетіліп, 12,2 миллиард теңге бөлінді. Сонымен қатар, 2025 жылы 125 мыңнан астам жаңа жұмыс орнын ашу жоспарланды, оның ішінде 40%-ы тұрақты жұмыс орындары болады деп күтілуде.

Түркістан облысының транзиттік әлеуетін арттыру мақсатында бірқатар ауқымды жобалар да қолға алынды. Мәселен, Түркістан-Шәуілдір бағытындағы 64,1 шақырым жолды кеңейту жұмыстары жүргізілуде. Сонымен қатар, Кентау қаласынан тікелей Жамбыл облысы мен Созақ ауданына және Түркістан халықаралық әуежайы мен Шымкент қаласына қатынайтын айналма жолдың құрылысы аяқталып, ел игілігіне берілді. Туризм облыс экономикасының перспективалы салаларының біріне айналуда. 2025 жылға дейін туризм инфрақұрылымын дамыту мыналарды қамтиды: “Қасқасу” туристік-рекреациялық орталығының тау-кен инфрақұрылымын салу; Түркістан қаласының туристік-рекреациялық орталығының инфрақұрылымын салу; Түркістан қаласының түркі әлемінің рухани астанасы ретінде дамуын және 2025 жылға қарай көптеген туристік және мәдени объектілердің салынуын ескере отырып, туристер саны 2,5 млн адамға дейін өседі.

Сонымен қатар, Ауыл шаруашылығы саласында су үнемдеу технологияларын енгізу арқылы өнім көлемін арттыру көзделуде. Мәселен, Түркістан магистралды каналында күрделі жөндеу жобасы бойынша бұрын ағын су 43 %-ға фильтрациялық шығынға ұшыраса, 2021 жылы 44 шақырым каналды бетондау жұмыстарының нәтижесінде 22 млн.м³ су үнемделіп отыр. Түркістан облысы 2025 жылы әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштері бойынша айтарлықтай жетістіктерге жетті. Өңірдің жалпы өңірлік өнімі, әлеуметтік қолдау шаралары, инфрақұрылымдық жобалар, туризм және ауыл шаруашылығы салаларындағы жетістіктер облыстың тұрақты дамуын қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарды.

Өңірдің әлеуметтік-экономикалық даму мақсаттары ретінде мыналар қолданылады: жергілікті тұрғындардың жан басы табысын арттыру, жаңа уақыттың құзыреттілігі жаңа қажетті дағдыларды үздіксіз үйренуге және меңгеруге дайын сапалы білім беруді жақсарту, бәсекеге қабілетті кәсіби маман даярлау, кедейшілік деңгейін төмендету және т.б.

Осы мақсаттағы бүгінгі Түркістан облысының бағыты айқын. Атап айтсақ, біріншіден – ұзақ мерзімді мақсаттардың бірі ретінде  – өңірде индустрияландырудан инновациялық технологиялар жүйесіне толық өтудің ғылымға негізделген экономикалық тетіктері қалыптасуда, нарықтық қатынастарға  икемделген әлеуметтік-экономикалық дамуы мен қоғам үшін жоғары білікті жұмыс орындарын құру деңгейін қоса алғанда өңір тұрғындарының өмір сүру сапасын арттыру, жергілікті тұрғындарға қызмет көрсететін денсаулық сақтау, білім беру және мәдениет ошақтары Қазақстан Республикасының агромелиорация орталықтарындағы тың серпінді өзгерістерді Түркістан облысының барлық ауыл аймақтарында сезінуге бағытталған. Алғашқы экономикалық қарлығаштары санатына Түркістан қаласындағы «Керуен-сарай» көп функционалды туристік кешен, Яссауи кесенесінің аумағындағы мәдени-рухани орталықтар қатары, «Яссауи» музейі, «Ұлы Дала елі» орталығымен «Farab» кітапханасы туристердің жайлылығы үшін «Rixos Turkestan», «Hampton by Hilton», «Innovation Central Asia» секілді заманауи қонақүйлер және Халықаралық туризм және меймандостық университеті. Екіншіден – қысқа мерзімді мақсаттар ретінде дағдарысты еңсеру, жалпы ұлттық өсімнің нақты шамаларына қол жеткізу. Үшіншіден – аймақты дамытудың тұжырымдамасы мен табысты болудың қажетті шарттарының рөлін атқаратын аралық міндеттерді дамыту. Аймақты немесе аудан қалаларды дамыту жоспарлары, кәсіпкерліктің жаңа түрлерін тарту, қолданыстағы шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау, Түркістан қаласын және аудан  орталығын дамыту, қызмет көрсету саласындағы цифрландыру жүйесін және халықты жұмыспен қамту деңгейін арттыру, т.с.с. атауға болады.

Түркістан облысындағы өңірлік экономиканы жаңғыртудың негізгі критерийлері:Біріншіден, аймақтың экономикалық даму деңгейін анықтау, ерекше маңызы бар өндіріс деңгейін бағалайтын дәстүрлі көрсеткіштерге ие және тұтыну және жан басына шаққандағы осы деңгейдің өсуі (жалпы ұлттық табыс ( ЖҰӨ), жалпы ішкі өнім (ЖІӨ), нақты ЖҰӨ халықтың жан басына шаққанда, осы көрсеткіштердің өсу қарқыны). Екіншіден, даму динамикасын бағалау, облыстағы әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштерін негізге ала отырып, аймақтағы экономикалық өсу қарқынын бағалау, жан басына шаққандағы өсу қарқыны немесе кіріс, еңбек өнімділігі, сондай-ақ, құрылымдық өндіріс пен қоғамның трансформациясы. Қарқынға әсер ету экономикалық өсу үшін өмірлік маңызды мәселе жалпы елдің де, жеке аймақтың да саясаты ретінде қарастыруында.Үшіншіден, таза экономикалық көрсеткіштер, ЖІӨ, жан басына шаққандағы кіріс, еңбек өнімділігі мен олардың өсу қарқынын толық бағалау немесе өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуы, халықтың өмір сүру ұзақтығы.