Армрестлингтен (қол күресі) ҚР еңбек сіңірген жаттықтырушысы, «Шардара Армспорт» клубының негізін қалаушы Арман Романұлы Қарсыбаев туралы жазу көптен ойымда жүрген. Ол – Түркістан облысы, Шардара қаласының тумасы. Өз қаласына №4 олимпиада резервінің мамандандырылған балалар мен жасөспірімдер спорт мектебін ашып берген азамат. Ал шәкірттері Қазақстан мен шетелдердегі көптеген халықаралық жарыстарда жеңіске жетіп келеді. Арман секілді тәжирбелі жаттықтырушылар елімізде көп болса, спортшыларымыздың да алар асуы көп болар еді. Бүгінде Арманның жеткен жетістіктері, алға қойған мақсаттары, армандары туралы айттып өтсек.
Арманның спорттағы алғашқы қадамы
Арман Романұлы 1977 жылы 7 қараша күні қазіргі Түркістан облысы Шардара қаласында дүниеге келген. Сол қаладағы М.Әуезов атындағы орта мектепті ойдағыдай аяқтап, Алматыдағы Көлік және коммуникациялар академиясына оқуға түседі. Оқи жүріп қол күрестен Алматы қаласының чемпионы, одан кейін Қазақстан чемпионы атанады. ҚР еңбегі сіңген жаттықтырушысы, елімізге қол күрес спортын алып келген Владимир Дракслердің шәкірті екенін айта кетуіміз керек. 2000 жылдары оқуын аяқтаған соң туған ауылына келіп, Шардара ауданындағы балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінде қол күрестен жаттықтырушы болып жұмысқа қабылданады.
Менің 18 жасымда осы спорт мектебінде бокс үйірмесі бар еді. Сол боксқа қатысып жүрген кезімде жаттықтырушымыз Нұрлан Вайсов бір күні жұмысқа кешігіп келді. Біздер бозбала жасында болғасын ары бері жүресің балдармен бірге спорт мектебінің ішін аралайсың. Содан бір есіктің сыртында «Қол күресі үйірмесі» деген жазу көзіме түсті. Есікті ашып қарасам, шашы екіге қайырылған қараторы жігіт темір көтеріп тұр екен. Ішке кіріп танысып, жөн сұранымда, осы жерде жаттықтырушы болып істейтінін айтты. Алғашқы таныстығымыз осылай басталып кетті.
2004 жыл Арман үшін жемісті жыл болды. Қол күрестен Шымкентте өткен Азия кубогында топ жарып, ауыр салмақтылар арасында чемпион атанады. Сол жылы тағы да Азия чемпионатында үздік атанып, келер жылы Жапонияның астанасы Токиода өткен әлем чемпионатында қола жүлдегер атанды. Осы жетістігі үшін ҚР халықаралық дәрежедегі спорт шебері атағына ие болған еді.
Алты жылдан соң қайта кездестік. Ол кезде Арман Романұлы Шардара аудандық дене шынықтыру және спорт басқармасының басшысы еді. Екеуміз жолығып хал сұрасқаннан кейін, келген шаруамды айттым. Тоғызқұмалақтан разряд алайын деп едім. Мектепте оқып жүргенімде облыстық жарыстардарда және ауданымызда бірінші және екінші орын алған грамоталарымды көрсеттім. Көріп тоғызқұмалақтан ІІ разряд атағын жазып берді. Мен содан кейін Маңғыстау облысына тұрақты қоныс аудардым…
Ауылға барсам, жаңадан ашылған спорт мектебіне міндетті түрде арнайы соғып тұрамын. Арман ағаймен телефон арқылы тұрақты байланыстамыз.
Арман жеке өмірі, отбасы туралы айтып берді
– Жақсы әйел – бағың, жаман әйел – сорың» деген аталарымыздан қалған сөз бар. Ол жағынан қателескен жоқпын. Жұбайым Гүлмира Пірімбетова есімді арумен 2002 жылы отбасын құрдық. Құдайға шүкір, екі ұл, үш қызымыз бар. Үлкен ұлым Дияр Роман бокспен шұғылданады. 2019 жылы жасөспірімдер арасында Қазақстан чемпионы атанды. Шетелдегі ірі халықаралық турнирлерде үш рет топ жарды. Біріккен Араб Әмірліктерінің Фуджейра қаласында өткен Азия чемпионатының қола жүлдегері атанды. Ал екінші ұлым Диас Роман қол күресінен облысымыздың бірнеше дүркін жеңімпазы. Аяжан мен Аружан есімді қыздарымыз мектепте оқып, спортпен де шұғылданады. Қос ұлыма әкем Романның атын бердім. Өйткені әкем Ұлы Отан соғысының ардагері еді. Жылда Шардара қаласында 9 мамыр күні қол күрестен әкемнің атында турнир өткізіп тұрамын. Бұл менің перзенттік борышым деп санаймын. Бір жағынан жастарға үлгі болсын деймін…
Алғашқы шәкіртін жарысқа жіберу үшін ауылда мақта терген
Алғашқы шәкірті Сейфулла Нұрхалықов 2003 жылы Германияда қол күрестен кәсіпқойлар арасындағы әлем кубогына шақырту алды. Бірақ жіберейін десе ақша жоқ. «Енді не істеймін?» деп жүргенде досының мақта шаруашылығы есіне түседі. Соның мақтасын өзі бас болып, 82 шәкіртін алып, он бір күн бойы таңнан кешке дейін шыжыған күннің астында теріп, түскен ақшасын жинап Сейфулланы жарысқа жібереді. Бұл – Арман үшін ең қиын кездер еді. Шәкірті Сейфулла Нұрхалықов сол жылы Германияда жүлдеге ие болды. Арманның самғау кезеңі содан кейін басталғандай. Өйткені 2007 жылы Жазира Ақбаева Түркістаннан қыздар арасынан ең бірінші болып әлем чемпионы атағына ие болып, қазақтың атын танытты. Бір қызығы әлем чемпионатында топ жарған спортшылардың тең жартысы Арман Қарсыбаевтың көршілері екен.
Арманның шәкірттері қазақ елін, Шардараны әлемге танытып келеді
Қыдырғали Оңғарбаев – қол күрестен Қазақстан Республикасы чемпионатының 10 дүркін чемпионы, 2 рет әлем чемпионы және 2 әлем кубогының иегері, Азияның 4 дүркін чемпионы. 2019 жылы қол күрестен кәсіпқойлар арасында өткен әлемнің мықты деген ТОП8 турниріне қатысып, үздік төрттіктен көрінді.
Нұрдәулет Айдархан – ҚРЧ 12 дүркін чемпионы, жасөспірімдер арасындағы 5 дүркін әлем чемпионы, ересектер арасынан 4 дүркін әлем чемпионы және 4 дүркін Азия чемпионы, Армрестлингтен Қазақстан құрамасының мүшесі.
Мағжан Шәмиев – ҚРЧ 11 дүркін чемпионы, Азияның 6 дүркін чемпионы, әлем кубогының иегері және 2 дүркін әлем чемпионы. Армрестлингтен Қазақстан құрамасының мүшесі.
Шынболат Райханов – ҚРЧ 12 дүркін чемпионы, Азияның 6 дүркін чемпионы, әлем кубогының иегері және ересектер арасында 2 дүркін әлем чемпионы. Армрестлингтен Қазақстан құрамасының мүшесі.
Жазира Ақбаева – ҚРЧ 4 дүркін чемпионы, Азияның 3 дүркін чемпионы, 2 дүркін әлем чемпионы.
Әбілда Ержан – ҚРЧ 11 дүркін чемпионы, Азияның 3 дүркін чемпионы, 3 дүркін әлем чемпионы және әлем кубогының иегері. Армрестлингтен Қазақстан құрамасының мүшесі.
Ляззат Мәлікайдар – ҚРЧ 4 дүркін чемпионы, Азияның 3 дүркін чемпионы және 2 дүркін әлем чемпионы. Армрестлингтен Қазақстан құрамасының мүшесі.
Дәурен Әбсаттар – ҚРЧ 4 дүркін чемпионы, Азияның 4 дүркін чемпионы 2 дүркін әлем чемпионы. Армрестлингтен Қазақстан құрамасының мүшесі.
Талғатбек Рүстембек – ҚРЧ 10 дүркін чемпионы, Азияның 4 дүркін чемпионы, 3 дүркін әлем чемпионы және әлем кубогының иегері. Армрестлингтен Қазақстан құрамасының мүшесі.
Ержан Әбілда – ҚРЧ 11 дүркін чемпионы, Азияның 3 дүркін чемпионы, 3 дүркін әлем чемпионы және әлем кубогының иегері. Армрестлингтен Қазақстан құрамасының мүшесі.
Армрестлинг арқылы әлемге танылған Шардара ауданын басқарып отырған қазіргі әкім Жолдыбай Қайрат Жолдыбайұлынан сәті түскенде жаттықтырушы Арман Қарсыбаев туралы пікірін сұрадық.
– Біздің Түркістан облысында, оның ішінде Шардара ауданында алғаш болып 2001 жылы білікті бапкер, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген жаттықтырушысы Қарсыбаев Арман Романұлы армрестлинг спорт федерациясын құрды. Бүгінде өзі сол федерацияның президенті. Соның игі әсерінен, шәкірттерінің жетістіктеріне қызыққаннан, қазіргі таңда Шардара ауданында қол күрес спорт түрімен айналысушы жастардың саны 700-ден асып кетті. Армрестлингтен 2001-2020 жылдар аралығында Арман Романұлы баптайтын Шардара ауданынан шыққан спортшылар туралы айтар болсақ: 48 әлем чемпионы, 39 әлем чемпионатының жүлдегері, 26 әлем кубогының иегері, 144 Азия чемпионы, 154 Азия чемпионатының жүлдегері, 50 Азия кубогының иегері, 316 Қазақстан Республикасының чемпионы, 339 Қазақстан Республикасы чемпионатының жүлдегері, 85 халықаралық турнирлердің жеңімпазы, 62 ҚР халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 108 ҚР спорт шебері, 485 ҚР спорт шеберлігіне үміткер, 2 ҚР еңбегі сіңген жаттықтырушы, 1 ҚР еңбек сіңірген спорт шеберін дайындап шығарған. Осындай ерен еңбектері үшін Арман Қарсыбаев 2019 жылы Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығымен «Құрмет» орденімен наградталды. Қазақта «Туған жерге туыңды тік» деген сөз бар. Сол айтқандай, өзі туып-өскен өлкеде табан аудармай қызмет етіп, өңірде армрестлинг спортының дамуына ерен еңбек сіңіріп жүрген Арман Романұлына халықтың алғысы шексіз. Арман бауырымыздың жанкешті еңбегінің арқасында қол күрес спорты әлемдік деңгейге көтерілді. Қазір Шардара ауданының спортшыларына дүние жүзінде тең келер қарсылас жоқ. Осылайша тек спортшыларды ғана емес, сонымен бірге шағын шаһар Шардараны төрткүл әлемге танытып отырған жерлесімізді қалай мақтап, марапаттасақ та жарасады.
– Жалпы спорт саласының мамандарымен қаншалықты қарым қатынаста жұмыс істейсіздер?
– Шардара ауданының әкімдігі аудан спортшыларымен әрқашан тығыз, қойын-қолтық араласып, бірлесе отырып жұмыс істеп келеді. Жерлестеріміздің спорттың барлық түрімен шұғылдануларына мемлекет тарапынан түгел жағдай жасалған. Шардара ауданының спорт саласы облыс және республика бойынша жоғары көрсеткішке ие. Атап айтар болсақ, облыс және республика аумағында бір емес, бірнеше рет дене шынықтыру және спортты дамытуға қосқан үлесі үшін «Үздік аудандық дене шынықтыру және спорт бөлімі» номинациясымен марапатталдық. Спорт саласының мамандарымен жиі кездесулер өткізіп, спорттық іс-шаралар барысында тығыз қарым қатынастар жасалып келеді. Шардара аудандық дене шынықтыру және спорт бөлімінде және бөлімге қарасты спорт мектептерінде өз саласының тәжірибелі мамандары жұмыс істейді.
– Аудан басшылығы тарапынан спортқа қандай қолдаулар көрсетіледі?
– Аудандық дене шынықтыру және спорт бөліміне қарасты №1 Бжсм, №2 Бжсм, Фбжсм және ауданымызда аралас жекпе-жек спорт клубы жұмыс істейді. Осы спорт мектептерінде 4500 спортшыны кәсіби деңгейдегі жаттықтырушылар баптайды.Мектеп бітіруші түлектерді оқу орнына түсіру жұмыстары жыл сайын жоғары қарқын алуда. Соңғы бес жылда аудандық спорт саласы бойынша сексен портшы мемлекеттік грант иегері атанып отыр. Аудан басшылығы тарапынан спорт саласына жүйелі түрде қолдау көрсетілгеннің арқасында спорттық жетістіктеріміз артып, саламатты өмір салтын ұстанатын, тұрақты түрде спортпен шұғылданушылар саны 31,5% құрайды.
Армрестлингтен Professionai Armwrestlinq Leaque кәсіби лигасының негізін қалаушы. Қол күрестен кәсіпқойлар арасындағы федерация президенті Игорь Мазуренконың да А.Қарсыбаев туралы пікірін жазып алдық:
– Арман Қарсыбаевтың қол күрес спортына қосқан үлесін қалай бағалайсыз?
– Шын мәнінде, қазақстандық қол күрестірушілердің жоғары деңгейде еленуі үшін дамудың бірнеше басқышынан өтіп көтерілуі керек еді. Міне, сондай кезеңнің сәті бірінші рет 2001 жылы өткен әлем чемпионатынан соң туды. Қазақстанда қол күрес спортына үкімет басшылары назар аударып, демеушілік ете бастады. Әсіресе, Федерация елдің атынан шығып, Азия мен әлем кубогына қатысушыларға нұсқау беру үшін ауадай қажет болатын. Ал Шардара қаласында «Shardara.armsport» мектебін ұйымдастырып, өзі осы мектептің мүшесі болған Арман Қарсыбаев бұл мектепке көптеген жаттықтырушыларды орналастырды. Оларға әлемдік және Азия чемпионаттары мен халықаралық турнирлерде қатысып қана қоймай, сонымен қатар жаттықтырушы ретінде тұрақты жұмыс істеуге де мүмкіндік берді.
– «Shardara.armsport» клубы спортшыларының кәсіпқой қол күрес федерациясындағы рөлі қандай?
– Бастапқыда «Shardara.armsport» клубының дамуы жайлы ақпарат өте аз болатын. Тек қана кейбір суреттерінен олардың расында да бұл іске ден қойғаны байқалады. Маған осы клубқа 2020 жылы келуіме мүмкіндік туды. Сонда ерекше дәрежеде таңданғаным сонша, сөзбен айтып жеткізуім қиын. «Shardara.armsport» клубының армрестлинг кәсіби шеберліктің қайнаған ошағына айналғанын ұқтым. Бұл клубта балалар 6-7 тіпті 8 жастан да жаттығумен айналысады екен. Олардың ішінен кәсіби шеберлікті тыңғылықты меңгерген мықтыларын таңдап алып, Азия елдеріндегі чемпионатқа жарысқа қатыстырып, одан әрі қарай халықаралық турнирлерге жеңімпаз болуға, кәсіпқойларға жолдама алуға ықпал етеді екен.
– Шардараға жұмысқа келгендегі алғашқы әсеріңіз қандай болды?
– Шындығында мен 2020 жылы қаңтар айында Түркістан облысына келгенімде, Шымкент қаласында қол күрестен Қазақстан чемпионаты өтіп жатқан болатын. Біріншіден, Шымкент қаласы өркендеген, инфраструктурасы дамыған, Қазақстанның ірі қалаларының бірі. Халқы көп, басыңды қай жағына бұрып қарасаң да бай-бақуатты ел екені анық байқалады. Турнирдің ұйымдастырылуы мен оған қатысушылардың көптігі және халықтың қызығушылығының артуы мені едәуір дәрежеде таң қылдырды. Оған таңдалған, іріктелген, талай турнирлерге қатысып жеңіп жүрген кәсіпқой шеберлер келген еді. Қазақстанның қонақжайлығы мен дархан пейілін айтсам, мен мұндай құрметпен сыйластықты бұрын басқа еш жерде көрмегем. Керемет ұйымдастырылған турнирге келушілерді халық жылы жүзбен күтті. Құшақ жая қарсы алған Арман Қарсыбаевтың қонақ үйіндегі жайған дастарқаны, ыстық ілтипаты мен жылы лебізі тәнті етті. Мен бұл елге басшы, дөкей ретінде емес, жай ғана меймандос ниетпен келгенмін. Себебі мен үшін осындай ер азаматтармен жүздесу, көрісу аса маңызды еді…
Осынша мерей мен мәртебеге, құрметке бөленіп жүрген Арман Романұлынан «Өмірде, спортта армандарыңызға жеттіңіз бе? «Әттең-айларыңыз» бар ма?» – деп сұрадым:
– Аллаға шүкір, өмірде де, спортта да армандарыма қол жеткіздім деп ойлаймын. Бірақ армансыз адам болмайды. Құдай қаласа, бұдан да биік жетістіктерге жетіп, Шардара топырағынан осы бағытта олимпиада чемпионы шықса деген арманымыз бар. Сол жолда бар күш-жігерімізді саламыз.
– Жанкүйерлерге айтар көкейіңіздегі ойыңыз?
– Спортта олимпиадалық және олимпиадалық емес деген дәрежелер бар. Сондықтан жанкүйерлеріміз, қазақ халқы оған қарамастан, әр спорт түрінен алынған медальға қуануы керек. Қолдауы керек. Өйткені олимпиадалық болсын, олимпиадалық емес сайыстар болсын, ол жерде Қазақстанның туын көтеріп, Әнұранын шырқатып жүрген спортшыларымыздың еңбегі мен ерлігі лайық бағалануы керек. Әрине, олимпиадалық спорт түрі жоғары саналады. Бірақ олимпиадалық емес спорт түрінде де азаматтарымыз қазақ елінің атын шығарып, қазақтың қандай қайсар мықты жігіттері барын көрсетіп жүр.
P.S.: Мен білетін Арман жас кезінде өте қарапайым еді. Сол қалпынан мүлде өзгермепті. Дүние жүзіне танылып, өз саласы бойынша дарабоз бапкер болып жүрсе де, болмысын сақтай білген біртуар тұлға кім-кімді де осы қасиетімен риза қылып келеді.
Әлемдік деңгейдегі әйгілі спортшының ұлт мүддесін бәрінен жоғары қоятын қағидасы әлі талай жетістіктерге жеткізе беретініне сеніміміз зор.
Аман жүргейсіз, Арман бауырым!
Айбек МҰХАНОВ,
ҚР Журналистер одағының мүшесі.
