Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы «ӘДІЛЕТТІ МЕМЛЕКЕТ. БІРТҰТАС ҰЛТ. БЕРЕКЕЛІ ҚОҒАМ» атты Жолдауында алдағы реформалардың бағытын бес бағдар бойынша айқындап берді. Мемлекетімізді және қоғамның барлық саласын жаңғырту осы ұстанымдар арқылы жалғасын табады.
Ендігі міндет – еліміздегі өзгерістер мен реформалардың халыққа қызмет етуін қамтамасыз ету. Осы ретте, Арыс қаласында биылғы 9 ай ішінде атқарылған жұмыстар ауқымды.
2022 жылдың 9 айында жалпы өңірлік өнім көлемі 23,7 млрд. теңгені құрап, 2021 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 168,1% немесе 9,6 млрд. теңгеге артты (2021 жылы 14,1 млрд. теңге).
4 млрд. 942,7 млн. теңгеге өнеркәсіп өнімдері өндіріліп, нақты көлем индексі 103,2% құрады (обл. көр. – 974%, обл.- 7 орында. 2020 жылы 4 млрд. 057 млн. теңге).
Қала бойынша 2022 жылдың 9 айында жалпы 4 803 бірлік шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері тіркелді. Оның ішінде: 3 105 жеке кәсіпкерлер (жалпы тіркелгендердің 64,6%), 1 020 шаруа қожалықтар (21,2%), 678 заңды тұлғалар (14,2%).
Жұмыс істеп тұрған шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің саны
4 645 бірлік (жалпы тіркелгендердің 96,7%). Оның ішінде: 642 заңды тұлға,
2 991 жеке кәсіпкер, 1 012 шаруа қожалық.
2022 жылдың 9 айында негізгі капиталға тартылған жалпы инвестиция көлемі 11 млрд. 900 млн. теңгені құрап, өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 475,6% құрады (обл.көр. – 104,6%, обл. – 1 орында.).
Бюджет есебінен барлығы 1 млрд 694,6 млн. теңгеге инвестиция тартылды. Ал жеке қаражат есебінен 7 млрд. 840,8 млн. теңгеге инвестиция тартылды.
Ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы көлемі 17 млрд. 130,2 млн. теңгені құрап, НКИ 110,4% құрады. (обл. көр.-101,1%, обл.- 1 орында.).
Өсімдік шаруашылығының жалпы өнімі 9 млрд 118,2 млн. теңгені құраған.
Мал шаруашылығы жалпы өнімі 8 млрд. 12 млн. теңгені құрап, нақты көлемінің индексі 99,6%. (обл 99,8%. обл.- 13 орында).
Ауыл шаруашылық өнімдерінің өндірісі – ет тірі салмақ 102,6%, 5,6 мың тонна, сүт 92,1% , 14,4 мың тонна, жұмыртқа 100,8% , 6,3 млн. дана өндірілді.
Мал саны барлық түрінен артқан. Ірі қара малдың саны 42,4 мың бас, өткен жылмен салыстырғанда 101,8% , қой475,2 мың бас 109,2% , ешкі 19,7 мың бас 90,0%, жылқы 19,0 мың бас 115,0%, түйе 3,5 мың бас 108,8%, сиыр 24,0 мың бас 118,8%, құс 74,7 мың бас, 102,7% ды құрады.
Жұмыс істеп тұрған апатты және үш ауысымды мектептер жоқ. 3-6 жастағы балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен оқытуға 5 778 бала қамтылған.
Құрылыс жұмыстарының көлемі 2 млрд 265,7 млн. теңгені құрап, өткен жылмен салыстырғанда 102,9% құрады (обл. көр. – 111,7%. обл.-12).
Тұрғын үй құрылысына бағытталған инвестиция 1 млрд 360,3 млн. теңгеге өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 166,9% (обл. көр. – 125%. обл.- 3 орында.).
10 486 шаршы метр тұрғын үй іске қосылды.өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 68,6% (обл. көр. – 144,5%. обл. – 16 орында.).
Жұмыссыздық деңгейі 5,0%. Жастар жұмыссыздығының деңгейі 3,1%. 978 жұмыс орындары құрылды.
Орташа айлық жалақы көлемі 252 699 теңге,111,3% құрады (обл. көр.-124,8%).
2022 жылы 9 айында ана өлімі орын алмады. Туылған бала саны 1123.
2022 жылы 1000 адамға шаққанда туу коэффиценті 26,99 құраса, 2021 жылғы коэффицент 32,85 құрап, туу коэффиценті 5,9 кеміген.
2022 жылы 1 000 адамға шаққандағы өлім-жітім коэффиценті 5,11 құрап, 2021 жылы салыстырғанда бұл коэффицент 0,3 кеміген.
2022 жылы халықтың табиғи өсім көрсеткіші 11,3 құраған.
Биыл, Ұлыстың ұлы күні – Әз-Наурыз мерекесі қарсаңында Арыс қаласының орталық көшесіне Иса Ақынбековтің мүсіні орнатылды. Мүсін мыстан құйылып, гранит тастан қашалған ескерткіш-бюсттің биіктігі 3,90 метрді құрайды. Туынды өңірімізге белгілі Құдайберген Піржановтың қолынан шыққан. Қазақта «Атаңнан мал қалғанша – тал қалсын» деген жақсы сөз бар. Осында егілген жасыл желек саясында қала тұрғындары таза ауамен демалып, бұл жерге жиі келетін болады. Биыл Арыс қаласына сенат депутаттары арнайы келіп шаһардың тыныс-тіршілігімен танысты. Парламент Сенатының депутаты Әли Бектаев пен Әлімжан Құртаев Арыс қаласының тыныс-тіршілігімен танысып, бірқатар нысандарды аралады.
Іс-сапар барысында сенаторлар Арыс қаласының іргесінде орналасқан Ақдала ауылындағы «Arystan» спорт кешенінде болды. Бұрынғы 500 орындық салтанат сарайы 1 200 баланы қабылдауға қауқарлы спорт кешені болып қайта жабдықталып, бүгінде ауыл тұрғындарының игілігіне қызмет етуде. Қазіргі таңда мұнда 12 адам тұрақты жұмыспен қамтылған. Бұдан соң сенаторлар «Тең қоғам» әлеуметтік орталығына ат басын бұрды. Арыс қаласы әкімдігінің ұйытқы болуымен ашылған орталыққа келгендер кітап оқу залында еркін тақырыпта ізденіп, интернет алаңында компьютермен жұмыс істей алады. Спорт бұрышында физикалық дене жаттығуларын жасайды. Сонымен қатар, қолөнер бұйымдары бұрышында түрлі кәдесыйлар жасауды үйреніп, зағиптарға арналған үстел тенисінде бір сәт көңіл сергітеді. Мамандардың айтуынша, орталық ашылғалы бері мұнда 3 мыңға жуық азаматқа қызмет көрсетілген. Арыс қаласын аралап атқарылған жұмыстарға куә болған сенаторлар «Әлеуметтік және зайырлы қоғамның басты міндеті – қариялар мен ардагерлерге, ерекше жағдайдағы азаматтар мен балаларға қолдау көрсету.
Арыс қаласының кәсіпкерлері түйе сүтін өңдеп, дамытудың жаңа жолын табуда. Қалаға қарасты Дермене ауылдық округінің Саналы елдімекенінде «Желмая» цехы осынау кәсіп түрімен айналысып жүрген бірден-бір кәсіпорын.
Бүгінгі таңда «Желмая» ауыл шаруашылық өндірісінің кооперативі тәулігіне 1,5 тоннаға дейін шұбат өндіреді. Қазіргі кезде өнімдер арнайы пластикалық бөтелкелерге құйылып, Түркістан мен Алматы және Батыс Қазақстан облысына жөнелтілуде.
Айта кетейік, жобалық құны 40 млн. теңгені құрайтын цех 2017 жылы іске қосылған. Бүгінгі таңда цех 8 ауыл тұрғынын тұрақты жұмыспен қамтып отыр. Ал кәсіпорының бір ерекшелігі бұл жерде дайын өнім құйылатын құты да осында қалыпқа келтіріледі.
Сондай-ақ, мұнда түйе сүтін өңдеу арқылы шұбатқа айналдыру процесі мен оны арнайы құтыға құю жұмыстарының бәрі озық технология көмегімен іске асырылады. Бүгінде жұмысын жандандырып жатқан ұжымшар алдағы уақытта түйе сүтін өңдеу үлесін арттыру арқылы тәуліктік қуаттылығын арттырып, істі әрмен қарай дөңгелетуді жоспарлап қойған. Ал кәсібін дамытып, жаңа жұмыс орнын ашамын деген кәсіпкерлерге қала әкімдігі әрдайым қолдау көрсетуге дайын.
Қай уақытта болмасын спорт денсаулық кепілі. Осыған орай ұлттық спорт – көкпар ойының дамуына зор үлес қосқан Көмекбай Мәуленқұловтың құрметіне «Көмекбай атшабар» алаңы ашылды.
Жалпы, қалада Ұлы даланың ұлылығын айшықтайтын ұлттық спортымызға қолдау көп. Арыс қаласындағы ұлттық спортты ұлықтайтын кешен қызметі заманауи талапқа сай қайта жанданды. «Арыс-Шардара» тас жолының жиегінде бой көтерген ипподром аумағында жеке инвесторлар есебінен қала тұрғындары мен қонақтарына арнап иппотерапия қызметі ұсынылуда.
Сондай-ақ бұл жерде көкпар, бәйге, жамбы ату, теңге ілу, саятшылық, аударыспақ, асық ату сынды ұлттық ойындарды дамытуға барлық жағдай жасалған. Жалпы аумағы 5 мың шаршы метр жерді алып жатқан кешен бір мезетте 270 адам қабылдап, қызмет көрсете алады.
Арыс қаласы қадамын нық басып жасыл желекке оранумен қатар, қарыштап дамып та еледі. Оған дәлел Арыста орта Азияда баламасы жоқ зауыт салынып жатыр. Поливинилхлорид түйіршіктері мен қоспасын шығаратын кәсіпорынға қажетті шикізат Қытай мен Түркия және Ресейден тасымалданады. Мұнда айына 300 тонна өнім шығады. Құрылысқа қажетті пластикалық панельдер шығаратын өндірістік цехында бүгінгі таңда 30 адам тұрақты түрде жұмыс істейді. Теміржолдың кіреберіс жолымен жабдықталған орталықта жүк көліктерінің тасымалдау қызметі мен кедендік қызмет түрлері де өзара үйлестірілген.
Арыста мемлекеттен берілетін қайтарымсыз грант арқылы өз кәсібін ашқан жас кәсіп иелері тапсырыспен құрақ көрпе мен жастық, киім тігумен айналысып, иіс сабын шығару ісі жолға қойған. Биыл «2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба» аясында жаңа бизнес-идеяларды іске асыру үшін бір реттік мемлекеттік грантқа 59 азамат (1 225 200 теңгеден) ие болды.
Жайылымдық жер 31 мың гектарға кеңейтілді. Шаһарда ауыл шаруашылығы саласында мемлекет тарапынан жасалған жеңілдіктер нәтижесінде егін шаруашылығы мен мал шаруашылығының көрсеткіші жыл сайын артып келеді.
Биыл Арыс атырабында жайылымға шығатын мал саны 73 мың басқа жетті. Жыл соңына дейін қала көлемінде 400-ге жуық адамды тұрақты жұмыспен қамту жоспарланған. Биыл үй іргелік жерді тиімді пайдалану мақсатында 30 отбасының ауласына ауыл шаруашылығы өнімдері егілді.
Сол сияқты жеке инвестор есебінен әлеуметтік нысандар құрылысы да қарқынды қолға алынуда. Айталық, Онтам ауылында іргетасы бастауыш сынып болады деп қаланған мектеп құрылысының аумағы кеңейіп, 11 жылдық мектепке айналатын болды. Қазіргі кезде аталған құрылыс нысанының шатыры жабылуда. Қосымша ғимаратта спорт залы мен жуыну бөлмесі, асханасы мен кітапханасы да талапқа сай бой көтеруде. Сәтін салса, келер жылы білім ордасында алғашқы қоңырау соғылады деген жоспар бар.
Ал Монтайтас ауылдық округіне қарасты Шағыр елді мекенінде балаларға арналған ойын алаңшасы жергілікті жеке кәсіпкер есебінен салынуда. Құрылыс жұмыстары қарқынды жүріп жатқан нысан жақын күндері ел игілігіне беріледі деп күтілуде.
Арыс қаласында жанға сая болар демалыс орны ашылды. Бір мезетте 700 адамға қызмет көрсете алатын демалыс аймағының иесі жергілікті кәсіпкер Олжас Сансызбайұлы.
«Тайбурыл» демалыс аймағы қаланың кіреберісіндегі Арыс өзенінің жағасында 2,1 гектар аумақта орналасқан. Жасыл желекпен көмкерілген саялы көлеңкеде 12 тапшан мен 200 орындықты әсем безендірілген бастырма бар. Ол жерлерде түрлі мәдени танымдық, ойын-сауыққа негізделген басқосу ұйымдастыруға болады. Демалушылар үшін мұнда арнайы би алаңы да бар. Сол сияқты, қақпа маңында 200 көлікке арналған автотұрақ салынған.
Аталған нысанды іске қосу үшін бүгінге дейін 60 млн теңгесін жұмсаған кәсіпкер түпкі мақсатына жету үшін мемлекет ұсынған қаржылық қолдауды пайдаланған. Яғни, туризмді дамыту бағдарламасы аясында «Ырыс» микроқаржылық ұйымының 20 млн теңгелік несиесін жеңілдікпен алған.
Айта кетейік, кәсіпкер алдағы уақытта демалыс аймағының іргесіндегі қосымша ғимаратты қайта жабдықтау арқылы арыстық жасөспірімдер мен балаларға арналған демалыс лагерін ұйымдастыруды көздеп отыр. Мұндай нысан іске қосылған жағдайда жергілікті балалар маусымдық жазғы лагермен толық қамтамасыз етілетін болады. Барлық салада өсуді мақсат еткен Арыс қаласында алдағы уақытта да айшықты істер атқарылмақ.
