Мемлекет басшысы халыққа Жолдауында энергия тапшылығы бізде ғана емес, әлемде күшейіп бара жатқанын айтып, елімізге сенімді және экологиялық таза қуат көздері аса қажет деді. Сонымен қатар АЭС құрылысы мәселесі жалпыхалықтық референдум арқылы шешілетінін жеткізді. Таңдаудың бұл түрі елімізде дамыған демократиялық қоғамның орныққанын көрсетеді.
Ерсұлтан Бектұрғанов қазіргі кезде халық арасында атом электр стансасын салу жөнінде қызу талқылау жүріп жатқанын айтады. Әрине, жобаны қолдайтындар да, оны сынап жатқандар да баршылық. Әр адамның пікіріне түсіністікпен және сыйластықпен қарау мәдениетін үйреніп, қоғамда осы дәстүрді қалыптастыруымыз керек. Осы орайда, ең алдымен, кең даламызда атом электр стансасын салу бүгінгі күннің талабы екенін толық түсініп алғанымыз жөн. Кейбір сарапшылардың болжамына сүйеніп, еліміздегі газ бен мұнайдың қоры 60-100 жылға жетеді деп есептесек, болашақ ұрпақтың қамын ойлау тұрғысынан да атом энергетикасын дамыту керектігі көрініп тұр.
Сонымен қатар еліміз әлемде уран кенінің қоры бойынша екінші орында, оны өндіру бойынша бірінші орында екенінен хабардармыз. Шикізат көзінен тапшылық көрмеуіміз де атом стансасын салудың тағы бір негізі.
Кейбір сарапшылар бұл стансаларда қызмет атқаратын кадрлар туралы мәселені де көтеріп жатыр. Бұл – әрине, өте маңызды сұрақ. Дегенмен елімізде бүгіннің өзінде аталған салада жұмыс істеуге дайын мамандар бар және оларды жедел даярлауды қолға алуға болады. 1993 жылдан бастап «Болашақ» халықаралық стипендиясы аясында 13 мыңнан астам жас әлемнің алдыңғы қатарлы оқу орындарында оқып, мұнай, газ, химия, ғарыш қызметі және басқа да салаларда жұмыс істеуге қажетті мамандықтарды меңгеріп оралды.
Көпті мазалайтын негізгі сұрақтардың бірі – стансалардың қауіпсіздігі мәселесі. Алайда сарапшылардың айтуынша, саладағы қатерлер, бұрын болған бірлі-жарым апаттардың себебі жан-жақты талданып, тексеріліп, ескеріліп, түрлі көлемдегі, барынша қауіпсіз реактор модельдері ұсынылып отыр. Бұл ретте ерекше көңіл қойып, баса мән беретін бір мәселе – атомнан басқа отын түрлерін (көмір, газ, бензин, мазут, солярка, дизель, т.б.) пайдалану атмосфералық ауаға күкірт қышқылы газын көп шығарып, парниктік әсерді көбейтіп, климаттың жылыну қаупін одан әрі еселейді. Сондықтан БҰҰ адамзаттың, жалпы жер биосферасының болашақ тыныс-тіршілігіне төніп тұрған қауіпті ескеріп, климаттың өзгеруі бойынша негіздемелік конвенцияны қабылдады.
Аталған халықаралық құжатқа қосылған әлемнің 197 мемлекетімен қатар біздің еліміз де көміртегі шығарындыларын азайту, баламалы энергия көздерін пайдалануды арттыру жөнінде міндеттеме қабылдады. Былтыр Мемлекет басшысы Жарлығымен көміртегі бейтараптығына қол жеткізудің 2060 жылға дейінгі стратегиясы бекітілді. Атом энергиясын игеру – бұл бағыттағы проблеманы шешудің негізгі жолдарының бірі.
Жалпы, атом энергиясы таза энергия түрлерінің бірі, ал оны игеру еліміз экономикасының қарқындап өсуіне, болашақта электр энергиясының арзандауына жол ашады. Қазір әлемнің 30-дан аса елінде 200-ден аса атом стансасы жұмыс істеп тұр және көптеген мемлекет оларды жаңа технологиялық әдістермен салып жатыр. Бұған ХХІ ғасырда жер жүзінде 90-ға жуық реактор іске қосылып, тағы 50-ден астамы жаңадан салынып жатқанын да дәлел ретінде келтіруге болады. Жалпы, Еуропа одағына кіретін мемлекеттерде энергияның 25 пайызын, ал оның ішіндегі кейбір елдерде 50-60 пайызға дейінгісін атом электр стансалары беріп отырғанын да атап өту қажет.
Жаңа өнеркәсіп салудың, заманауи технологияны меңгерудің, озық өнім түрлерін шығарудың қуат көзін барынша қажет ететінін, бұл қажеттілік жыл санап арта түсетінін сараптаған абзал. Осы орайда уранның отын ретінде көп жұмсалмайтынын, көп шығынды талап етпейтінін, бірақ басқалардан гөрі энергияны көп беретінін есепке алып, елде электр энергиясының тапшылығын түбегейлі жою үшін атом электр стансасын салу керек деп санаймын.
Дана халқымыз «Кеңесіп пішкен тон келте болмайды» деп айтқандай, алдымызда тұрған шешуші сәт – референдумға белсенді түрде қатысып, Мемлекет басшысының бастамасын қолдау.
Экологиялық ахуалды жақсарту – алдымызда тұрған негізгі міндеттің бірі. Біз қоғамда қоршаған ортаны қорғаудың мән-маңызын кеңінен дәріптеуіміз керек.
– Халықты экологиялық факторлардың жағымсыз әсерінен сақтау қажет. Бизнес өкілдері табиғатты қорғау ісіне зор жауапкершілікпен қарауы керек. Үкімет пен «Атамекен» палатасы осы бағытта нақты шаралар қабылдауға тиіс. Бұл салаға озық технологияларды кеңінен енгізу жұмысын жалғастыру қажет. Табиғатты ластайтын қалдықтарға мониторинг жасайтын озық жүйе ойдағыдай жұмыс істеуге тиіс.
Қазақстанның бірегей жануарлар және өсімдіктер әлемін сақтау мәселесі әрдайым өзекті болып қала бермек. Мемлекет алдағы уақытта да кең байтақ даламызды және орманымызды өрттен қорғау үшін барлық қажетті шараны қабылдайды.
Қазақстанның табиғаты өте бай және алуан түрлі. Алайда орман-тоғайлар жеріміздің 5 пайызын ғана алып жатыр. Табиғаттың әр алуандығын сақтау үшін біз орман алқаптарын көбейтуіміз қажет. Бұл міндет еліміздің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін де өте маңызды. Мен Президент болып сайланған күннен бастап осы мәселеге ерекше мән беріп келемін.
Елімізді көгалдандыру жұмысының қарқыны жаман емес. Тоқтап қалмай, оны жалғастыру қажет. «Семей орманы» аясында орман тұқым бағы бар. Бұл – Орталық Азиядағы халықаралық озық талаптарға сай көшет өсіретін бірден-бір кешен. Осы жобаны басқа да орманды аймақтарда жүзеге асырған абзал.
Орман-тоғайды көбейту бүкіл елді жұмылдыратын нағыз халықтық идеяға айналуы керек. Сондықтан ел ішінде ауқымды ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізген жөн.
Баршаңызға мәлім, елімізде көктемнен бері «Таза Қазақстан» жалпыұлттық экологиялық акциясы жүріп жатыр. Бұл – тұтас халықты ұйыстырған берекелі бастама.
«Таза Қазақстан» шарасына бірнеше айдың ішінде 3 миллионға жуық азамат атсалысты. Жүздеген мың үйдің ауласы тазартылды, 1 миллион тоннадан астам қоқыс жиналды. Осындай игі шаралардың арқасында қоғамда жаңа мәдениет, жаңа қоғамдық этика орнығып келеді. Мұны туған елге деген сүйіспеншілік, жанашырлық деуге болады. Ұлттың жаңа сапасы осындай нақты шаралар арқылы қалыптасады. Бұл – уақытша науқан емес. Осы маңызды жоба жыл бойы жалғаса беруге тиіс. Себебі, шынын айтқанда, кейбір санасыз азаматтарымыз табиғатты, көшелерді әлі де ластап жатыр. Осындай адамдардың әрекетіне заң бойынша тосқауыл қою керек. Бір сөзбен, қоршаған ортаның тазалығы әркімнің күнделікті дағдысына айналуы қажет.
Халқымыздың бойында жақсы қасиеттер өте көп. Мысалы, өзге елдер бізді қонақжай, ақкөңіл халық ретінде біледі. Дәл солай тазалық жұртымыздың қанына, жанына сіңген қасиет болуы керек.
«Таза Қазақстанның» аймақтарда сапалы жүзеге асуына әкімдер тікелей жауапты. Олар жұртқа істің мән-маңызын түсіндіріп, жұмысты дұрыс үйлестіруге міндетті.
Аймақ басшысы шаруашылықпен ғана айналыспайды. Әкім қоғамдық, рухани мәселелерді әрдайым назарда ұстауға тиіс. Әрбір басшы елмен етене жұмыс істеуі керек, тұрғындармен сенімді байланыс орнатуы қажет. Сонда жұрт та оның бастамаларын қолдайды, ел үшін пайдалы іске жұмыла кіріседі. Әкімнің абырой-беделі дегеніміз де – осы, – деді Президент.
Жолдауда мемлекеттік органдардың азаматтардың өтініштерін қарауына қатысты оларды талдау қажеттілігі ұсынылды. Бұл туралы Жолдауда өтініштерді қарауға қатысты жұмыстың бірыңғай экожүйесі қалыптаса бастағанының маңыздылығы, мұның халықтың қажеттілігі мен талап-тілегін нақты біліп отыруға мүмкіндік беретіні, осы орайда мемлекеттік органдар өз жұмысын жетілдіру үшін азаматтардың өтініштерін талдауға көбірек назар аударуға тиіс екені айтылған.
Азаматтардың өтініштеріне тұрақты талдау жүргізу – қордаланған түйткілді мәселелерді жүйелеп, оларды реттеуге, болдырмауға және сол арқылы нақты шешімдер қабылдауға жол ашады. Яғни қордаланған мәселелердің салдарымен ғана күресіп қоймай, олардың себебін анықтауға мүмкіндік береді. Талдау жүргізудің маңызы да осында.
Президент Жолдауында «Қазақстан халқы қазір мүлде жаңа саяси жағдайда өмір сүріп жатыр. Кейінгі 5 жылда ауқымды реформалар жасалды. Еліміздің саяси жүйесі түбегейлі өзгерді. Жұрттың сана-сезімінде бетбұрыс болып жатыр. Халықтың құқықтық мәдениеті артып келеді», деді.
