Цифрландыру бағытында жаңа бастамалар қолға алынып, тіпті бұрындары таңсық болған салаларға заманауи технологиялар енгізіліп жатыр. Әсіресе, ауыл шаруашылығы саласында жасалып жатқан рефрмалар тиімділігімен танылып жатыр. Ал, бұл өзгерістер ауыл шаруашылығына ден қойған түркістандықтар үшін аса маңызды деп білеміз.
Қазақстан мен Ресей сарапшылары АӨК саласын цифрландыру мәселесі бойынша тәжірибе алмасты
Атап өтсек, өткен жылдың соңына қарай Қазақстан мен Ресей сарапшылары XIX өңіраралық ынтымақтастық форумында өткен панельдік сессияда АӨК-дегі цифрландыру мәселесін талқылады. Себебі, спутниктік және компьютерлік технологиялар кешенін пайдаланудың арқасында қазақстандық фермерлер орташа өнімділігі 13 ц/га болатын астықты 25 центнерге дейін алған. Құнарлылығы жоғары жерлерде бұл көрсеткіш 40 ц/га-дан асып, өндіріс шығынын қысқартқан екен.
Сонымен қатар, республикада цифрлық фермалар белсенді түрде енгізіліп жатыр. Мемлекеттік қолдаудың көмегімен олардың саны 4 есеге, 40-тан 150-ге дейін өсті. Өсімдік шаруашылығында цифрлық ферма электрондық өріс карталарын, GPS навигациялық жүйелерін, аумақты бақылау және комбайнға қол жеткізу жүйелерін және т.б. пайдаланады. Мал шаруашылығында бағдарламалық қамтамасыз ететін сиыр сауу орындары, су, жем және көңді шығарудың автоматты жүйелері, ультрадыбыстық аппараттар, жануарлардың белсенділігін бақылау жүйелері, сауын роботтары бар.
Министрліктің мәліметіне сүйенсек, мұндай нәтижелерге салалық ақпараттық жүйелерді жаңғырту арқылы қол жеткізілген. Бұл тұрғыда Қазақстан – ЕАЭО-дағы ауыл шаруашылығы жануарларын есепке алудың бірыңғай жүйесін қолдана бастаған алғашқы ел. Жүйеде 35 миллионнан астам ауыл шаруашылығы жануарлары тіркелген, онда 4,5 мыңға жуық ветеринарлық маман жұмыс істейді.
Қазақстанда 90 мыңнан астам ауыл шаруашылығы өндірушілерінің арнайы электрондық платформасы арқылы субсидия алуы да маңызды. Яғни процесс толығымен автоматтандырылған. Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер мен сауданың басқа да қатысушылары мемлекеттік мекемелерге бармай-ақ электрондық ілеспе құжаттарды ала алады. Мемлекеттік жер кадастрының автоматтандырылған ақпараттық жүйесі жер учаскелері бойынша электрондық форматта 6,5 млн мәліметті сақтайды. Сондай-ақ АШМ Ресейдегі астық жүйесінің үлгісі бойынша ауыл шаруашылығы өнімдерін қадағалаудың салалық жүйесін енгізуді жоспарлап отыр.
Ғарыштық мониторингті қолдану арқылы жайылымдық жерлердің космомониторингі өсімдіктердің жай-күйін, тозуын және өнімділігін жыл мезгілдері бойынша бақылауға болады. 2022 жылы 60 әкімшілік ауданға мониторинг жүргізілсе, 2023 жылдан бастап Қазақстанның барлық аумағында іске асырылуда. Егістік жерлерді бақылау бүкіл елді және бүкіл ауыспалы егіс процесін қамтиды. Мониторингтің арқасында егіс алқабы, егіс алқабының жағдайы, дәнді дақылдарды жинау деректері анықталады.
Сондай-ақ, Қазақстанда субсидиялаудың бірыңғай мемлекеттік ақпараттық жүйесі арқылы субсидия алуға өтінімді негіздеу үшін ауыл шаруашылығы жерлері бойынша геокеңістіктік деректерді беру үшін agrospace платформасы жұмыс істейді. AGROSPACE – те ауыл шаруашылығы өндірісінің шекаралары мен алаңдарын растауға, сондай-ақ ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің дербес деректерін енгізуге және түзетуге байланысты бизнес-процестер жолға қойылған. Telegram арнасы арқылы t.me/agrospace_kz фермерлерге платформада жұмыс істеуге жедел кеңес беріледі және оқытылады.
Маңызды жиын аясында белгілі болғандай, бүгінгі таңда Қазақстанның АӨК-де 5 ақпараттық жүйе қолданылады екен. Олар: «Ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру (ӨИС); республикалық мал шаруашылығының ақпараттық-талдау жүйесі (ӨИС); мемлекеттік жер кадастрының автоматтандырылған ақпараттық жүйесі (МЖК); агроөнеркәсіп кешені салаларын басқарудың бірыңғай автоматтандырылған жүйесі (ЕАСУ); Субсидиялаудың бірыңғай мемлекеттік ақпараттық жүйесі (ЕГИСС).
Осы орайда мал шаруашылығы үшін маңызды ескі жүйелер пысықталып, жаңа жүйелер әзірлеген. Олар: Vetlab (ветеринариялық зертханалық зерттеулер), РПО (а/ш жануарлардың аса қауіпті ауруларының ошақтары), процессингтік орталық (жануарлардың жеке нөмірлерін генерациялау және беру және олардың мониторингі, “ветеринариялық-санитариялық сараптама” (сою пункттерінде эспертиза актілерін беру және олардың мониторингі), Vetmobile (мобильді қосымша ветеринариялық дәрігерлер үшін), Torttulik (ауыл шаруашылығы жануарларының иелеріне арналған мобильді қосымша).
Панельдік сессияның қорытындысы агроөнеркәсіп кешенін дамыту перспективаларын және цифрландырусыз бұл сала бұдан былай ұзаққа бармайтындығы талқыланды. Қазақстан мен Ресей мамандары ауыл шаруашылығындағы маңызды жетістіктермен алмасуға және қолда бар технологияларды бірлесіп жақсартуға келісті. Өйткені екі елдің АӨК бір-бірімен тығыз байланысты.
Сондай-ақ, ендігі кезекте Қазақстан сөрелеріндегі ет QR код арқылы таңбаланады. Қазақстандықтар ол арқылы жануардың туғанынан бастап өнімнің сөреге жетуінің барлық жолын бақылай алады. Бұл туралы Қазақстан мен Ресейдің XIX Өңіраралық ынтымақтастық форумында Ауыл шаруашылығы вице-министрі мәлім етті. «Қазақстандықтар өнімді тұтыну кезінде оның сапасына сенімді болуы керек. Өнімді шығарудан оны пайдалануға дейінгі тізбекте көптеген жайттар көбіне ескерілмей қалады. Енді біз бұл тізбекті қадағалай аламыз. Мысалы, жануар туғанда, оны базаға енгіземіз. Одан кейін вакцина егу, ауруды емдеу (егер ауру болса), малдың бір фермадан басқа фермаға көшуін есепке аламыз. Бұл процестердің барлығы қазір цифрландырылған. Енді ет сатумен айналысатын кәсіпкерлерді тұтынушыларға осы ақпаратты жеткізуді, яғни өнімнің отбасы дастарханына жеткенше қандай жолмен жүріп өткенін көрсетуді міндеттегіміз келеді», – деді ол.
Жоба пилоттық жобада жұмыс істей бастады. QR коды – бұл әрбір тұтас етке бекітілетін арнайы жапсырма. Онда өнім туралы барлық ақпарат көрсетіледі. Алдағы уақытта сатушыларды бөлшек саудада кесілген еттерді таңбалауға міндеттеу жоспарлануда. Бұл схема келесі жылдан бастап күшіне енеді деп шамаланып отыр. Вице-министрдің айтуынша, база техникалық жағынан дайын. Ақпаратты Ауыл шаруашылығы министрлігі енгізетін арнайы қосымшаның көмегімен алуға болады.
«Қосымшаға ерекше көңіл аударуды жоспарламаймыз. Біз халыққа белгілі басқа интерфейстерге интеграцияны енгізгіміз келеді. Бұл, мысалы, «E-gov mobile», «Kaspi» және т.б. Адамдар жаңа нәрсені жүктеп алғанша, ақпаратты сол жерден алу оңайырақ болады деп ойлаймын», – дейді министрлік өкілі.
Ал, бюджетке келетін болсақ, бұл мәселемен «Агроөнеркәсіп кешеніндегі экономикалық саясатты талдау орталығы» ЖШС ведомстволық бағынысты ұйымы айналысатындықтан, ақпараттық жүйелерді дамытуға мемлекеттік бюджеттен қосымша қаражат қажет болмаған. Ауыл шаруашылығы министрлігі бұл жүйені барлық ет комбинаттары мен басқа да кәсіпорындарға тегін ұсынады. Әлеуетті кәсіпкердің шаруа қожалығы болса, иелік ететін барлық құжаттары (төлқұжат, малға екпе егу карталары және т.б.) қарапайым тұтынушы сканерлей алатын QR-кодқа айналады. Бұл қағаздар қазірдің өзінде басып шығарылады, енді олар шағын код белгішесімен ауыстырылады.
Вице-министр сондай-ақ ресейлік әріптестердің киберқорғаныстағы тәжірибесін атап өтті. Ол Қазақстан үшін өзінің ақпараттың деректерін қорғау маңызды екенін және бұл мәселеде көрші елдердің тәжірибесі пайдалы болатынын айтты.
Ауыл шаруашылығы жерлерінің картасын цифрландыру биыл аяқталады
Ауыл шаруашылығы жерлерінің картасын цифрландыру 2024 жылы аяқталады. Бұл туралы ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің кеңейтілген алқа отырысында вице-министр айтты. Еске сала кетсек, 2023 жылы жылжымайтын мүліктің бірыңғай мемлекеттік кадастрын енгізуге байланысты жер заңнамасы өзгерді. Осыған қарамастан, ҚР АШМ ауыл шаруашылығы жерлері бойынша сұрақтарды өзінде қалдырып, Мемлекеттік жер кадастрының автоматтандырылған ақпараттық жүйесін дамытуды қолға алды. Ағымдағы жылы “Ауыл шаруашылығы аэрофотогеодезиялық іздестіру мемлекеттік институты” (АШАІМИ) көмегімен ауыл шаруашылығы картасын цифрландыру бойынша жоспарланған Мемлекеттік жер кадастрының автоматтандырылған ақпараттық жүйесін (МЖК ААЖ) жаңа платформаға көшіру жұмыстары аяқталады.
Бүгінгі таңда 205,4 млн гектар ауылшаруашылығы жерлерінің 140 млн гектарынан астамы цифрландырылған. Бірінші цифрлық ауыл шаруашылығы картасы осы жерлерді қайта бөлуді одан әрі мониторингтеу, цифрлық жер балансын жүргізу, субсидиялау және ауыл шаруашылығы жерлерімен байланысты басқа да іс-қимылдар үшін функциялар мен қызметтерді автоматтандыру бойынша негіз болады. Бұдан басқа, жаңа Мемлекеттік жер кадастрының базасында қағаз арқылы (АШАІМИ, АГРОХИМ, гидромелиоративтік қызметтер, жер инспекторларының жеке кабинеттері, топырақ-геоботаникалық зерттеулер) жүзеге асырылған жер қатынастары саласындағы жаңа “цифрлық” форматтағы функцияларды жетілдіру бойынша жұмыстар басталды.
2024 жылдың наурызына цифрлық жер балансы бойынша пилоттық жоба жоспарланған. Ол әкімдік қызметкерлерін жер балансын қағазда тапсырудан босатуға мүмкіндік береді. Баланс, өз кезегінде, бір түрден екінші түрге ауыстырылған жерлер негізінде қалыптасады.
«Бұл сауда-саттық және аукциондар арқылы ауыл шаруашылығы жерлерін ұсыну жөніндегі қызметтерді жаңа МЖК-да іске асырумен толық көлемде көрсетілетін болады. Егер жер пайдаланушы критерийлерге сай келсе, ауыл шаруашылығы жерлерін бөлу туралы шешімді жүйе автоматты түрде қабылдайды», – дейді министрлік өкілі.
Вице-министр мемлекеттік жер бақылауын цифрландыру жер заңнамасын бұзуды барынша азайтуда маңызды рөл атқаратынын айтты. Әзірленген jerinspectr модулі жерді қашықтықтан зондтау деректері негізінде пайдаланылмайтын ауыл шаруашылығы жерлерін анықтау бойынша жұмысты жеңілдетеді. Бұл платформа жер ресурстарын басқару жөніндегі жаңа ақпараттық жүйеде модуль ретінде тұратын болады.
