Биыл 1 наурызда Қазақстан халқы Ассамблеясын құру туралы Жарлыққа 30 жыл толды. Бұл ұйым 1995 жылы еліміздегі этносаралық келісім мен татулықты сақтау мен нығайту үшін құрылған еді. Осы ретте, Түркістан облысындағы ақпарат сүйер қауымға Қазақстан халқы Ассамблеясының маңыздылығы мен атқарған қызметін баяндаймыз.
Ғасырлар бойы қазақ даласы түрлі мәдениеттер мен дәстүрлер тоғысқан ортаға айналды. Түрлі тарихи оқиғаларға байланысты XVIII ғасырдан бастап, Ресей империясынан қоныс аударған татарлар, орыстар, украиндер, немістер келе бастады. 1937 жылы Кеңес Одағы депортациялаған кәрістер, ал 1944 жылы – шешендер мен ингуштар Қазақстанға күштеп көшірілді. Бұл көш 1954 жылы басталған тың игеру жылдары жандана түсті.
Ал егемендік алған жылдары Қазақстандағы бейбітшілік пен келісімді нығайту Тәуелсіздікті сақтаудың басты негіздерінің біріне айналды, оң этносаралық диалог пен татулықты сақтауға ықпал ететін құрылым қажет болды. Осылайша 1995 жылғы 1 наурызда Қазақстан халықтары Ассамблеясы құрылды.
Алғашында оның мәртебесі Президент жанындағы консультативті-кеңесші орган болып бекітілді. Дегенмен, ассамблея аталған мәртебеден де мықты құқықтық негізі мен қоғамдық-саяси мәртебесі бар конституциялық органға дейін өсті. Мемлекет басшысы Ассамблея ұсынған Парламент Сенатының 5 депутатын тағайындайды. Ел аумағында мыңнан астам этномәдени бірлестіктер, Аналар кеңесі және Ақсақалдар кеңесі жұмыс істейді.
Одан бөлек, Президент тапсырмасымен құрылған «Ассамблея жастары» бірлестігі мен Медиация кеңесі белсенді жұмыс істейді. Өңірлерде ашылған Достық үйлері де этномәдени бірлестіктердің ғана емес, жергілікті қауымдастықтың, үкіметтік емес ұйымдар мен жастардың ортасына айналды. Еліміздің барлық өңірлерінде ҚХА Журналистер клубы және этникалық БАҚ жұмыс істейді.
Қазақстан халқы Ассамблеясы бүгінде этносаралық келісім мен тұрақтылықтың мызғымас кепіліне айналды. Жыл басынан бері еліміздің барлық өңірінде Ассамблеяның 30 жылдығына арналған іс-шаралар ұйымдастырылып келеді, ондағы әрбір бастама елдегі бірлік пен татулықты одан әрі нығайтуға бағытталған.
− Осы жылдары Ассамблеяның бастамалары елімізде бейбітшілік пен өзара түсіністік орнап, әрбір этностың мәдениеті мен салт-дәстүрін сақтап, жалпыұлттық мүдде жолында өркендеуіне мүмкіндік жасады. Бүгінде Қазақстан халқы Ассамблеясы – әлемдік қауымдастық тарапынан мойындалған этносаралық татулық пен бірліктің бірегей үлгісі. Халықаралық аренада «қазақстандық модель» тұрақтылық пен келісімнің сәтті тәжірибесі ретінде жоғары бағаланады. Бұл – бірлік пен достықты бағалай білетін халқымыздың ортақ жетістігі. Біз осы құндылықтарды көздің қарашығындай сақтап, болашақ ұрпаққа аманат етуіміз керек. Біздің басты байлығымыз – халқымыздың татулығы мен ел ішіндегі тұрақтылық, − деді ҚХА төрағасының орынбасары, ҚР Президенті Әкімшілігі ҚХА хатшылығының меңгерушісі Марат Әзілханов.
Қазақстанда қанша этнос өкілі бар
2021 жылы жүргізілген Қазақстан Республикасы халқының ұлттық санағы бойынша, елімізде 122 ұлт пен ұлыс өкілі тұрады. Дәлірек айтқанда, қазақтар – 13 497 891, орыстар – 2 981 946, өзбектер – 614 047, украиндар – 387 327, ұйғырлар – 290 337, немістер – 226 092, татарлар – 218 653, әзербайжандар – 145 615, кәрістер – 118 450, дүнгендер – 78 817, белорустар – 76 484, күрдтер – 47 880 және басқа этнос өкілдері бар.
Тиісінше, мемлекетті құраушы ұлт қазақтар – 70,4%, орыс халқы – 15,5%, өзбектер – 3,2%, украиндер – 2%, ұйғырлар – 1,5%, немістер – 1,2%, татарлар – 1,1%, әзербайжандар – 0,8%, кәрістер – 0,6% және басқа ұлттар көрсеткіші анықталған.
Қазіргі уақытта Қазақстанда мыңнан астам этномәдени бірлестіктер жұмыс істейді. Өңірлерде ҚХА жұмысын үйлестіретін және қамтамасыз ететін 34 Достық үйі бар. Бұл Ассамблеяның көпфункционалды ресурстық орталықтары (интеграция, медиация және волонтерлік) және Ассамблеяның бірқатар республикалық және халықаралық жобаларын іске асырушы алаңдары саналады.
− Кезінде Кофи Аннан Ассамблеяға «Қазақстанда бір мемлекеттің негізінде БҰҰ үлгісі қалыптасты» деп баға берген еді. Сондықтан бұл тәжірибені, бұл датаны Тәуелсіздігіміздегі ерекше оқиға деп атауға болады. Қазақ халқы ғасырлар бойы өз Тәуелсіздігін аңсады және тарихи тұрғыда қаншама тағдырлардың, түрлі ұлт өкілдерінің ортақ Отаны болып қалыптасты. Мұны мақтан тұтып, жастарымызға жеткізіп айтып отыруымыз керек. Сондықтан ҚХА – тек қана ұлтттар мен конфессиялардың сұхбаттасу алаңы емес, түрлілік пен бірегейлікті қалыптастыратын алаң, − дейді ҚР Президенттік орталығы директорының орынбасары Ботагөз Қайыпова.
“Биыл Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылғанына 30 жыл толып отыр. Баршаңызға құтты болсын! Бұл – бүкіл Қазақстан үшін айтулы оқиға. Осы уақыт ішінде Ассамблея қоғамдағы тұрақтылық пен келісімді нығайтуға өлшеусіз үлес қосты. Еліміздегі бірлік пен теңдіктің, тұрақтылық пен тыныштықтың символына айналды. Этносаралық қатынас саласындағы теңдессіз қоғамдық институт ретінде танылды. Соның арқасында Қазақстанда бейбітшілік пен келісімнің қайталанбас үлгісі қалыптасты. Ассамблея тарихы еліміздің егемендік жылнамасымен тығыз астасып жатыр. Ұйым 1995 жылы Қазақстанның тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен құрылғанын білесіздер. Бұл бастама қазақ мемлекеттілігі қалыптасып жатқан қиын кезеңде терең саяси мәнге ие болды. Консультативтік-кеңестік орган ретінде жасақталған Ассамблеяға 2007 жылы конституциялық мәртебе берілді. Ұйым жалпыұлттық бірліктің негізгі моделіне айналды. Елімізде соңғы жылдары атқарылған ауқымды өзгерістердің арқасында Ассамблея қызметі жасампаздықтың жаңа сипатына көтерілді. Сенаттың бес депутатын Ассамблея кеңесінің ұсынысымен Президент тағайындайды. Бұл қадам заңнамалық деңгейде барлық этностың мүддесін қорғау мүмкіндігін едәуір арттырды. Оған қоса, Қазақстан парламентаризмі тарихында алғаш рет «Бір ел – бір мүдде» атты палатааралық депутаттар тобы құрылды. Бұл топ қоғамдық келісімді нығайту мәселелерімен айналысады. Қазір мемлекеттік органдар түгел Ассамблея жұмысына атсалысады. Министрліктерден, облыс әкімдіктері мен барлық деңгейдегі мәслихаттардан бастап ауыл әкімдіктеріне дейін одан шет қалмайды”, деді Президент.
