Түркістандық тұрғындарының назарына мемлекеттің дін саласындағы саясатының бірден-бір негізгі бағыты – елдегі діни алауыздық пен экстремистік қатерді болдырмау, оның алдын алу туралы мәліметтерді ұсынамыз. Елімізде қандай да бір ресми немесе міндетті діннің жоқтығын Қазақстандағы мемлекеттік-конфессиялық қарым-қатынастың басты сипаттамасы ретінде анықтауға болады. Бұл мемлекеттің қоғамдағы ар-ождан және діни сенім бостандығын шынайы қамтамасыз ететіндігін, азаматтардың өз еркімен және қандай да бір мәжбүрлеусіз дінге қатынасын анықтай алатынын немесе өзін қандай да бір дінмен байланыстырмай және белгілі бір діни институттарға жүгінбей-ақ өмір сүре алатындығын білдіреді. Мемлекет пен дін арасындағы қарым-қатынасты ұйымдастырудың осындай ұстанымы еліміздегі мәдени және дүниетанымдық саналуандылық пен плюрализмді орнықтыру мақсатына толыққанды сәйкес келеді.
Тұжырымдап айтар болсақ, еліміздегі діни саланың дамуы оңды сипатқа ие. Діннің ел бірлігін сақтаудағы рөлі қандай? деген сұрақтың туындауы да заңды. Себебі Қазақстан көпұлтты, көп конфессиялы мемлекет. Қазақстандағы тарихи, мәдени, экономикалық және басқа да факторлар тек өзіне тән діни ахуалды қалыптастыратындығына байланысты, оның басқа елдермен, халықаралық ұйымдармен үн қатысуды жүзеге асыруы тек мемлекеттерге өз елінің мәдени, тарихи мұрасына сәйкес заңдар қабылдап, саясат ұстануына белгілі дәрежеде мүмкіндік беретін ұстаным ескерілгенде ғана мүмкін болады. Бұл ұстаным Халықаралық құқықта қолданылып, ОБСЕ мен басқа да құрылымдар тарапынан ескеріліп жүр (атап айтқанда, 2004 жылы ОБСЕ-нің Венеция комиссиясы бекітілген «Діндер немесе сенімдер туралы заңнамаға талдау жасау нұсқамаларында» осыған сілтеме жасалады).
«Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің 2032 жылғы халыққа арнаған жолдауында қоғамдық келісімді нығайтудың өзектілігіне тоқтала отырып, қазақ халқының мемлекет құрушы ұлт ретіндегі рөлін бекемдей түсуі туралы айтқан сөзінің қатарында дінаралық түсіністікті қалыптастыра берудің маңызына тоқталуы жайдан-жай емес. Осы орайда, біздің қоғамымызда іске асырылып отырған конфессияаралық келісімді сақтау мен нығайту саясаты ұлттық араздық пен дінді желеу ететін экстремистік идеяларға нақты тосқауыл бола алатын маңызды тетік екенін айта кету қажет. Сондықтан да мемлекетіміз осы бағыттағы өз саясатын тәуелсіздігіміздің 30 жылының өн бойында бірізді және кешенді түрде іске асырып келеді, – дейді ол.
Оның айтуынша, ұлттық құндылықтарды сақтау мен қазақстандық бірегейлік туралы айтқанда сан ғасырлардан бері халқымыздың діни-рухани тұтастығын қамтамасыз етіп келе жатқан қазақтың дәстүрлі дінінің қоғамымызда ерекше рөлге ие екенін ерекше атап өтуіміз керек. Халқымыздың тарихи дамуына үлес қосып келе жатқан өзіндік ерекшелікке ие діни дүниетаным бүгінгі күні де ұлтымыздың рухани жаңғыруына септігін тигізіп, еліміздің бірлігі мен ұлтымыздың тұтастығының сақталуында жасампаздық рөл атқарып отыр. Сондықтан қоғамдағы татулық пен келісімді сақтау мен нығайту еліміздің бүгінгі және болашақтағы дамуының басты кепілдіктерінің қатарында тұрақты өлшем ретінде қала беретін болады. Осы орайда, мемлекетіміздің конституциясында көрініс тапқан зайырлылық қағидаттарын басшылыққа ала отырып, діни сенімді құрметтеу арқылы қоғамдағы өзара сенімге негізделген ауызбіршілікті сақтауға тек билік ғана емес, азаматтар да шынайы мүдделі болуы тиіс. Біз сонда ғана ертеңімізге сеніммен қарай алатын іргесі берік жұрт бола алатынымыз сөзсіз, – деді сарапшы.
Сарапшы Қазақстан зайырлы ел ретінде ондағы халықтар қай дінді ұстанса да өздері білетінін айтады.
Әрине, діни әралуандылықты басшылыққа алатын басқада демократиялық елдердегі тәрізді біздің азаматтарымыз дінді ұстану-ұстанбау немесе қай діни сенімге көңілі жығылатынын өздері шешеді, өздері таңдайды. Осы ретте, бүгінде басқа дінді таңдаған қазақтардың бірді-екілі өкілін кездестіруге болады десек те, мұндай деректерді кез келген елден немесе кез-келген халықтың өкілінен де кездестіруге болатыны айдай анық. Сондықтан қазақ жастарының көбі басқа діндерге өтіп жатыр деген деректердің еш қисыны жоқ. Жалпы бүгінгі күнде елімізде дін ұстаймын деген азаматтар мен діни ұйымдар үшін қолайлы жағдай қалыптасқан. Мемлекет азаматтарды дін ұстанады немесе ұстанбайды деп алаламайды. Дін ұстайсыз ба – ұстаңыз, ұстамайсыз ба – ол да өз еркіңіз. Ең бастысы – заңды бұзбаңыз, қоғамдағы ауызбіршілік пен келісімнің шырқын кетіретін әрекеттерге бармаңыз, діни алауыздық тудыратын сөздер айтып жұрттың мазасын алмаңыз, өз діни сеніміңізді басқаларға мәжбүрлеп таңбаңыз. Мемлекет дінге қатысты дұрыс саясат жасақтай алған қоғамда дін қоғам мен мемлекеттің дамуына оңды ықпал ететін факторға айналатыны анық.
Бұған біздің елімізде қолға алынып, іске асырылып отырған дін саласындағы саясат нақты мысал бола алады десем артық айтқандық болмас. Әрине, бұл бүгінгі таңда еліміздің дін саласында ешқандай мәселе жоқ деген сөз емес. Өкінішке орай, жекелеген діни бірлестіктер тарапынан еліміздің заңнама талаптарын сақтамауы, діндар азаматтардың өз ұстанымдарын мемлекеттің зайырлы қағидаттарына қарсы қоюы, діндар топтардың арасында радикалдық көзқарастағы ұстанымның белең алуы тәрізді келеңсіз көріністер орын алуда. Десек те, барлық деңгейдегі мемлекеттік органдардың қоғамдық ұйымдармен, діни бірлестіктермен бірлесе жүргізіп отырған жұмыстарының нәтижесінде мұндай келеңсіздіктер пәрменді еңсеріліп отырғаны туралы толық сеніммен айтуға әбден болады.
Кез келген мемлекет өзінің дін саласындағы саясатын тарихи, мәдени, экономикалық және басқа да факторларын ескере отырып белгілейді. Мемлекеттік саясатты орнықтырудың нысандары – белгілі бір діндерге мемлекеттік мәртебе беру түрі, белгілі бір конфессиялармен келіссөздер жасау түрі, діни бірлестіктердің мәртебесіне байланысты заңнамада арнайы нормалардың бекітілуінен бастап, барлық діни бірлестіктерге либеральды көзқараспен қарауды формалды түрде жариялау түріне дейін әр түрлі болуы мүмкін. Шетелдердің дін саласындағы мемлекеттік саясатын талдайтын болсақ, олар заңдарды қабылдаумен ғана шектеліп қоймайды. Оларда бірнеше кофессиялармен конкордат немесе келісім-шарттардың жасалуы секілді дінге идеологиялық тұрғыда қарауды жүзеге асырудың арнайы технологиялары бар.
Дін саласындағы уәкілетті орган болып табылатын Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің Дін істері комитеті өңірлердегі дін істері басқармаларымен және басқа да мүдделі мемлекеттік органдармен, діни бірлестіктермен, қоғамдық ұйымдармен және ақпарат құралдарын тарта отырып, еліміздің дін саласын реттейтін қолданыстағы заңнамасының мүлтіксіз орындалуын қамтамасыз ету, діни бірлестіктермен өзара сенімге негізделген әрекеттестіктерді одан әрі дамыту, қоғамда зайырлылық қағидаттарын нығайту, еліміздің тұрғындарының дін саласындағы мәселелер бойынша сауатын көтеру мақсатында ақпараттық, ағартушылық және түсіндіру жұмыстарын жүргізу, діни әдебиеттер мен ақпараттық материалдарды дінтанулық сараптамадан өткізу, интернет-ресурстарды мониторингтеу арқылы күмәнді діни идеяларды таратумен айналысатын сайттар мен парақшаларды анықтау және олардың жолын кесу бағытында жұмыстарды күшейту, діни радикализмнің алдын алу, әртүрлі діни ағымдар мен жалған діни ұйымдардан зардап шеккендерге кеңес беру және оңалту бағытындағы жұмыстармен күнбе-күн және жүйелі жұмыстарды іске асырып отыр.
Ал осындай кешенді жұмыстардың нәтижесі бәрімізге мәлім – бүгінгі күнде Қазақстанда мемлекет пен діннің түйісетін шегінде қандай да бір күрделі мәселе жоқ және қоғамдағы діни ахуал тұрақты. Елімізде көптеген этностық топтардың өкілдері өмір сүретіндіктен олардың бір-бірінің діни сенімдеріне құрметпен қарауына, татулық пен келісімде өмір сүруіне таңқалудың керегі жоқ. Бұл солай болуы тиіс шынайылық. Мемлекет азаматтардың барлығына ортақ өмір сүру кеңістігіне кепілдік беретін болса, ал оны мағыналық толтыру азаматтардың қолында. Сондықтан ұлт, дін деп бөлінбей ортақ игілікті молайта беру – бәріміздің міндетіміз.
