Бүгінде Қазақстанда отандық кәсіпкерлік саласы қарқынды даму кезеңін бастан өткеруде. Осы ретте Түркістан қаласының тұрғындарының назарына елімізде соңғы жылдары кәсіпкерлікті дамыту мен бизнес ахуалды жақсартуға бағытталған бірқатар шаралар қабылданып жатқандығы жөнінде мәліметтерді ұсынамыз. Оған әкімшілік кедергілерді қысқарту, тіркеу рәсімдері мен лицензиялауды азайту, шағын және орта кәсіпорындар үшін жеңілдіктер мен қаржылық қолдау ұсыну жатады. Үкіметте қазіргі таңда әкімшілік жүктемені азайту, іс жүргізуді жақсарту үшін жүйелі шаралар қарқынды енгізіліп, кәсіпкерлік секторды ынталандыру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Соның ішінде анағұрлым қажетті құралдардың бірі – «Бизнестің жол картасы» және «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламалары. Былтыр 12 мыңнан астам бизнес жобаларға 1 трлн теңге несие субсидияланған, кепілдендіру 340 млрд теңге сомасын құрайтын 8 мың жобаға берілген. Қаржылық емес қолдаудың арқасында 10 мыңнан астам кәсіпкерлер оқытылып, 166 мыңнан астамы түрлі консультациялар алған. Биыл бюджеттен шағын және орта бизнесте жұмысын жалғастырып жатқан 40 мың және енді бастаған жаңа 20 мың жобаны қолдауға қаржы бөлінген.
Елімізде инновациялық кәсіпкерлікті де дамыту назардан тыс қалмайды. Бұл сала отандық кәсіпкерлікті дамытудың маңызды бағыты саналады. Соңғы жылдары Қазақстанда инновациялық жобалар мен стартаптар қатты қолдауға ие болуда. Мемлекеттік бағдарламалар мен инвестициялық қорлар инновациялық кәсіпкерлерге қаржылық және сарапшылық қолдау көрсетеді. Технологиялық парктер, инкубаторлар және акселераторлар құру да елдегі инновациялық кәсіпкерліктің дамуына ықпал етеді.
ҚР Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі 2024 жылғы өнеркәсіп туралы Ұлттық баяндаманы әзірлеу мақсатында кәсіпкерлік өкілдері арасында сауалнама жүргізуде. Жыл сайынғы бұл құжат отандық индустрия, халықаралық рейтинг және оны дамытудың әлемдік трендтері туралы ақпараттардан тұрады. Онда осы саладағы өзекті мәселелерді шешу жолдары да қарастырылады. Ұлттық баяндама деректері тікелей өнеркәсіптік саясатты құруға әсер етеді. Құжатты жергілікті атқарушы органдардың қатысуымен, кәсіпкерлік және қоғам өкілдерімен тығыз байланыста бола отырып мемлекеттік органдар әзірлейді. Кәсіпкерлер өнеркәсіптік өндіріс саласын дамытуға үлкен үлес қосады. Сондықтан аталған министрлік пен QazIndustry барлық бизнес-қоғамдастық өкілдері мен мүдделі тараптарды онлайн-сауалнамаға қатысуға шақырады. Сауалнама нәтижелері басқарушылық шешімдерін қабылдау үшін ел басшылығына жолданады.
Қазіргі таңда бизнес саласындағы түрлі зерттеулерде саланы жаңа жағдайларға бейімдеу мәселесі көп айтылады. Осы тұрғыда әлемдегі және Қазақстандағы бизнес басшылары үшін маңызды факторлардың бірі – жаңа өнімдер мен қызметтердің әзірленуі, жаңа технологиялардың енгізілуі және жаңа серіктестердің қалыптасуы болып саналады. Оған қоса болашақ бизнестің өміршеңдігінің негізгі шарттарының бірі ретінде тұтынушылардың қалауларының өзгеруін де атап өткен жөн. Бизнесті одан әрі сақтау және жүзеге асыру жолындағы кедергілер ретінде нормативтік-құқықтық база да көрсетілуде.
Қазақстандық бизнес-жетекшілер кәсіпкерлікті дамытудағы басты қиындықтар ретінде ең бірінші кезекте технологиялық мүмкіндіктердің жетіспеушілігін, инфрақұрылымға қатысты проблемаларды және шектеулі қаржылық ресурстарды атап өтеді. Осындай зерттеулер мен сауалнамалар негізінде мемлекет деңгейінде түрлі бағдарламалар мен жобалар жасақталып, отандық кәсіпкерліктің кедергісіз дамуына нақты қадамдар жасалмақ.
Қазіргі таңда шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту мемлекеттік саясаттың басым бағыттарының бірі болып табылады. Содан болар, бүгiнгi таңда шағын және орта кәсiпкерлiктің серпiндi дамып келе жатқаны белгiлi. Соның ішінде, шағын кәсiпкерлiктің саны қарқынды түрде өсiп келедi. Оның ЖIӨ-де өзiндiк үлесi 30 % құрайды. Қазiргi кезде кәсiпкерлiк Қазақстанның бүгiнгi экономикасында лайықты орын алуда.
Осылайша, мемлекет бүгінгі күні кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің нарық экономикасының толыққанды қатысушысы ретінде өз қызметтерін жүзеге асыруларына қажетті жағдайды қамтамасыз етіп отыр. Шағын және орта кәсіпорындармен жұмыс істетуді көздейтін жалпыұлттық институттар құрылуда. Шағын және орта бизнеске атаулы қолдау көрсетуді жүзеге асыратын арнаулы «Шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту қоры» құрылып, табысты жұмыс жүргізуде.
Кәсіпкерлікке қолдау көрсету үшін бес мемлекеттік бағдарлама қабылданып, жүзеге асырылуда. Кәсіпкерлікті дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасауға және бизнестің билікпен арадағы іс-қимылдарының жаңа моделін құруға бағытталған “Жеке кәсіпкерлік туралы” Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Кәсіпкерлердің белсенділігін ынталандыруды көздейтін айтарлықтай салықтық жеңілдіктер заңдық деңгейде қарастырылды. Оның сыртында, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес және салық салуды жақсарту жөнінен үлкен жұмыстар атқарып жатыр. Мәселен, осылайша сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, шағын және орта бизнесті жеделдете дамыту шаралары жөнінде бағдарламалар әзірленіп, салық заңына түзетулер енгізілуде.
Мемлекет басшысы реформалар жүргізілген жылдар ішінде оған барлық қажетті жағдайлардың жасалғаның атап керсетті. Тәуелсіздіктің алғашкы жылдарында, тауардың мейілінше тапшы, гиперинфляция мен халыктың тұрмыс деңгейінің күрт төмендеген жылдарының өзінде-ақ отандық кәсіпкерлікті құру жұмыстары басталды. Ол қиын шешімдер кезеңі еді. Экономикада мемлекеттік меншік басымдықта болды. Нарық қатынастарын дамыту үшін заңдық база мүлде болған жоқ. Қолданыстағы заңдар жеке меншік пен кәсіпкерлік қызмет үшін кері әсер етерлік сипатта болды. Ең қауіптісі – қоғамдық пікір де оған қарсы тұрды. Осы жылдар ішінде мемлекет экономиканы ырықтандыру бағытында бірізділікпен әрі берік алға басты, ал ол бизнестің дамуы үшін нақты негізді камтамасыз етті. Бірінші кезекте экономикадағы құрылымдық жаңғыруларды жүзеге асыруға мүмкіндік берген қажетті заңдар қабылданып, нарық каты-настарының қисынына қайшы келетін құқықтық нормалар күшін жойды. Келесі ірі кадам мемлекеттік меншікті сатылап жекешелендіру болып табылды. Соның нәтижесінде бүгінде онеркәсіп өндірісі көлемінің 85 пайызы жеке секторда өндіріледі. Елдің ІЖӨ-дегі шағын және орта бизнестің үлесі шамамен 25 пайьз құрайды, экономиканың жеке секторында еңбекпен қамтылған халықтың 60 пайыздан астамы еңбек етеді. Бизнес құру жолындағы бюрократиялық кедергілер айтарлықтай азайтылды. Тек соңғы жылдары ғана лицензияланатын қызметтердің 350-ге жуық түрлері қысқартылды. Кейбір ляцензияларды беру өңірлік деңгейге көшіріліп, процедуралар айтарлықтай қарапайымландырылды. Бүгінде біздің елімізде кәсіпкерлікті дамытудың перспективасы айқын көрініске ие. Жеке бизнесті, ең алдымен шағын және орта бизнесті қолдау мемлекеттік саясаттағы түйінді мәселелердің бірі. Ол “Қазақстан-2030” Стратегиясы, “2010-стратегиялық жоспарда” және Қазақстанның 2015 жылға жейінгі индустриялық-инновациялық даму стратегиясы тәрізді негізгі құжаттарда бекітілген.
Қазіргі кезде, кәсіпкерлік Қазақстан экономикасының маңызды элементі болып табылады. Осы тұрғыдан кәсіпкерлікті мемлекет тарапынан қолдау шаралары өте орынды болып табылады. Кәсіпкерлікті дамыту мақсатында келесідей институттар құрылып қазіргі кезде өз қызметтерін көрсетуде: «Технология трансферті және инжиниринг орталығы» АҚ; «Маркетингті-сараптамалық зерттеулер орталығы» АҚ; «Шағын кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ; «Ұлттық инновациялық қоры» АҚ. Сонымен қатар, мемелекеттік қолдау мен отандық кәсіпкерлердің өз ынталары нәтижесінде келесідей одақтар құрылған: «Қазақстан Республикасының сауда-өнеркәсіптік палата Одағы» ЗТБ; «Қазақстан кәсіпкерлеріның форумы» ЗТБ; «Атамекен» Қазақстанның жұмыс берушілері және кәсіпкерлерінің жалпыұлттық одағы» ЗТҚ.
Отандық кәсіпкерлікті дамыту, әртүрлі кәсіпкерлік салалардың құрылымын жетілдіру мен оларды тиімді пайдалану шаралары алдағы экономикасы тұрақты дамығн, индустриялы ел болуымызға жол ашпақ.
