Байқоңыр, ғарыш және отандық ғылым

170

Ғарышты игеру бүгінде өркениетті әлемнің басты мәселесіне айналғаны анық. Бұл сала Жер шарындағы экономикалық дамудың, адамзатқа қажетті түрлі игіліктерді жүзеге асырудың маңызды тетігі десек те болады. Қазіргі таңда ғарышты игеруде Қазақстан белсенді іс-қимылымен ерекшеленуде.

Бұл сөзімізді еліміздің әлемдік ғарыш державаларының қатарына енгендігі растай түседі. Осынау сала қазірдің өзінде елімізге табысын бере бастады. Тәуелсіздік жылдарында өзіміздің жер серіктеріміз дөңгеленген дүниені шарлап, Қазақстанның телекоммуникация саласының қарқынды дамуына ықпалын тигізуде.

Қазақ ғарышкерлерінің шоқтығы биік

Аталған жетістіктерді саралай келе, Ха­лық­­­аралық ғарыш­кер­лер күнінің Қазақстан үшін маңызды мереке екенін аңғаруға болады. Осы орайда, халқының саны жағынан елімізді он орап алатын талай мемлекеттің өз ғарышкерлерін ұшыра алмай отырғандығы еске түседі. Бүгінде қазақтың үш ғарышкері – Тоқтар Әубәкіров, Талғат Мұсабаев пен Айдын Айымбетовтің кеу­де­лерінде Тәуелсіз Қазақстан­ның ең жоғарғы наградасы – «Ха­лық Қаһарманының» Алтын жұлдыз­дары жарқырап тұр.

Олардың өлшеусіз еңбектері мен жанкешті әрекеттері қазақ ғылымының дамуына да сү­белі үлес қосты. Бұл бір ғана мысал. Мәселен үшінші ғарышкеріміз – Айдын Айымбетовтің өзі ға­рыш кеңістігінде қазақ ғалым­да­рының тапсырысы бойынша физика-техникалық, медико-биологиялық бағыттағы 20-ға жуық ғылыми тәжірибе жүргіз­ді.­ Олар­дың барлығы отандық ғылымды дамыту үшін аса қажет жобалар болатын. Тәжірибе ба­рысында кейбір заттардың тар­тылыс күшінен тыс ғарыш кеңіс­тігінде қандай күйге түсе­тінін, Арал теңізінің түбі мен Каспий аймағындағы мұнай кен орын­дарының орналасуын, ауа райын бақылауға септігі тиетін мұздықты тауларды, шикізат тасымалында пайдаланылып отырған құбырлардың желісіне дейін ғарыштан байқап көрген.

Қазір бұл жобалар бойынша ғылыми- зерттеу жұмыстары жүр­гізіліп жатыр. Сонымен қатар А.Айым­бетов арнайы камерамен ғарыш кеңістігіндегі гамма сәу­­лелерін түсірген. Бұл зерт­теу­дің медико-биологиялық ма­­ңызы зор. Ғалымдарымыз ал­дағы уақытта осы материалдар­ды пайдаланып, радиация сәулесін кең көлемде зерттей алады. Бұл – ғарышқа сапар шеккен бір ғарышкердің ғана ғылымға қос­қан үлесі. Тоқтар Әубәкіров пен Талғат Мұсабаев та мұндай ауқым­ды тәжірибелерді жүзеге асырған болатын.