Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2024 жылы 2 қыркүйекте «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты Қазақстан халқына Жолдауын жариялаған болатын. Осы орайда Түркістан қаласының тұрғындарына ақпараттық сайтымыз арқылы түсіндірме жұмыстарын жүргізіп отырмыз.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Парламент Палаталарының бірлескен отырысында «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты Қазақстан халқына Жолдауын жария етті.

Айтылған бастамалардың бәрі – еліміз Президентінің экономикалық және саяси реформаларды жүйелі жалғастыруының элементтері. Мемлекет басшысы алдағы кезеңдегі Қазақстанның одан әрі дамуының стратегиялық 9 бағытын атап өтті.
Парламент Сенаты аппаратының басшысы Максим Споткайдың пікірінше, Президент ақша-несие және фискалдық саясат арасындағы алшақтықты жою негізгі басымдықтың бірі екенін жеткізді. Оның ішінде, тұрақты салық саясатының қажеттілігі, әкімшілендіруді толық цифрландыру арқылы Салық кодексін жеңілдету және салық режімдерін оңтайландырудың маңыздылығы айтылды. Мұның бәрі – кәсіпкерлер мен бизнес иелері арасында қалыптасқан «ойын ережесін» қажет ететін сұрақтарға нақты және болжамды жауап. Мемлекеттің салық саясатындағы ұдайы өзгерістер жеке бастаманың даму үдерісінің тежелуіне әкеледі.
Президент экономикаға көбірек қаржы салуға банк секторын ынталандыру қажет екенін атап өтті. «Банктер туралы» жаңа заң әзірлеу және қабылдау жоспарланып отыр. Бұл жерде күрделі және дағдарыс жылдарында осынау қаржы институттарына мемлекет тарапынан қолдау көрсетілгенін еске алу маңызды. Енді азаматтар экономиканы дамыту мен адамдардың әл-ауқатын арттыруға атсалысу үшін банктерден нақты қайтарым күтеді.
Мемлекет басшысы одан әрі реформалардың маңызды бағыттарының бірі ретінде инвестициялық ахуалды және бизнесті жүргізу үшін жағдайды жақсарту қажеттігін атап өтті. Үкіметке инфляцияны бәсеңдету және елдің халықаралық резервтерін нығайту тапсырылды.
Инвесторларға өндірісті дамыту мақсатын көздейтін преференциялар әзірленетін болады. Жоғары қайта бөлінген өнім шығаратындарға барынша тиімді жағдай жасалып, кәсіпкерлікті дамытуға арналған жеңілдіктер берілуі керек. Шикізат сату және оны елімізден әкететін уақыт өтті. Кейінгі жылдары елімізде әртүрлі салаларда жоғары өңдеу және сапалы өнім шығаруға жағдайлар жасалды. Ол үшін бізде шикізат, технология, кадрлар – бәрі бар.
– Алдымызға өрелі міндет қойылды – 2029 жылға қарай экономикадағы орта бизнестің үлесін кемінде 15%-ға дейін ұлғайту керек. Бұл мақсатқа жаппай кәсіпкерлік рухын дамыту, монополияларды шектеу және әртүрлі салаларда бәсекелестік үшін нақты мүмкіндіктер жасау шартымен қол жеткізуге болады. Бұл тапсырманы орындау орасан зор мультипликативті әсер етеді. Біз бір жағынан кәсіпкерлердің жаңа шоғырын қалыптастырамыз, шағын және орта бизнесте жұмыс істейтіндердің санын арттырамыз. Екінші жағынан, тауарлар мен қызметтерді өндіру саласы айтарлықтай серпін алады, олардың бір бөлігі экспортқа бағытталады, – дейді ол.
Қасым-Жомарт Тоқаев сондай-ақ еліміздің өнеркәсіптік әлеуетін толық ашу үшін күш-жігерді жүйелі түрде іске асыруды стратегиялық мақсат деп атады. Мемлекеттік сатып алуларда, тұтастай алғанда өндірістерде отандық шикізат пен өзге де бөлшектерді пайдалану өте маңызды. Сапалы және тұрақты экономикалық өсудің негізі – бірінші кезектегі инфрақұрылымдық проблемаларды шешу. 2024 жылдың соңына дейін энергетика және коммуналдық секторды жаңғырту жөніндегі ұлттық жобаны бекіту тапсырылды. Теміржол саласын реформалау және 12 мың шақырымға жуық автомобиль жолдарын жөндеу және салу қажет. Осының бәрі біздің транзиттік әлеуетімізді ашып қана қоймай, түрлі қызмет көрсету бойынша ілеспе кәсіпорындар мен сервистік компанияларды дамытуға мүмкіндік береді.
Атом электр стансасының құрылысы жөніндегі 6 қазанда өтетін референдумға жеке тоқталу керек. Бұл – Президент Тоқаевтың азаматтарды шешім қабылдау үдерістеріне тарту мен ашықтық бағытын айқын көрсететін маңызды бастамасының бірі.
Мемлекет басшысы еліміздің кадрлық әлеуетін дәйекті түрде арттыруға ерекше назар аударып отыр. Президент елімізге аса маңызды болып отырған: су саласының мамандарын, құрылысшылар мен энергетиктер және басқа да көптеген қызметкерді даярлауға мемлекеттік тапсырысты ұлғайту қажеттігін атап өтті. Су тасқыны, энергетика объектілеріндегі төтенше жағдайлар және басқа да кейінгі кездегі оқиғалар арнаулы сала мамандары болмайынша инфрақұрылым объектілерінің тозуына байланысты қауіп-қатермен күресу мүмкін еместігін көрсетті. Ол үшін салалық министрлік нарықтың қажеттілігін нақты біліп, еліміздің қазіргі экономикасы жағдайында кадрларға зәрулікке талдау жасалуға тиіс.
Еліміздің кадрлық әлеуетін арттыру мақсатында жоғары білім беруді сан-салалы мақсатта ұлғайту, педагогикалық жоғары оқу орындарына іріктеуді күшейту жалғасатын болады. Шетелдік университеттерді елімізге тарту, бір жағынан, осы нарықтағы бәсекелестікті арттыруға ықпал етеді. Екінші жағынан, ол оқу үдерісінің сапасын жақсарту үшін жұмыс істейді.
2024 жылғы Жолдауда белгіленген стратегиялық міндеттердің бірі – ұлт денсаулығын нығайту үшін кешенді шараларды іске асыру және азаматтарды әлеуметтік қолдау жүйесін қайта жаңғырту. Бірыңғай мемлекеттік медициналық ақпараттық жүйе құрылады. Сондай-ақ зиянды еңбек жағдайында жұмыс істейтін адамдар үшін арнайы төлемдер жалғасады.
Президент елімізде экологиялық жағдайды жақсарту және қоршаған ортаға ұқыпты қарауды дамыту мәселесі шешілуге тиіс екенін атап өтті. Мемлекет басшысы табиғатты қорғау мәселесінде бизнестің жауапкершілігін арттырудың маңыздылығына тоқталды. Ормандар мен далаларды өрттен қорғау және еліміздің бірегей флорасы мен фаунасын сақтауға баса назар аудару аса маңызды міндет екені даусыз.
Үкіметке мемлекеттік басқарудың тиімділігін түбегейлі арттыру міндеті қойылды. Бюджет қаржысын тиімді пайдалану, шығындарды шектеу және қатаң бақылау болуы керек. Ең басты бағдар – «көрпеге қарай көсілу». Ұлттық қор қаржысын тек стратегиялық мақсаттарға қол жеткізу үшін ғана пайдалану керек.
Президенттің айтуынша, қоғамда бірыңғай заң мен тәртіптің идеологиясы алға шығуға тиіс. Мемлекет басшысы елімізді жайлы және қауіпсіз өмір аумағына айналдыру – басты міндет деп атады. Сондай-ақ түрлі алаяқтық схемаларға азаматтардың иммунитетін күшейту жөнінде шаралар қабылдау керектігі тапсырылды. Бұл әсіресе кейінгі кездері аса маңызды болып отыр.
Осы міндеттердің бәрін орындау үшін, әрине, бүкіл мемлекеттік аппарат, депутаттық корпус, бизнес өкілдері, қоғамдық ұйымдар және еліміздің барлық азаматы тізе қосып, бірігуі қажет. Біз тек сындарлы диалог арқылы ғана нағыз әділетті Қазақстанды бірге құра аламыз.
«Ғылым қоры» АҚ басқарма төрағасы Камиль Ақатовтың сөзінше, Президент Қазақстан халқына Жолдауында университеттер мен өндіріс арасындағы байланысты күшейту қажеттігін атап өтті. Салалық инновацияларға серпін беріп, жоғары оқу орындарындағы қолданбалы ғылымның әлеуетін ашу қажет.
Осы тұрғыдан алғанда ғылыми-технологиялық хакатондар тиімді тетік болып тұр. Бұл тетік өндіріс, ғылым өкілдерін және шешім қабылдайтын басқару құрамын бір платформаға біріктіруге мүмкіндік береді. «Қазақмыс корпорациясы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігімен бірлесіп ұйымдастырылған ғылыми-инновациялық хакатонда бірқатар ғылыми-технологиялық тақырыптар айқындалды. Ғылымның күш-жiгерi кәсiпорындардың нақты қолданбалы қажеттіліктерін шешуге бағытталады. Хакатон қорытындылары бойынша ғылыми-техникалық қызметті дамытудың басым бағыттарын қалыптастырудың жаңа тетіктері мен тәсілдері, нақты экономиканың сұраныстары мен қажеттіліктерін шешу, ғылым мен бизнестің кооперациясын жақсарту, сондай-ақ жаңа өнім өндіру үшін, оның ішінде ұлттық экономика тұтынушыларының қажеттіліктерін жабу үшін коммерцияландыру жобаларын ілгерілету және экспорттық шешімдер әзірленіп жатыр. Қазіргі уақытта «ERG», «KazMinerals», «KazAtomProm» сияқты ірі компаниялармен және басқа да өнеркәсіптік кәсіпорындармен ұқсас іс-шараларды ұйымдастыру бойынша белсенді жұмыс жүргізіліп жатыр.
Сондай-ақ, Президент 102 Заң қабылданғанын, оның ішінде ғылым мен бизнестің интеграциясын тереңдетуге бағытталған коммерцияландыру саласындағы Ғылым қорының функцияларын кеңейткен «Ғылым және технологиялық саясат туралы» Заңның қабылданғанын айтты.
– Жаңа функциялар қолданбалы ғылыми жобаларды ілгерілету және қолдау құралдарын әзірлеуге және іске асыруға мүмкіндік береді. Мысалы, акселерация және инкубация қолданбалы ғылыми жобаларды жоспарлау және іске асыру жөніндегі тәсілдерді бизнес-бағдарланған ортаға неғұрлым орнықты ете отырып және кәсіпкерлермен интеграциялану мүмкіндіктерін арттыра отырып, өзгерту мүмкіндігін ұсынады. Өз кезегінде венчурлік қаржыландыруды дамыту тәсілдерін іске асыру жобаларды қаржыландыру тізбегін кеңейтуге мүмкіндік беретін қолдаудың жаңа құралын, оның ішінде deeptech жобаларына инвестициялар тартудың бастапқы раундтарында да, сондай-ақ жаңа нарықтарға масштабтау және экспансия кезеңінде де енгізуге жағдай жасайды. Қабылданған шаралар ел экономикасына ғылымның үлесін арттыруға серпін беретіні сөзсіз, – дейді ол.
2022 жылдан бастап біз қолданбалы ғылыми жобаларды қаржыландырудың тұрақты өсуін байқап отырмыз, бұл осы саладағы тұрақты дамуға негіз болады. Ғалымдар жоғары белсенділікті және жеке инвесторлармен сапалы өзара қарым-қатынасты көрсетіп жатыр, себебі экономиканың басым секторларының өтінімдері бойынша жеке қаржыландыруды міндетті түрде тарту – Қордың гранттық қаржыландыру талабы. Түпкілікті нәтиже ғылымды қажетсінетін экономика үшін көптеген өндірістер құру, жаңа жұмыс орындары, алыс жақын шет елдерге экспортты жүзеге асырудан көрінеді.