Түркістанды тұрғындардың назарына дін саласындағы мемлекеттік саясатты дамытудың 2024-2028 жылдарға арналған тұжырымдамасын ұсынамыз. Ізгілік пен рухани құндылықтарды насихаттауда дін саласының орыны ерекше. Дін – өте нәзік әрі маңызды сала. Ал, зайырлылық – көпконфессиялы және полиэтносты қоғамда бейбітшілікті сақтаудың жолы. Бұл тек мемлекетке ғана емес, сондай-ақ әрбір азаматқа да қажетті. Сондықтан қоғамның рухани мәселелерін шешуде бұл салада да бірлесе жұмыс істеуге тиіспіз. Биылдан бастап Қазақстан қоғамындағы сын-қатерлерді ескере отырып, Дін саласындағы мемлекеттік саясатты дамытудың 2024-2028 жылдарға арналған тұжырымдамасы іске асырылады. Тұжырымдама мемлекеттің зайырлы даму қағидатарын одан әрі нығайтып, мемлекеттік және конфессияаралық қатынастарды жетілдіреді, дін саласын реттеуде нақты қадамдарды анықтайды. Тәуелсіздіктің 30 жылдан астам тарихында Қазақстан егеменді, демократиялық мемлекет ретінде қалыптасты. Әлемдік қоғамдастық еліміздің дінаралық және конфессияаралық диалог пен келісімді ілгерілетуге қосқан бірегей үлесін мойындады.
Көптеген ғасырлар бойы әртүрлі этностар мен конфессиялардың өкілдері бейбіт қатар өмір сүрген және бір-бірін мәдени жағынан өзара байытқан ел аумағында Қазақстан халқының мәдениеті мен дәстүрлі рухани құндылықтарын дамыту үшін қажетті саяси-құқықтық және әлеуметтік-экономикалық жағдайлар жасалған.
Өзінің тарихи тәжірибесіне сүйене отырып, Қазақстан көптеген бітімгершілік бастамалардың бастамашысы, бейбітшілік пен толеранттылық идеяларының жеткізушісі болды. Осылайша, 2003 жылдан бері өткізіліп келе жатқан Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съездері еліміздің қоғамдар мен мемлекеттерде жасампаздық пен келісімді қалыптастыру идеяларын ілгерілетуге қосқан елеулі үлесі болды.
Мемлекеттің ашық саясатының арқасында барлық азаматтардың заң алдындағы теңдігі және әрқайсысының жеке сенімдеріне құрметпен қарау қағидаттарына негізделген мемлекеттік-конфессиялық қатынастардың зайырлы моделі қалыптасты. Азаматтардың құқықтарын қамтамасыз ету, сондай-ақ қоғамдық қауіпсіздікті мемлекеттің сыртқы ықпалынан қорғау мақсатында жалпы қабылданған әлемдік нормаларға сәйкес діни бірлестіктердің қызметі реттеледі.
Елдің табысты дамуы мен Қазақстан халқының өркендеуінің кепілі Конституция болып табылады, және онда адамның ар-ождан мен дін бостандығына құқықтары бекітілген. «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» Заң және нормативтік құқықтық актілер әрбір азаматтың құқықтарын іске асыруға бағытталған, мемлекет саясатын іске асырудың және дін саласындағы ұлттық мүдделерді қорғаудың құқықтық негізі болып табылады. Қолданыстағы заңнама шеңберінде діни бірлестіктердің қызметі ретке келтірілді, миссионерлік қызметті жүзеге асыру, діни іс-шараларды, дінтану сараптамасын жүргізу, ғибадат ғимараттарын салу, діни әдебиеттерді тарату тәртібі айқындалды. Дін саласындағы тұрақтылықты сақтау, қоғамдағы конфессияаралық келісім мен толеранттылықты нығайту, халықтың діни экстремизм мен радикализм идеологиясын кез келген нысаны және көрінісіне қарсы иммунитет қалыптастыру жөнінде нақты шаралар қабылдануда.
Діни бірлестіктер азаматтық қоғам институттарының ажырамас бөлігі болып табылады.Мемлекет пен діни бірлестіктер арасындағы қарым-қатынас сенушілердің құқықтары мен бостандықтарын құрметтеудің гуманистік принциптеріне, қоғамдық және діни мүдделердің тепе-теңдігіне, серіктестік қатынастарына және өзара түсіністікке ұмтылуға негізделген.Мемлекет діни бірлестіктермен бірлесіп қоғамның әлеуметтік мәселелерін шешуге, келісімді, өзара түсіністікті, толеранттылық пен өзара сыйластықты сақтауға, қазақстандық қоғамның дәстүрлі рухани құндылықтарын дамытуға қатысады.Дін саласында білімі бар мамандарды, сондай-ақ діни қызметшілерді даярлау мақсатында елде зайырлы және діни білім беру оқу орындары жұмыс істейді.Республикада дінтану, исламтану және теология мамандарын даярлауды 7 жоғары оқу орны – Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, «Нұр-Мүбарак» Египет ислам мәдениеті университеті, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті, Х. А. Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті, Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті, С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеттері жүзеге асырады. Сонымен қатар, Алматы православиелік рухани семинариясы – Қазақстанның Православие шіркеуінің приходтары үшін діни қызметкерлер, регенттер мен Забур жыршыларын дайындайтын рухани оқу орны және Орта Азиядағы діни қызметкерлерді даярлау жөніндегі жалғыз католиктік семинария болып табылатын «Мария — Шіркеу анасы» Епархияаралық жоғары рухани семинариясы білім беру қызметін жүзеге асырады.
Отандық мұсылман діни қызметкерлерін даярлау үшін 9 медресе-колледж жұмыс істейді. Медресе колледждері 9-11 сыныптар негізінде оқыту бағдарламасын жүзеге асырады, оқу мерзімі 3 жыл 10 ай және 2 жыл 10 ай. Бүгінгі таңда медресе-колледждерді жоғары білікті педагогикалық кадрлармен, оның ішінде ғылыми және академиялық дәрежелермен (докторлар, ғылым кандидаттары, PhD) қамтамасыз ету мәселесі орын алуда. Оқушылардың орта оқу орындарында діндер туралы базалық білім алу мақсатында 2016 жылы «Зайырлылық және дінтану негіздері» пәні енгізілді, ол орта білім беру жүйесінің 9-сыныбында факультативтік курс болып табылады. Пән аясында оқушылар діндер, мемлекетті реттеудің құқықтық негіздері, дінаралық бейбітшілік пен келісімнің қажеттілігі мен маңыздылығы туралы алғашқы білім алады.
Мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам қабылдаған шараларға қарамастан, елдегі діни ахуалдың дамуын тұрақсыздандыруға әсер етуі мүмкін тәуекелдер орын алуда.
Мемлекеттік құрылымның зайырлы негіздерінің әлсіреу қаупі
Соңғы жылдары халықтың діндарлығының өсуі байқалады. Көбінесе діндарлық жеке сипатта болмайды, бірақ оның сыртқы көріністерін көрсету үрдісі, оның діни өмірінің жариялылығына қызығушылық бар.
Азаматтардың жекелеген бөлігі зайырлылықты діни бостандық саласындағы конституциялық құқықтарына нұқсан келтіру ретінде қате қабылдайды.Қоғамдық резонанс мемлекеттің зайырлы сипатының қағидаттарын бұзу жағдайларын тудырады. Бұл жекелеген діндар азаматтардың, діни қауымдастықтардың өз шарттарын таңуға және Мемлекеттік мекемелердің қолданыстағы ережелеріне ғибадат ету қызметтері мен діни рәсімдерді өткізуге (жасауға) рұқсат беру бөлігінде өзгерістер енгізуді талап ету әрекеттерінен көрінеді.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 14 қаңтардағы № 26 бұйрығына сәйкес орта білім беру ұйымдары үшін міндетті мектеп формасына қойылатын талаптардың бұзылуы байқалады.
Рухани оқу орындарында оқу-тәрбие процесінде елдің мәдени-тарихи мұрасы, мемлекеттің зайырлы қағидаттары, басқа да діндер туралы білім алуға бағытталған компоненттердің жетіспеушілігі байқалады.
Бар тәуекелдер егжей-тегжейлі зерттеуді және оларды шешу үшін бірқатар кешенді шараларды қабылдауды талап етеді. Ақпараттық-идеологиялық қысым мен жастардың дүниетанымына мақсатты әсер ету тәуекелдері. Қоғамға, әсіресе жастарға бағытталған әсер әлеуметтік желілер, экстремистік және террористік идеяларды қарқынды түрде насихаттайтын бейнероликтерді, әдебиеттерді заңсыз көбейту және насихаттау арқылы жүзеге асырылады. Радикалды діни идеялардың қоғамға ақпараттық тарауы радикалды және экстремистік ағымдар қатарына жаңа мүшелерді тарту үшін қолайлы жағдайлар жасайды.
Көп жағдайда ең тиімді ресурстар – қоғамдық пікір көшбасшылары, атақты блогерлер, әлеуметтік желілерде үлкен ізбасарлары бар танымал блогерлер пайдаланылады.
