Түркістандық тұрғындарды ақпараттандыру мақсатында цифрландыруды дамыту, электронды үкімет және финтех, ІТ-технологиялар, жасанды интеллект технологияларын қолдану жөнінде мәліметтерді ұсынамыз. Кейінгі он жылдықта электрондық үкімет әлемде қарқынды дамып келеді. Қазіргі таңда әлемнің көптеген елі электрондық үкіметті қолдана отырып, үкімет пен қызмет алушылар арасындағы қатынастар динамикасын жылдан-жылға арттырғаны байқалады.
Дегенмен барлық ел электрондық үкіметті дамыту есебінен тұрақты табыстарға қол жеткізе алмайтыны түсінікті. Алайда әрбір елдің артықшылығы мен кемшілігі пропорционалды емес екенін айта кеткен жөн. COVID-19 пандемиясы аймақтық, ұлттық және жергілікті деңгейде мемлекеттер мен ел ішіндегі электронды үкіметтің алшақтығын одан әрі үлкейтті. БҰҰ-ның Экономикалық және әлеуметтік мәселелер жөніндегі департаменті әрбір екі жылда әлем мемлекеттері арасында электрондық үкіметтің дамуына зерттеу жүргізеді.
«БҰҰ зерттеуі: Электронды үкімет» деректеріне сүйенетін болсақ, Электрондық үкіметтің даму индексі (EGDI) өте жоғары елдер тобы алдыңғы зерттеу басылымындағы мемлекеттер тобымен бірдей екені баяндалады. Әлемдегі жетекші 10 елдің қатарына Дания, Финляндия, Корея Республикасы, Жаңа Зеландия, Швеция, Исландия, Аустралия, Эстония, Нидерланд, АҚШ, Сингапур сынды елдер кірген. Азия елдерін жеке қарастыратын болсақ, жаһандық рейтингте Азияның 22 жетекші мемлекеті өте жоғары көрсеткішке ие.
Корея Республикасы, Сингапур, БАӘ, Жапония электрондық үкіметті дамыту саласындағы әлемдік көшбасшылардың қатарына енген. Жаһандық рейтингте Корея Республикасы (3-орын), Сингапур (12-орын), Біріккен Араб Әмірліктері (13-орын), Жапония (14-орын) электронды үкіметті дамытуда көшбасшылар болса, ал Йемен – 178, Ауғанстан – 184 және Корея Халықтық Демократиялық Республикасы – 180-орыннан көрінген. Қазақстанға келетін болсақ, бұл рейтингте еліміз әлемде 28-ел болып, EGDI көрсеткіштерінің орташа мәнін 0.8375-тен 0.8628-ге арттырған.
Қазақстандағы ақпараттық-коммуникативтік технологиялардың дамуымен азаматтар мен мемлекеттің өзара әрекеттестігін ыңғайлы, қарапайым, қолжетімді және түсінікті ету үшін электронды үкімет тұжырымдамасы әзірленді. Электронды үкімет құру ісі билік органдарының жұмысын анағұрлым тиімді, азаматтарға қолжетімді ету үшін қажет болды.
Электронды үкімет – ақпараттық технологиялар көмегімен ішінара келісушілікті қамтамасыз ететін, мемлекет пен азаматтар арасындағы, сондай-ақ мемлекеттік органдардың өзара әрекеттестігінің бірыңғай механизмі. Мемлекеттік органдарға кезекті қысқартып, анықтама, куәлік, рұқсат құжаттарын және тағы басқаларын алуды жеңілдетуге әрі жылдамдатуға мүмкіндік берген де – осы механизм.
Электронды үкімет – ел ауқымындағы басқару процестерінің барлық жиынтығын автоматтандыруға негізделген, қоғамның әрбір мүшесі үшін мемлекеттік басқарудың тиімділігін елеулі арттыру және әлеуметтік коммуникациялардың шығындарын азайту мақсатында қызмет ететін мемлекеттік басқарудың электронды құжат айналым жүйесі.
Қазақстан Республикасында электронды үкімет қалай дамуда? Электронды үкімет құру идеясы Елбасына тиесілі, алғаш рет 2004 жылы айтылған. Осы уақыт ішінде электронды үкіметіміз қалыптасуы мен дамуының іргелі төрт кезеңінен өтті.
Ақпараттық кезең. Дәл осы кезеңде электронды үкімет порталы іске қосылып, ақпаратпен толтырылды. Мемлекеттік органдар, олардың жұмысы мен халыққа көрсететін қызметтері жайлы ақпараттар пайда болды.
Интерактивті кезең порталда электронды қызметтерді тұңғыш рет ұсынуымен есте қалды. Бұл кезең барысында порталды пайдаланушылар түрлі мекемелерден кезекке тұруға уақыт жұмсамай-ақ анықтама алу, үйден шықпай-ақ кез келген мемлекеттік органға сұраныс жіберіп, оның мәртебесін қадағалап отыру мүмкіндіктеріне ие болды.
Транзакциялы кезең. Азаматтар мемлекеттік баж салығын, алымдар, айыппұлдар және коммуналдық қызмет ақыларын төлеуге мүмкіндік алды.
Түрлендірмелі кезең. Басты мақсат – азаматтарға қызмет көрсетудің мейлінше жылдамдығы. Дәл осы мақсатқа қолжеткізу үшін интерактивтік және транзакциялық қызметтер қазақстандықтар үшін айрықша маңызға ие кешенді қызмет түрлеріне біріктірілген.
Еgov.kz – ақпараттық-коммуникациялық инновациялар есебінен мемлекеттік биліктің ел халқымен өзара іс-қимылын жеңілдету үшін әзірленген Қазақстан Республикасы Үкіметінің прогрессивті құрылымынан тұратын портал.
2024 жылдың бірінші тоқсанында Мемлекеттік корпорация өз күшімен мемлекеттік қызмет көрсету барысында тіркелген 1319 бұзушылықты анықтады. Салыстырмалы түрде, өткен жылдың осы кезеңінде бұл көрсеткіш 249 бұзушылықты құраған.
– Мемлекеттік корпорация анықталған фактілерді құқық қорғау органдарына беріп, нәтижесінде 12 қылмыстық іс қозғалды.
– «Азаматтарға арналған үкіметтің» 90 қызметкері тәртіптік жауапкершілікке тартылды, 2 қызметкердің лауазымы төмендетілді, 9 қызметкермен еңбек шарты бұзылды.
– Бұзушылықтар ХҚКО-лар мен мамандандырылған ХҚКО-лар қызметінде, жылжымайтын мүлікті тіркеуде, жер кадастрында және т. б. бойынша анықталды.
– Бұл фактілер бойынша Алматы қаласы, Алматы, Қостанай, Шығыс Қазақстан облыстарында сотқа дейінгі тергеулер жүргізілуде.
Осы орайда, Мемлекеттік корпорация сыбайлас жемқорлыққа нөлдік төзімділік қағидатын ұстанатынын атап өтуіміз керек. Қауіпсіздік қызметінің мамандарымен бұзушылықтарды ашу бойынша үлкен жұмыс жүргізіледі. “Азаматтарға арналған үкімет” құқық қорғау органдарымен өзара тығыз байланыста және анықталған құқыққа қарсы іс-қимылдар туралы барлық фактілер дереу қарастыруға жіберіледі.
Қазіргі уақытта “Азаматтарға арналған үкімет” пен ҚР ҚМА арасында бірлескен Меморандум әзірленуде. Ол көлік құралдарын мамандандырылған ХҚКО-ларда заңсыз тіркеуге қарсы күрес жүргізу барысында тараптардың ынтымақтастығын нығайтуға және күш-жігерін үйлестіруге бағытталған.
Сонымен қатар, 2023 жылдың 16 қазанынан бастап сыбайлас жемқорлықтың құрамдас бөліктерін азайту үшін Мемлекеттік корпорация жүргізуші куәлігін алу үшін тапсырылатын емтихандардың өткізу тәртібін қатаңдатуға мүмкіндік беретін 3.0 ЖЖЕ жүйесін енгізгенін еске саламыз.
«Электрондық үкіметті» құру-бұл субъективті фактордың әсерін төмендете отырып, мемлекеттік қызметшіні қарапайым халыққа жақындату тәсілі. Шенеунікпен қарапайым азаматтың электрондық қарым – қатынас түрімен байланысуы, азаматтың өз мәселесінің шешілу процесін өзі қадағалап, бақылауға мүмкіндік алуы, — міне, «электрондық үкімет» құрудың мақсаты және бұл жеке тұлғалардың да бизнес – құрылымдардың да қалауы еді. Түркістандық тұрғындар да бүгінде электронды үкіметтің шарапатын көруде. 2003 жылдың қыркүйегінде Еуропалық комиссия электрондық үкіметтің маңызын атап өтекеле, оған мынадай анықтама берген еді:»электрондық үкімет азаматтар мен бизнеске тиімді мемлекеттік қызмет көрсетуді арттыру құралы болып табылады. Ол: бір жағынан — қызмет көрсету көлемін кеңейтіп және олардың сапасын арттыра отырып, екінші жағынан-ресурстарды үнемдей отырып , мемлекеттік саясатты жүзеге асыруды жеңілдетеді және мемлекеттік секторға қарама — қайшы талаптарды орындауға көмектеседі.
«Электрондық үкіметті» енгізу мемлекет үшін сыбайлас жемқорлық сияқты зиянды құбылыстың азаюына ықпал етті, мемлекеттік құрылымдардың ашықтығын арттыра түсті және мемлекеттік органдағыларға өтініш қалдыру жеңілдеді.
Осыдан оншақты жыл бұрын бір құжатты алу үшін бірінде бар ақпарат келесісінде қайталанатын, басқа да құшақ-құшақ құжаттар жинау жиі болатын құбылыс еді. Ол құжаттардың әрбіреуін бөлек – бөлек мемлекеттік мекемелер береді, оны алу үшін сол ұйымдардың есігінің алдында сағаттап кезекте тұратын еді адамдар. Жүйкесі сыр беріп, шыдамы таусылғандар осы құжаттарды аяғына дейін жинай алмай, орта жолда «адасып»қалатын жағдайларда кездесетін. Сондықтанда, «электрондық үкімет» құрудың маңызды себептерінің бірі мемлекеттің қолда бар барлық ақпараттық ресурстарын, оның нақты бөлігіне қол жеткізу құқықтарын шектей отырып, біртұтасортақ алаңға біріктіру жолымен «бір терезе» қағидатын енгізу болды. Осыдан кейін халыққа мемлекеттік аппараттың күрделі ішкі құрылымын талдап, өздеріне қатысты жеке деректерін бірнеше рет ұсынып, қажетті құжаттарды ресімдеу үшін сағаттап кезекте тұрудың қажеті жоқ болып қалды. Электрондық үкіметтің арқасында мемлекеттік қызмет күніне 24 сағат, аптасына 7 күн қолжетімді болып тұр.
