Түркістан қаласындағы оқырмандарымыздың назарына еліміздегі наноспутникер және ғарыш аппаратының жұмыстары жайлы ақпараттарды ұсынамыз. ҚазҰУ-лық ғалымдар жоспарлап отырған ғарыш аппаратының CubeSat жобасы стандартындағы наноспутникер санатына кіреді. Шағын құрылғының көлемі небәрі 10 см*10 см*30 см болады екен. Алайда ғарыш аппаратының шағын болуына қарамастан, оның құрамына барлық ішкі жүйелер орналастырылады. Олардың қатарында күннен энергия алатын элементтер, сондай-ақ энергия жинағыш аккумуляторлар бар. Наноспутник келешекте 500-550 шақырым биіктіктегі орбитаға, яғни ионосфераның жоғарғы қабатына жіберіледі. Ғарыш аппараты Қазақстанның территориясынан ұшып өткен кезде жерде орналасқан стансаларға үздіксіз когерентті сигналдар жіберіп отырады. Егер ионосферада белгілі бір өзгерістер байқалса, онда жерге келетін сигналдарда да фазалық айырмашылық пайда болады. Нақтырақ айтқанда, ионосферадағы зарядталған бөлшектер мөлшерінің өзгеруіне байланысты наноспутниктен шыққан сигналдар жерге кешігіп келеді. Бұл жердің қатты қабатында өзгерістер болып жатқандығынан хабар береді. Жоғарыда атап өткеніміздей, ионоферадағы өзгерістер Жердің қатты қабатымен, соның ішінде жер сілкінісімен тығыз байланысты. Осылайша, ғалымдар жер сілкінісін алдын ала болжай алады.
Жоспардағы наноспутник университет ғалымдарының ойлап тапқан алғашқы жобасы емес. Мамандар «әл-Фараби 1» деп аталатын ең алғашқы наноспутнигін 2017 жылы Үндістанда сәтті ұшырған еді. Арада бір жыл уақыт өтпей, 2018 жылы екінші отандық «әл-Фараби 2» құрылғысын ғарышқа жіберді. Бұл құрылғы Илон Масктың SpaceX компаниясының қолдауымен іске қосылған екен. Ғарыш аппараты ауа сапасын бақылап, өрт қаупі бар аймақтарды анықтауға көмектескен. Мамандар «әл-Фараби 2» аппараты үш жылдан аса уақыт штаттық режимде жұмыс істеп, қазір өз қызметін тоқтатқанын айтады.
– Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті – бүгінде елімізде кіші ғарыш аппараттарын жасап, оны басқарумен айналысатын, алғашқы қазақстандық наноспутникті ғарышқа жіберген тұңғыш және жалғыз университет. Жоғарыда аталған жобаларды орындау барысында қол жеткізген нәтижеміз – заманауи ғарыш технологияларын жетік меңгерген мамандар даярлап шығару. Осындай құрылғыларды ойлап табу арқылы университетте отандық ғылыми мектептің негізі қаланды. Ал ұшырылған наноспутниктер – мамандар жасаған құрылғыларды ғарышта технологиялық тестілеуден өткізуге мүмкіндік берді, – дейді Ә.Темірбаев.
