Елде нақты секторға берілетін кредит азайып жатқанда банктер тұтыну несиесімен әуестеніп кетті. Осы жағдай қаржы жүйесіне төнетін сын-қатерлердің көбеюіне және азаматтардың шектен тыс қарызға батуына әкеп соқтырды, – деген болатын ел президенті өз жолдауында. Мемлекет басшысы ерекше назар аударған салалардың бірі «Қарызсыз қоғам» жобасы. Аталған бағытта ел көлемінде және өңірде қандай шаралар жүргізілуде? Осы жайлы Түркістан облысының тұрғындарының назарына маңызды ақпараттар ұсынамыз.
– Корпоративті салаға берілетін несиенің жеткіліксіздік мәселесін шешу керек. Экономикаға ақша керек. Былтыр банктердің таза пайдасы бір жарым триллион теңгеге жуықтады. Ал осы жылдың бірінші жартысында – бір триллион теңгеден асып кетті. Банктер тиімді жұмыс істегеннің арқасында емес, негізінен Ұлттық банк инфляциямен күресу үшін базалық мөлшерлемені жоғары деңгейде ұстап тұрғандықтан, осындай мол пайдаға кенелді. Бұл ретте «Amanat» партиясының «Қарызсыз қоғам» жобасын ерекше атап өту қажет. Соның арқасында еліміздің 8 аймағында 20 мыңнан астам адам қаржылық сауатын арттырды. Олардың көпшілігі – 10 және одан да көп несие алған адамдар. Менің 2019 жылы 500 мың азаматтың кепілсіз несиесін кешіру туралы шешімім және жақында қабылданған жеке тұлғалардың банкроттығы туралы заң мәселені біршама реттеді. Бірақ ахуалды біржола түзеу үшін жаңадан жүйелі шаралар қабылдау қажет. Сонымен қатар азаматтардың қаржы сауатын арттыру өте маңызды. Бұл жоба аз уақытта өзінің тиімділігін көрсетті. Үкіметке «Amanat» партиясымен бірлесіп, оның ауқымын кеңейтуді тапсырамын. «Қарызсыз қоғам» жобасының игілігін бүкіл еліміз көруі қажет, – деді мемлекет басшысы.
Оған қоса мемлекет басшысы өз сөзінде Үкімет пен Парламенттің бұл пайданы мемлекет мүддесін ескере отырып, неғұрлым әділ бөлу мүмкіндігін қарастырғаны жөн. Қаржы ұйымдарының салық салынбайтын мемлекеттік құнды қағаздарды сатып алудан түскен орасан зор табысына қатысты да сұрақтар бар. Мұнда қисын да, мемлекеттік ұстаным да жоқ. Үкімет ешбір ақылға сыймайтын осы мәселені анықтап жатыр. Соған сәйкес заңдарға түзетулер әзірленіп, Мәжіліске енгізіледі. Депутаттардың оны мұқият қарауын сұраймын. Сонымен бірге банктерді корпоративті несие беру ісіне белсене қатысуға, яғни кәсіпкерлерді қолдауға ынталандыру керек. Банк қызметінің басқа түрлеріне қарағанда бизнеске несие беру ісі банктерге пруденциалды және фискалды реттеу тұрғысынан анағұрлым тиімді болуы керек. Мұның оңай еместігін, күрделі мәселе екенін түсінемін. Үкіметке және қаржы саласын реттейтін мекемелерге бір жылдың ішінде осы маңызды мәселеге қатысты өздерінің кесімді байламын айтуды тапсырамын. Банктердің «қозғалыссыз жатқан» 2,3 триллион теңгелік активтерін экономикалық айналымға қосу үшін нақты шаралар қабылдау қажет. Бұл ретте осы активтерді иеленуге ниет танытқан бизнес өкілдерінің оны алып, экономикаға қайтаруына мүмкіндік беретін ашық цифрлы платформа құруды тапсырамын деген болатын.
Бұл тұрғыда өңірде аймақтық деңгейде аудан, қала әкімінің орынбасарлары жауапты болып белгіленін айтты. Жобаны іске асыруда және ауқымын кеңейтуде Түркістан қаласында 3 ғимарат қарастырылғанын мәлімдеді. Аудан, қалаларда кәсіпкерлерге қызмет көрсету ғимараттары белгіленіп, толықтай кеңсе техникаларымен және қажетті жиһаздармен жабдықталғанын жеткізді. 2024 жылы облыста жоспар бойынша 10500 адам қаржылық сауаттылықты арттыру курстарынан өтетінін жария етті. Өңірге бекітілген алты менеджер мен қаржы сарапшылары Сауран, Келес, Шардара, Мақтаарал, Жетісай, Сарыағаш аудандарының тұрғындарын оқытуды іске асырады. Атап өту керек, «AMANAT» партиясының Түркістан облыстық филиалы «Қарызсыз қоғам» жобасы шеңберінде 2023 жылы 12650 адамды қаржылық сауаттылықты арттыру курстарында оқытуы керек болса, жоспар 115,4 пайызға артығымен орындалып, нақты 14600 адам аталған курстарға қамтылып, қаржылық білімін арттырды. Сондай-ақ «AMANAT» партиясының ұйымдастыруымен елімізде «Қарызсыз қоғам» атты жобасы барлық өңірде жүргізілуде. Халықтың қаржылық сауатын арттыруға бағытталған бұл жоба бүгінде көптеген азаматтарға өз пайдасын тигізуде.
Қазіргі таңға аудан көлемінде 9 ауылдық округте оқыту семинары өткізіліп 591 азамат семинарға қатысты. Семинарға әр-бір ауылдық округке қарасты елді мекен тұрғындары қатысуда. Жоба аясындағы семинарда қаржы сарапшысы Қангелдиев Ержан Ұласбекұлы қатысушыларға өз қаржысын тиімді басқаруды, жалпы шығындарды есептеп оларды жүйелеуді, алаяқтық әрекеттердің белгілерінен құтылу жолдарын үйретуде.
Аталған жобада несие бойынша берешегі бар және борышкерлер тізімінде тұрғандар, қарызы бар және оның мерзімін өткізіп алған азаматтар, мемлекеттен жеңілдікпен несие алуға үміткер кәсіпкерлер де оқуға қатысуда.
Сонымен қатар оқу семинарына толық қатысқан жандарға оқу соңында сертификаттар берілуде.
Құрметті аудан тұрғындары «Қарызсыз қоғам» оқыту семинары қаржылық сауаттылықты арттыруға бағытталған жоба Бірлік, Бозай және Жамбыл ауылдық округтерінде 13 мамырдан бастап өткізіледі.
Өңірде 2024 жылға жалпы 10 500 адамды оқыту жоспарланған болса, қазіргі кезде 4393 азамат оқытылып, сертификаттар табысталды. 4393 азаматтың 63,3%-ы – 4 және одан да көп бала тәрбиелеп отырған көпбалалы отбасылар. Жоба тыңдаушыларының 15,2%-ы – аудан тұрғындары, 77,9%-ы –ауылдық округтер, 6,9%-ы – қала тұрғындары. Несие алғандардың ішінде 1 несие алғандар – 43,5%, 2 несие алғандар – 26,8%, 3 және одан да көп несие алғандар – 29,0%, 10 және одан да көп несие алғандар – 0,7%. Талдау нәтижесі жоба тыңдаушыларының басым бөлігінде (70,1%) несие бар екендігін көрсетті. Сонымен қатар облыста жобаға халықтың барынша қатысуын қамтамасыз ету үшін бүгінде 17 аудан, қала әкімдерінің орынбасарларын және 181 ауылдық округ әкімдерін оқыту жұмыстары қарқынды жүруде. Сондай-ақ облыс орталығы Түркістан қаласында «Атамекен» кәсіпкерлер палатасы ғимаратында өңірлік жобалық кеңсе жұмыс атқаруда. Кеңседе құзырлы мемлекеттік органдардың өкілдері шешімін таппаған мәселелер бойынша азаматтарға қосымша кеңес береді.
«Ұзақ мерзімге арналған қаражат» нақты секторға барынша қолжетімді болу үшін бірлескен және синдикатталған несие беру тәсілін кеңінен қолдану керек. Сондай-ақ өнеркәсіп өкілдері мен кәсіпкерлер несиенің бәрін жұтып қоймауы қажет. Олар экономикамызды іс жүзінде әртараптандыруды қамтамасыз ететін сапалы жобалар ұсынуға тиіс. Коммерциялық банктердің қызығушылығын арттыру үшін олар стратегиялық жобаларды қаржыландырған кезде даму институттарының кепілдігін беру мүмкіндігін қарастыру қажет. Банк саласындағы тағы бір өзекті мәселе – барлығы бірнеше банктің қолында шоғырланған. Қазір Қазақстанда 21 банк бар. Бірақ корпоративті секторға несие берумен, яғни экономикалық жобаларды қаржыландырумен бірнеше ірі банк қана айналысады. Сондықтан осы саладағы бәсекені арттыру үшін елімізге шетелден сенімді үш банкті тартқан жөн. Жалпы, нақты секторға берілетін несие көлемінің жыл сайын 20 пайыз және одан да жоғары деңгейде өсуін қамтамасыз ету – маңызды міндет” екенін атап өтті ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев.
