Цифрланған ХХІ ғасырдың жетістіктері көп. Сонымен қатар сын-қатерлері аз емес. Энергетикалық және азық-түлік өнімдерінің қауіпсіздігі, экология мәселесі алдымыздан шыға бастады.
Бастысы, судың тапшылығын адамзат сезінуде. Жер бетінің 74 пайызын су алып жатса, соның 2,5 пайызы – тұщы су қоры. Оның көп бөлігі – Гренландия мен Антарктида мұздығына тиесілі. БҰҰ мәліметіне сенсек, әлемде 2,5 миллиард адам су тапшылығын сезініп отыр. Африканың тұрғындары сапалы ауызсудың жетіспеушілігінен гастроэнтерит, холера, іш сүзегі сынды ауруға ұшырауда.
Парламент Мәжілісінің депутаты Данабек Исабековтың сөзінше, еліміздегі аз ғана су ресурсын қорғап, тиімді пайдалануды жолға қоймасақ, африкалықтардың күйін кешпеуімізге ешкім кепілдік бере алмайды. Қазірдің өзінде халықты ауызсумен қамтамасыз етуде түйткілдер бар.
Біріншіден, инфрақұрылымның тозығы жетті. Бұл салада автоматтандыру мен цифрландырудың деңгейі төмен. Ағын судың режимі мен су қоймаларын зерттеу үшін 800 гидрологиялық бекет керек болса, соның 310-ы ғана жұмыс істейді. Бұл су ресурстарының мөлшері мен сапасын мониторингілеуге және экономиканың саласын сумен қамтамасыз ету жөніндегі нақты теңгерімі жоқ. Бәрінен бұрын, су шаруашылығы инфрақұрылымын түрлі мемлекеттік орган басқарады, соның салдарынан су ресурстарына қатысты тиімді саясат жүргізу қиындайды.
– Біз суды стратегиялық ресурс ретінде бағалап, оны үнемдеуіміз керек. Әсіресе, Орта Азия елдері бірлесе Сырдария өзенінің суын пайдалануды жолға қою керек. Онсыз елдің әлеуметтік-экономикалық тұрғыда дамуы қиын. Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі» атты Жолдауында осыны ескертті әрі арнайы Су ресурстары және ирригация министрлігін құруға пәрмен берді. Жауапты министрлік қандай іс-шаралар атқаруда бізге осыны білу маңызды. Жақында Парламентке заманауи тәсілдерді белгілейтін Су кодексі ұсынылды. Кодекс жан-жақты талқыланып, мемлекеттік деңгейде суды тиімді пайдалану және ресурс ретінде бағалау саясатын жетілдіруге мән берілмек, – деді депутат.
Халық қалаулысының пікірінше, суды үнемдеуде және көлеңкелі су нарығын реттеуде озық елдердің тәжірибесіне сүйену керек.
– Біріншіден, тұрмыстық және ауыл шаруашылығы секторына керекті суды тиімді пайдалану жолын қарастыру маңызды. Екіншіден, қолда бар су ресурсын қорғап, оны цифрлы технологияны қолдану арқылы өндіріп, тасымалдау тәсілін жаңғырту керек. Үшіншіден, суды көп пайдаланатын егін шаруашылығы мен ірі өндірістерде суды цифрландыру тәсілімен қолданған жөн. Бұл туралы Президент нақты айтты. Яғни, әрбір каналдарға жіберілген судың мөлшері есептеліп, цифрландыру маңызды. Сонда егін шаруашылығы саласы жаңбырлатып, тамшылатып суару тәсіліне басымдық берер ме еді?!, – дейді ол.
