Әлемде ChatGPT кеңінен қолданып жатыр

Түркістандық тұрғындарды ақпараттандыру мақсатында цифрландыруды дамыту, жасанды интеллект технологияларын қолдану жөнінде мәліметтерді ұсынамыз. Бүгінде ChatGPT кеңінен қолданып жүр. Бірі ол арқылы диплом жұмысын, енді бірі код, контент-жоба жазып жүр. Енді біреулер өзіне қажет ақпаратын ChatGPT-ден лезде тауып алады. Ал ІТ маманы Ерболат Мәмен өзінің командасымен бірге қазақстандықтарға қолдану ыңғайлы болуы үшін ChatGPT-дің қазақша нұсқасын әзірледі. KazChatGPT-дің тағы бір ерекшелігі — әр қолданушының сұрағына жеке-жеке жауап беретіні, яғни жасанды интеллект бір қолданушыға берген ақпаратын екіншісіне көшіріп бермейді. «Плагиат болады» деп уайымдаудың қажеті шамалы.Дегенмен мынаны ескерген жөн. Мәселен, студент өзіндік немесе диплом жұмысын KazChatGPT арқылы жазды делік. Оқытушысы не жетекшісі оның мәтінін қолданбаға салып, жасанды интеллектіден «Мына мәтінді сен жаздың ба?» деп сұраса, ол өзінің жазғанын айтып береді, — дейді маман. Десе де, Ерболат жасанды интеллектіде, оның ішінде ChatGPT-дің кез келген нұсқасында фактчекиң сүзгісі жоқ екенін айтады, сол себепті қолданушы ақпаратты өз бетімен тексеріп отырғаны жөн.

Бұрын Google-ға сауалымызды жазып, бірнеше бетті парақтап, әр сілтемені басып, ақпарат алатынбыз. Ал қазір ChatGPT-ға дәл сол сауалды қойсаңыз, ол өзі сіздің сауалыңызға қатысты Google-да бар ақпаратты шолып, топтастырып, бір ой түйіндеп шығарып береді, бірақ ол мағлұматтың рас-өтірігін тексеріп отырмайды. Сондықтан адам маңызды құжат, мақала жазғанда деректерді өз бетімен тексергені, сенімді дереккөздерден алғаны абзал, — дейді Ерболат.

KazChatGPT-ге қазақ алфавиті енгізілген, сол себепті қолданба қазақ тілінде таза әрі сауатты жазылған сұрақты ғана түсінеді.

Кейбірі «Қолданба істемей тұр» деп шағымданады. Мәселені қарап, шешуге тырысамыз. Сол кезде көп байқағанымыз сол, адамдар әлеуметтік желідегідей қазақтың «қ», «ң», «і», «ұ» әріптерін қолданбай, қате-қате жазады екен. Мысалы, кейбірі «бүгін», «сіз» дегенді «бугин», «сиз» деп жазады. Ал оны жасанды интеллект түсінбей, дұрыс жауап қайтара алмайды. Сол себепті өзіміздің төл әріптерді қолданып жазуға кеңес беремін. Ал одан бөлек басқа да ақаулар болса, бірден түзеуге тырысамыз, — дейді Ерболат.

Ерболат Мәменнің айтуынша, бүгінге дейін қолданбаны 27 мыңнан астам IOS қолданушысы, 466 Android қолданушысы жүктеген.

Өкінішке қарай, Қазақстанның осы саладағы нарығы шағын, оның ішінде қазақ тілінде сөйлейтін азамат аз. Ал бұл қазақ тіліндегі ІТ саласының дамуына кедергі келтіріп отыр. Дегенмен қазақ тілін қолданатындардың көбейіп жатқанын да айтқан жөн. Олар көбейген сайын қазақша жобалардың саны артады. Мысалы, осы қолданбаға сұраныс артса, оны әрі қарай дамытуға дайынбыз, — дейді ІТ маманы.

Сонымен бірге ол ChatGPT-дің қазақша нұсқасы жақсы жұмыс істеуі үшін қазақ тіліндегі сауатты, дұрыс жазылған ақпараттың көп болуы керек екенін айтады.

Жасанды интеллектке деген жалпы қызығушылықты түсіндіру қиын емес: бұл технология адамдарға әртүрлі процестерді, әсіресе көп еңбекті қажет ететін және жалықтыратын процестерді автоматтандыруға керемет мүмкіндіктер ашады. Біз шаршаған, кейінге қалдыратын немесе алаңдататын жерде құрылғы жүз пайыздық тиімділік пен жоғары дәлдікті көрсетуді жалғастырады. Жасанды интеллект білім беруде қалай қолданылуы мүмкін? Қазірдің өзінде көптеген мүмкіндіктер бар және олардың саны тек өсе береді – өздігінен білім алуға қабілетті бағдарламалар мен қызметтер адамдарға әртүрлі мәселелерді шешуге көмектеседі.

Жасанды интеллект бұдан былай ғылыми фантастика емес, өмірдің ақиқатына айналды. Жаңа дәуірдің басталғанына куә болып отырмыз. Кезінде электр жарығы мен интернетті ойлап табу тіршілігімізді қалай түбегейлі өзгертсе, жасанды интеллекті технологиясының ықпалы да дәл сондай орасан зор. Ол адамзаттың тұрмыс салтын мүлдем басқа арнаға бұрып, жұмыс процестерін автоматтандырады және ауқымды экономикалық құндылық қалыптастыра алады. Кейбір сарапшылардың бағалауынша, жасанды интеллектінің жаһандық экономикаға қосатын елеулі үлесі – дүниежүзілік ЖІӨ-нің төрттен бір бөлігіне парапар. Аталған технологияның кең қолданысқа ие болуы Қазақстанның қарқынды дамуында маңызды рөл атқара алады, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев. Президенттің пікірінше, қысқа мерзім ішінде жасанды интеллектіні дамыту үшін барлық жағдайды жасау қажет. Мемлекет басшысы форум қатысушыларына бұл бағыттағы жұмыстың негізгі басымдықтарын атап өтті.

Жасанды интеллект үшін үлкен болашақ күтілуде. Бұл технология қазір ең жылдам дамып келе жатқан және перспективалылардың біріне айналды. Ақылды дауыс көмекшілері, сурет салатын, мәтіндер мен музыка жазатын нейрондық желілер — бүгінде ешкімді таң қалдырмайды. Білім беруде жасанды интеллектті қолдану туралы көбірек айтылып жатыр: мұндай жағдайлар қазірдің өзінде бар. Біз жасанды интеллектті бизнес үшін қалай қолданылатыны туралы блогта болғанбыз. Бұл мақалада біз AI сізге тиімдірек үйренуге көмектесетінін және дәл қазір бұл үшін қандай мүмкіндіктер бар екенін талқылаймыз.

Жасанды интеллект (AI) – бұл машинаға әдетте интеллектуалды ойлау арқылы шешілетін мәселелерді шешуге мүмкіндік беретін технология. Жасанды интеллект адамның мінез-құлқына еліктейді; Негізгі ерекшелігі – алынған мәліметтер мен «тәжірибе» негізінде өздігінен білім алу мүмкіндігі.

Жасанды интеллектке деген жалпы қызығушылықты түсіндіру қиын емес: бұл технология адамдарға әртүрлі процестерді, әсіресе көп еңбекті қажет ететін және жалықтыратын процестерді автоматтандыруға керемет мүмкіндіктер ашады. Біз шаршаған, кейінге қалдыратын немесе алаңдататын жерде құрылғы жүз пайыздық тиімділік пен жоғары дәлдікті көрсетуді жалғастырады.

Жасанды интеллект білім беруде қалай қолданылуы мүмкін?

Қазірдің өзінде көптеген мүмкіндіктер бар және олардың саны тек өсе береді – өздігінен білім алуға қабілетті бағдарламалар мен қызметтер адамдарға әртүрлі мәселелерді шешуге көмектеседі.

2024 жылдан бастап мектеп оқушыларының Бірыңғай мемлекеттік емтихан аясында жазған эсселері нейрондық желі арқылы орталықтандырылған түрде тексерілетін болады – мұндай жоспарлар туралы Рособрнадзор басшысы Анзор Музаев (дереккөз) мәлімдеді. Бұл жағдайда жасанды интеллектті қолданудың мақсаты – оқушылардың тұтастығын тексеру. Машина оқушылардың жұмысында күдікті жерлерді белгілейтін белгілер қояды деп жоспарлануда. Бірақ студенттің алдады ма, жоқ па, ол фигураларды пайдаланды ма, соны әлі тірі адам – модератор қабылдайды.

Жеке жаттығу жолдарын жекелендіру және құру үшін

Әрбір адамның оқу қарқыны және жаңа ақпаратты меңгеру сипаты терең жеке. Алайда, жаппай оқыту жағдайында бұл нюанстардың барлығын ескеру қиын – мысалы, мұғалім жаңа материалды түсіндіру кезінде орташа көрсеткіштерге назар аударады. Бейімделіп оқыту нақты оқушының қажеттіліктеріне негізделген. Жасанды интеллект арқылы жеке жаттығу жолын жасауға болады. Ал білім беруде жасанды интеллектті қолдану оқыту курстарында проблемалық аймақтарды – студенттер көп қате жіберетін бөлімдер мен тапсырмаларды табуға мүмкіндік береді. Мұғалім үшін бұл өте ыңғайлы – ол осы аспектілерге көбірек көңіл бөле алады, мысалы, күрделі тақырып бойынша қосымша жұмыс жасау арқылы.

Жаһанды қызықтырған жасанды интеллектінің қарқыны күннен-күнге күшейіп келеді. Мәтін жазудың қыр-сырын мейлінше меңгерген, сұрағаныңды лезде тауып беретін, тіпті жарамсыз деген шығарманың өзін бар қатесінен арылтып, мінсіз қалыпқа түсіре алатын ChatGPT сынды бағдарламалар халықтың қажетіне жарап-ақ тұр.

Бір өкініштісі, жасанды интеллект қазақ ті­ліне әлі де шорқақтау. Дегенмен ізденіс бар. Жақын­да Назарбаев университетінің «Ақыл­ды жүйелер және жасанды ин­тел­лект» институты қазақшаға же­тік «Ұмай» көмекшісін жасап шығарды.

«Ұмай» – шынайы әйел бей­несі ретінде цифрлық жүйе­де жасалған, қазақ тілінде сөй­лей­тін виртуалды көмекші. Оның мүм­кіндігі бірнеше саланы қамтиды. Атап айтсақ, ғылым, тарих, тех­но­логия, денсаулық сақтау сала­ларындағы сұрақтарға еркін жауап береді. ISSAI жетекшісі, Назар­баев университетінің Инже­нер­лік және цифрлық ғылымдар мектебінің профессоры Атакан Варолдың айтуынша, бұрын үлкен деректер жиынтығы­ның жеткіліксіз болуы қазақ тілін цифрлы әлемде шектейтін еді. Енді екі мыңнан астам адамның үш жүз сағаттық жазбасын жинау нәтижесінде қазақ сөзін автоматты түрде тану жобасы іске қосылды.

«Біздің басты мақсатымыз – отандық зияткерлік күш­тің, атап айтқанда шағын «ISSAI» командасының озық мүм­кін­дік­терін көрсету. Ғалым­дарымыз цифрландыру жүйесінде әлем­дік бәсекеге ілесе алатынын іс жүзінде көрсете білуі керек. «Ұмай» жұмысында біздің инс­титут әзірлеген бірқатар негізгі технологияларды қолданады. Атап айтсақ, мәтін сөзін түр­лен­діріп, даусын құбылта алады. Сондай-ақ шынайы бейнедегі жасанды интеллектінің негізінде нейромашиналық аударма жасайды», деді профессор.

Жоба жетекшілерінің айт­уынша, бұл жүйеге түркі мифо­логиясына қатысты атау бері­луінде де үлкен мән-мағына бар. Біріншіден, атау төл мәде­ниетімізбен тікелей байланысты. Екіншіден, қазақша цифр­лық тұлғаның алғашқы бейнесі бол­ғандықтан, ол болашақ цифрлы көмекшілердің «Анасы» ретінде қабылдануы бек мүмкін.

Жақында Назарбаев уни­вер­ситетінде Премьер-ми­нистр Олжас Бектеновтің төр­аға­­лығымен Назарбаев қоры Жо­­ғары қамқоршылық кеңе­сі­нің оты­рысы өтті. Кеңес мүше­лері университеттің жоғары функционалды зертханала­ры­мен, ғалымдардың жаңа әзір­ле­мелерімен, атап айтқанда ақыл­ды жүйелер және жасанды интеллект институтымен, импульстік үдеткіш зертханасымен танысты. Сонымен қатар таныстырылым барысында жасанды зерденің қазақ тілінде қызмет етуі туралы, оның болашағы жайында сөз қозғалды. Университеттегі «Ақылды жүйелер мен жасан­ды интеллект институты» ди­рек­торының орынбасары Ербол Абсалямов жасанды интеллек­тіні қазақша сөйлетуге үлес қо­сып жатқанын атап өтті. «Қазіргі таң­да ChatGPT ағылшын тілінде қызмет етеді. Келешекте өзіміздің қазақ ChatGPT кең қолданыста ­болуына әлде де қызу жұмыс ат­қа­рып жатырмыз. Сонда «Ұмай» жүйесі төл құндылықтары­мыз­­ға сай бізбен еркін сөйлесе ала­­ды», деді ол.

ISSAI жетекшісі доктор Ва­ролдың айтуынша, жоба­ның не­гізгі техникалық қиын­дығы жү­йе­ні біріктіру бол­ған. Яғни «Ұмай» OpenAI платфор­ма­сы­ның Chat­GPT чат-боты ар­қы­лы сұрақтар­ға жа­уап таба­ды. Бірақ бұл бот­тың қазақ тілін­де­гі жұмысы әлі сапа­сыз екені бәріне мәлім. Бұл шектеуді жеңу үшін «Ұмай» Назарбаев университетінде ISSAI әзірлеген «Tilmash» нейромашиналық аудармасының жетілдірілген үлгісін пайдаланады. Сонда бұл жүйе пайдаланушылардың сұрақ­тарын алдымен ағылшын тіліне аударып, кейін ChatGPT берген жауаптарды қайтадан қазақ тіліне аударады.

«Біздің институт «Tilmash» деп аталатын төрт тілге аударма жасайтын жүйе жасап шығар­ды. Әртүрлі стильдегі үлкен мә­тіндік қордан құрастырылған бұл жүйе «Google» және «Yandex» аудармашыларымен бәсекеле­се алады. Яғни ол қазақ тілінде қойылған сұрақтарды алдымен ағылшын тіліне аударады, содан кейін сұраныс ChatGPT-ге барады. Кейін ағылшын тілінде берілген жауаптарды «Tilmash» қайтадан қазақ тіліне аударады. Сосын арнайы технология арқылы біз мәтінді дауысқа ­айналдыра­мыз», деді «Ұмай» әзірлеушілері­нің бірі, ISSAI-дің аға деректер талдаушысы Асхат Күздеуов.

«Ақылды жүйелер және жа­санды интеллект институ­ты» (ISSAI) еліміздің цифр­лық саласындағы зерттеулер мен инновациялардың орта­лығы ретінде 2019 жылдың қыр­күйегінде құрылған болатын. Назарбаев университетінің C4 зерттеу ғимаратында орналас­қан институт өнеркәсіп пен қо­ғамның нақты мәселелерін шешу үшін машиналық интеллект бойынша пәнаралық зерттеулер жүргізеді. ISSAI – Азия, Еуропа және Америка Құрама Штаттарының үлгілерін ескере отырып, жасанды интел­лект саласындағы ұлттық әлеуетті дамытуға бағытталған.

«Unreal Engine 5» бағдарлама­лық жасақтамасымен жұмыс іс­тей­тін «Ұмай» ISSAI-да әзірлен­ген бірнеше құрылғыны бірік­тіреді. Мысалы, ол қазақ тілін­де табиғи және еркін қызмет ету үшін автоматты түрде сөйлеуді тану (ASR) және мәтіннен сөй­леуге айналдыратын (TTS) техно­логиялар арқылы жұмыс істей­ді. Жосықсыз жаңалықтар жан-жақтан тасқын болып төгілген бүгінгі ақпарат заманында «Ұмай» секілді қазақша жүйелер біздің қоғамға қажет-ақ.