Мемлекет пен діннің өзара қатынасының заманауи формасы көптеген елдердің өзіндік даму жолымен қалыптасты
27
Қазіргі уақытта барлығына мәлім «мәдени плюрализм» теориясы негізінде қарастыратын болсақ, дін, мәдениет, дәстүр елдер, аймақтар мен өркениеттер арасын біріктіруші фактор ретінде айқындалады. Сондықтан, халықтардың мәдени құндылықтары мен дәстүрлерін құрметтеу – өз бірегейлігін сақтай отырып, әлемнің үйлесімді дамуына үлес қосудың бірден бір шарты болып табылады. Бүгінгі күнде әлем дамуының негізгі үрдістері тікелей не жанама түрде жаһандық үрдістермен байланысты болуы уақыт талабы. Бұл тұрғыда түркістандық тұрғындардың назарына жаһандық дамудың маңызды әрі іргелі артықшылықтарының бірі – әр түрлі мәдениеттер мен өркениеттар арасында өзаратүсіністіктің жақсаруы екендігін түсіндіреміз.
Кез-келген діннің адамзатқа ортақ болып табылатын құндылықтарын алға тарту арқылы қоғамда әр түрлі дін өкілдерінің мақсат, ниеттерін бір арнаға, игі істерге тоғыстыру – қоғам қажеттілігі екенін әлемдік қауымдастық ескеріп, бұл мәселеге басты назар аударуда. Расында, діннің біріктіруші күші, сонымен қатар адамгершілік құндылықтары мен дәстүрлерінің адамдар арасында келісім мен бейбітшілік орнатуға, адамзат бірлігін дамытуға, жаһандық сын-тегеуріндерге төтеп беруге әлеуеті жеткілікті.
Жаһандық әлемдегі ахуал кез-келген аймақтағы жергілікті жағдайды айқындауға ықпал ете алады. Сондықтан, әлемдік қауымдастық тұрақты дамуға қол жеткізу үшін конфессияаралық, мәдениетаралық келісімді сақтауға мүдделік танытуда. Біріншіден, конфессияаралық келісімді нығайту заманауи сын-тегеуріндер мен қақтығыстарды болдырмауға септігін тигізе алады. Екіншіден, аймақаралық шекара түсінігі уақыт өткен сайын өзектілігін жоғалтуда, әлемнің кез-келген мемлекеті босқындар мен жер аударушыларға тиісті назар аударуға мәжбүр. Яғни, жер халқының шынайы келісім мен түсіністікті көрсетуге әзірлігі сыналатын уақыт десек те болады. Үшіншіден, қоғамда берік орнатылған конфессияаралық диалог пен өзаратүсіністік қазіргі уақытта әлеуметтік тұрақсыздыққа әкеліп соққан экстремизм мен терроризм, ксенофобия, рухани сауатсыздық пен үстемдік етуге талпынушы күштермен күресуге үлкен мүмкіндік береді.
Халықаралық деңгейде жоғары ықпалға ие Біріккен Ұлттар Ұйымының тұрақты даму саласындағы стратегиялық мақсаттарының бірі – жаһандық серіктестік құру жұмысын белсенділендіру, бейбітсүйгіш әрі ашық қоғам қалыптастыру болып белгіленген. Яғни, БҰҰ сарапшыларының пайымдауынша әр мемлекеттің тұрақты дамуға қол жеткізуі үшін келісім мен өзаратүсіністік, әсіресе діни конфессиялар өкілдерінің арасында ынтымақтастықты дамыту, жаһандық өзекті мәселелерде ортақ құндылықтарды басшылыққа ала отырып, күш біріктірген аса маңызды. Бұл ретте, Ұйым жанында құрылған Өркениеттер Альянсы мәдениетаралық және конфессияаралық диалогты қолдау арқылы күш көрсетудің алдын алу және әлеуметтік бірігу бастамасының негізінде құрылған.
Өз кезегінде, мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Съез жөнінде «Съез жұмысына исламның, христиан дінінің, иудаизмнің, буддизмнің, индуизмнің, даосизмнің, синтоизмнің, зороастризмнің жоғары дін қызметшілері, діни және қоғамдық ұйымдардың өкілдері, сондай-ақ, әлемнің бірқатар беделді саясаткерлері қатысып келеді. Съез қатысушыларының табанды жұмысының арқасында форум өркениетаралық диалог тарихынан өз орнын алды», – деп тарихи маңыздылығын атап өтті. Өткен жылы АҚШ-та өткен БҰҰ Бас ассамблеясының 74-сессиясында Қасым-Жомарт Тоқаев жоғары мінберден Съез жұмысының пәрменділігін халықаралық деңгейде тағы бір мәрте паш етіп, ерекше серпін берген болатын.
Қазіргі уақытта Орталық халықаралық құрылымдармен өзара әрекеттесу мен ынтымақтастық құру бойынша жүргізілген жұмыстардың нәтижесі бойынша беделді халықаралық ұйымдармен серіктестік орнатты. Атап айтсақ, Орталық БҰҰ Өркениеттер Альянсымен серіктестік туралы Келісімге қол қойды. Сонымен қатар, Халықаралық мәдени дипломатия институтымен өзара түсіністік туралы және Исламабад Халықаралық ислам университетімен серіктестік орнату туралы меморандумдарға қол қоюы жаһандық деңгейде конфессияаралық келісімді нығайту бойынша Қазақстанның игі бастамаларын жүзеге асыруға үлкен мүмкіндік беретіні сөзсіз.
Өкінішке орай, әлемде коронавирус пандемиясының таралуы қоғам өмірінің аксиологиялық қырларын қайта қарастыруға мәжбүр етті. Экономикалық, әлеуметтік жағдайлардың өзгеруіне қарамастан, конфессияаралық қарым-қатынастарды сақтай отырып, бірлесе ортақ іс атқару қандай жағдай болмасын басымдылыққа ие екендігін көрсетті. Бірінші кезекте, конфессияаралық келісім мен татулықтың адамзат өміріне тигізер пайдасының үлкен екендігі айқындалды. Атап айтсақ, қиын шақта адамдарға жәрдем берушілердің алдыңғы шебінде дәрігерлермен қатар діни қайраткерлер аса үлкен белсенділік пен қамқорлық таныта білді. Әлемдік діни қайраткерлер қарапайым адамдардың сенімін арттыру және жақсылыққа үмітін ояту үшін аянбай еңбек етіп келеді. Діни ғибадатханалардың жабылуына қарамастан, діни басшылар цифрлық және технологиялық мүмкіндіктерді пайдалана отырып өз сенушілеріне тиісті рухани қолдау көрсете білді. Діни, ұлттық қатыстылығына қарамастан кез-келген адамға рухани тұлға ретінде қарауға шақыра білді. Халықаралық деңгейде әр түрлі дін басшыларының бір мезетте дұға оқу бастамаларының кең таралуы осының дәлелі. Орын алған жағдай жаһандық күн тәртіптің басты назарында – ізгілік, адами борыштар, қамқорлық, жанашырлық пен адамгершілікке негізделген конфессияаралық келісім мен татулық әрдайым өзінің өзектілігін жоғалтпайтынына көз жеткізуге ықпал етті.
