Түркістандық тұрғындарды ақпараттандыру мақсатында электронды үкімет қызметтерінің артықшылығы жөнінде мәліметтерді ұсынамыз. Мемлекеттік қызметті электронды үкімет арқылы алудың басты артықшылығы – уақытты қысқартуға және олардың сапасын арттыруға, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық қауіпін барынша жоюға едәуір мүмкіндік береді. Қазіргі таңда техника, технология жетістіктерін шеберлікпен пайдаланудың арқасында мемлекеттік органдар мен үкіметтік ұйымдар осы электронды үкімет жүйесі арқылы ел азаматтарымен тұрақты қарым-қатынас жасаудың тиімді жолдарын тапты. Оның тиімділігі – қажетті ақпаратты жедел береді, мемлекеттік қызмет көрсетуді оңтайлы етеді және шығынның аздығымен әрі ашық, жариялылығымен ерекшеленеді. Үкіметтік ұйымдардың да өзара тығыз байланыста жұмыс істеуіне ықпал ете алады.
Керекті құжаттың электронды нұсқасын пайдалану арқылы қағазбастылық артта қалып, халыққа қызмет көрсету сапасы артып келеді. Бұл – электронды үкіметтің игілігі. Ал электронды құжат экономиканы дамытудың негізгі тетігі екені анық. Үкіметтің бүгінгі ұсынып отырған электронды қызметтерін жұртшылық электронды цифрлық қолтаңба арқылы алады. Қазір елімізде электронды үкіметтің www.egov.kz порталы жұмыс істейді. Аталмыш порталда мемлекеттік органдардың барлық ақпараттарына қол жеткізуге болады. Бүгінде www.egov.kz порталында экономика, білім, мәдениет, еңбек, денсаулық, спорт, туризм және адам өмірінің өзге де салалары бойынша ақпараттық қызмет көрсетіледі. Порталдағы барлық қызметтерді қолдану үшін азаматтарда алдымен электронды цифрлық қолтаңбасы (ЭЦҚ) болуы қажет. Электронды цифрлық қолтаңба портал арқылы үйден шықпай-ақ мемлекеттік қызметтерді алу үшін өте қажет. Бұл ыңғайлы әрі қолжетімді.
Мәселен, ЭЦҚ арқылы жылжымайтын мүліктің бар-жоғы туралы, зейнетақы аударымдары, несие тарихы туралы және тағы да басқа құжаттар еш кедергісіз беріледі. Сонымен қатар, кез келген тұрғынның мемлекеттік органдардан анықтамалар алуға, мемлекеттік сатып алуларға қатысуға мүмкіндіктері бар. Мәселен, «Цифрлық Жібек жолы» бағыты – ауылдық елді мекендерде интернетке кірудің кең жолақты желісін енгізу арқылы жоғары технологиялық цифрлық инфрақұрылымды құру, телерадио хабарлар тарату желісін жетілдіру, телекоммуникациялық хабты дамытуға мән беріледі. «Белсенді мемлекетке өту» бағыты – электрондық және мобильдік Үкіметті әрі қарай дамыту арқылы цифрлық үкіметті құруды көздейді. «Креативті қоғам» – тұрғындардың цифрлық сауаттылығын арттыру, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласындағы мамандардың біліктілігін жоғарылату, креативті ойлауды және осы арқылы адами капиталды дамытуды міндеттеп отыр.
Сонымен қатар, төртінші «Экономика саласындағы цифрлық түрлендірулер» бағыты – ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп салаларында цифрлық технологияларды енгізу арқылы цифрлық индустрияны дамыту, еліміздің көліктік-логистикалық жүйесін автоматтандыру, электрондық сауданы дамыту, денсаулық сақтау қызметін жетілдіру, т.б., міндеттері тұр. «Цифрлық Қазақстан» бағдарламасы екі кезеңде жүзеге асырылмақ екінші кезең 2020-2025 жыл аралығына жоспарланған. Цифрландырудың қазіргі экономиканың түрлі салаларын дамытуда қосып жатқан үлесі мол. Мобильдік билеттер, онлайн сауда, орталықтандырылған қашықтан басқару, науқастың электрондық тарихы және дәрігерлер мен пациенттердің уақытын үнемдеу сынды игіліктері бар. Ең маңыздысы – жаңа технологияларға негізделген цифрландыру арқылы ашықтық және жеделділік қалыптасады.
Адамзат қауымы жыл санап емес, ай санап, тіпті апта мен күн санап цифрландыру заманының сиқырлы әлеміне еніп барады. Цифрландыру технологиялары дегеніміз – бұл бұрын-сонды адамзат бастан кешпеген ғажайып әлемнің жаңа құралдары. Қазіргі күні бұл технологиялар жасақталу үстінде. Киберқауіпсіздік кез келген елдің ақпараттық қауіпсіздігінің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Заманауи ақпараттық технологиялардың қарқынды дамып келе жатқаны сонша, оны пайдаланушылардың өздерін қорғауға уақыты жоқ. Хакерлердің шабуылдары шындыққа айналып, елге де, қарапайым қазақстандықтарға да орасан зор зиян келтіруде. Оның аясында электронды өнеркәсіп пен бағдарламалық қамтамасыз етудің сенімді өнімдерінің тізілімі құрылды, Ақпараттық қауіпсіздіктің жедел орталықтардың (АҚЖО) 29-ы ашылды. Мемлекеттік органдарға хакерлік шабуылдармен күресетін Ұлттық ақпараттық қауіпсіздікті үйлестіру орталығы жұмыс істейді. Қолданыстағы заңнамаға сәйкес, бүкіл сервердің шабуылдары мен осал тұстарын бақылау үшін мемлекеттік органдардың электронды жүйелері АҚЖО-ға қосылуы керек. Соңғы уақытта хакерлердің шабуылдары коронавирус пандемиясы кезінде болды. Содан кейін мемлекеттік электронды қызметтерге – eGov.kz порталы, E-лицензия және электронды үкіметтің барлық компоненттеріне тарихтағы ең ірі шабуылдардың бірі жасалды. Бұл мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінің жұмысына әсер еткенімен, біздің мамандар қабылдаған шаралардың арқасында жеке деректерге ешқандай қауіп төнген жоқ. Жалпы, «Киберқалқан» тұжырымдамасының аясында мемлекеттік органдардың жеке деректерін қорғаудың көптеген озық шешімі жүзеге асырылып жатыр. Мәселен, соның бірі «Қашықтағы жұмыс орны» деп аталатын технология – мемлекеттік қызметшілерге интернетсіз, қауіпсіз ішкі инфрақұрылым аясында өзіне қажетті барлық деректермен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Дәл қазір біз кез келген ақпараттың жоғалу және ағып кету қаупінсіз, қорғаныстың екі еселенген деңгейіне жету үшін барлық электронды жүйелер мен мемлекеттік органдардың деректер қорын онлайн бұлтқа көшіру үстіндеміз. Мұндай кибершабуылдардың негізгі мақсаты хакердің жеке мақсаттары үшін осы ақпаратты одан әрі теріс пайдалану үшін пайдаланушының құпия ақпаратын алу немесе бүкіл бизнес-процестің жұмысын бұзу болуы мүмкін.
Қазақстан Республикасы электрондық үкіметінің порталы — мемлекеттік қызметтер туралы ең қажетті ақпарат алуға бірыңғай қол жеткізу нүктесін қамтамасыз ететін және мемлекеттік қызметтер мен сервистерді электрондық түрде ұсынатын, ақпараттық – анықтамалық интерактивтік веб портал. Қарапайым тілмен жеткізіп көрсек, электрондық үкіметтің порталы – ол сіз бен біздің күнделікті электрондық цифрлы қолтаңба арқылы өзімізге қажетті мемлекеттік қызметтерді алатын egov.kz порталы. Электрондық үкімет құру идеясы ең алғаш рет 2004 жылы 19 наурызда ел Президентінің жыл сайынғы халыққа жолдауында айтылған болатын. Дәл осы жылы оның негізгі кезеңдерін анықтайтын электрондық үкіметті қалыптастыру бағдарламасы бекітілді. 2006 жылы egov.kz веб-порталы іске қосылды, басында ол тек мемлекеттік қызметтер туралы ақпараттық – анықтамалық түрдегі материалдардан тұрған еді.
«Электрондық үкімет» – деген не және оның халық үшін қандай пайдасы бар?
Ақпараттық технологиялар күнделікті өмірізде маңызды рөлге ие болғалы қашан. IT мемлекеттік басқару процесіне үйлесімді енгені соншалық, онсыз бүкіл жүйенің жұмыс істеуін елестету қиын. Мемлекеттік билік органдары мен халық арасындағы сандық өзара іс-қимылды ұйымдастыру әлемдік тәжірибеде электрондық үкімет жүйесі арқылы жүзеге асырылады, ол e-Government деп аталады. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану арқылы мемлекеттік басқаруды жетілдіру процесін “электрондық үкімет” құру деп атау қабылданған. “Электрондық үкімет” азаматтардың мемлекеттік билікпен, түрлі әлеуметтік қызметтермен тікелей және ашық диалогын жүргізу мүмкіндігін қамтамасыз етеді, сайып келгенде кез – келген дәрежедегі және мәртебедегі мемлекеттік органдағы әрбір басшымен диалогты “электрондық үкімет“ қолжетімді қылып ғана қоймайды, сонымен қатар интерактивті етеді. “Электрондық үкіметті” құру — бұл субъективті фактордың әсерін төмендете отырып, мемлекеттік қызметшіні қарапайым халыққа жақындату тәсілі. Шенеунікпен қарапайым азаматтың электрондық қарым – қатынас түрімен байланысуы, азаматтың өз мәселесінің шешілу процесін өзі қадағалап, бақылауға мүмкіндік алуы, – міне, «электрондық үкімет» құрудың мақсаты және бұл жеке тұлғалардың да бизнес – құрылымдардың да қалауы еді.
