2022 жылдың маусымында Премьер-Министрдің бірінші орынбасары Р.Склярдың басшылығымен пайдаланылмайтын және заңнаманы бұза отырып берілген жерлерді алып қою жөніндегі жұмыс комиссиясының кезекті отырысы өткен еді. Тиісінше, ол отырыста ведомствоаралық өңірлік топтар жұмысының нәтижелері қаралған. Осы орайда, Түркістан қаласының тұрғындарына түсіндіру жұмыстары бойынша ақпаратты ұсынамыз.
Жиында айтылғандай, 2022 жылдың наурыз айынан бастап жосықсыз жер пайдаланушыларға қатысты 224 жоспардан тыс тексеру тіркелгені және жұмыс комиссиясының қызметі басталғаннан бері мемлекетке 606,6 мың га ауыл шаруашылығы жері қайтарылғаны айтылды.
«Халықты ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлермен қамтамасыз ету мәселелері Үкіметтің ерекше бақылауында және осы бағыттағы жұмыс жалғасын табады», – делінген хабарламада.
Осылайша, 2022 жылы 5,2 млн гектар ауыл шаруашылығы жерлері мемлекеттік меншікке қайтарылды. Бұл туралы ҚР Үкіметінің кеңейтілген отырысында Премьер-Министр Әлихан Смайылов айтып: «Ауыл шаруашылығында биыл 21 млн тонна астық жиналды. Бұл соңғы 10 жылдағы ең жоғары көрсеткіштерінің бірі. Көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарына жеңілдікпен несие беру көлемі 2 есеге ұлғайтылды. 420 мың тонна жеңілдікті жанар-жағармай бөлінді. Ауыл шаруашылығы техникасына жеңілдікпен несие беру көлемі 145 млрд теңгеге дейін ұлғайтылды. 5,2 млн гектар ауыл шаруашылығы жерлері мемлекеттік меншікке қайтарылды. Келесі жылы қосымша 5 млн гектарды қайтару жоспарлануда», – деген еді.
Сонымен қатар, Әлихан Смайылов агроөнеркәсіптік кешенді субсидиялау жүйесін реформалаудың нұсқасы әзірленгенін айтқан. Бұл тұрғыда барлық өзгерістер фермерлер қауымдастығымен талқыланып, субсидиялаудың мемлекеттік ашық ақпараттық жүйесіне енгізілген екен.
«Шағын несиелеу есебінен ауыл халқының табысын арттыру жөніндегі жобаны іске асыру басталды. Оған келесі жылға әзірше 70 млрд теңге бөлінді. 5 жылдың ішінде осы жобаға 1 трлн теңге бағыттау жоспарланып отыр. Нәтижесінде, 1 млн-нан астам ауыл тұрғындары қамтылады. Кооперативтік кәсіпкерлікке барлық жеке үй шаруашылықтың жартысы тартылады. 350 мыңнан астам жаңа жұмыс орны құрылады», – деген Премьер-Министр.
Қазақстанда игерілмей жатқан және заңсыз берілген ауыл шаруашылығы жерлерін қайтару жөніндегі комиссиясының жұмысы жалғасып жатыр.
Ал, биылғы жылдың басынан сәуір айна дейінгі кезеңнің өзінде ауыл шаруашылығы министрлігіне қарасты Жер ресурстарын басқару комитетінің республика бойынша аумақтық бөлімшелері жер пайдаланушыларға қатысты 486 мың гектар алаңда жоспардан тыс 381 тексеру жүргізіп, нәтижесінде 304,7 мың гектар алаңда 152 нұсқама енгізген.
Сонымен қатар, аталған уақыт ішінде 891,7 мың га бос жатқан ауыл шаруашылығы жерлері мемлекетке қайтарылған. Бұдан басқа, әкімдіктерге қатысты 65 тексеру жүргізіліп, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін беру туралы 117 заңсыз шешім анықталып, жергілікті атқарушы органдардың атына жер заңнамасын бұзушылықтарды жою туралы 54 ұйғарым берілген.
«Бұл бағыттағы жұмыс қарқынды жүріп жатыр. Екі жыл ішінде қайтарылуға жататын 10 млн гектардың ішінде мемлекет меншігіне барлығы 6,3 млн гектар жер берілді. Бұл ретте, мемлекетке қайтарылған ауыл шаруашылығы жерлері халықты жайылымдармен оңтайлы қамтамасыз ету мақсатында бастапқы кезде аудандардың резервіне қойылатынын атап өтеміз. Яғни, жоғарыда аталған жер учаскелері сол маңдағы ауыл тұрғындары пайдаланылатын ортақ жерлермен қамтамасыз еткеннен кейін ғана конкурстарға шығарылатын болады», – делінген министрлік мәліметінде.
Сондай-ақ, қыркүйек айында Үкіметте Премьер-Министрдің орынбасары Серік Жұманғариннің төрағалығымен игерілмей жатқан және заңсыз берілген жерлерді қайтару жөніндегі комиссиясының отырысы өтті. ҚР АШМ Жер ресурстарын басқару комитетінің дерегі бойынша 2022 жылдың басынан бері мемлекетке 8,3 млн га (2022 жылы – 5,4 млн га, 2023 жылдың өткен кезеңінде – 2,9 млн га) жер қайтарылған. Тексеру қорытындысы бойынша Жер ресурстарын басқару комитетінің аумақтық бөлімшелері 835,9 мың га аумақта жер заңнамасын бұзушылықтарды жою туралы 615 ұйғарым енгізген. Бұдан бөлек, 271,5 мың га бойынша 183 іс сот органдарының қарауында жатыр екен. Тексеру қорытындысы бойынша 797 жағдайда заңбұзушыларға жалпы сомасы 156,3 млн теңге айыппұл салынып, оның 68 пайызы өндіріліп алынған.
Жер ресурстарын басқару комитетінің төрағасы Мұрат Теміржановтың айтуынша, былтыр жалпы жерді ерікті қайтару үлесі 72,2% құраса, биыл бұл үлес 62%-ға дейін төмендеп, мәжбүрлеп алу көрсеткіші өскен.
«Әкімдіктер қабылдаған ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерін беру туралы шешімдердің заңдылығына келетін болсақ, 2022 жылдан бастап тексеру қорытындысы бойынша 526,3 мың гектар бойынша 515 заңсыз шешім анықталды, оның 135-інің күші жойылды, қалған 380 шешімнің күшін жою бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр», — деп хабарлады Мұрат Теміржанов.
Негізі, пайдаланылмаған жерлерді қайтару процесі бірнеше маңызды факторлармен қиындайды екен. Негізгілері – талап қою шағымдарының рәсімдері бойынша соттармен келіспеушіліктер, 2022 жылы енгізілген Кәсіпкерлік кодекстің жаңа талаптарына байланысты бұрын берілген нұсқамалар бойынша бақылау тексерулерін жүргізу мүмкін еместігі және Жер ресурстарын басқару комитетінің өңірлік бөлімшелерінде адам ресурстарының жетіспеушілігі. Осы ретте, биыл жер иелерінің өз учаскелерін және жергілікті атқарушы органдарды ауыл шаруашылығы жерлерін берудің заңдылығы бойынша пайдалану жауапкершілігі күшейтілді. 2023 жылғы наурызда жергілікті атқарушы органдардың лауазымды адамдарының жер заңнамасын бұзғаны үшін жауапкершілігін белгілеу бөлігінде ӘҚБтК-не өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Заң қабылданған.
Одан бөлек, 2023 жылғы 8 қазаннан бастап 1 тамызда қабылданған жылжымайтын мүліктің бірыңғай мемлекеттік кадастры инфожүйесі шеңберінде мемлекеттік қызмет көрсету қағидалары күшіне енеді. Сонымен қатар, Үкімет қаулысының жобасы әзірленіп, соған сәйкес мемлекеттік жер инспекторларының саны артады.
«Жер біздің басқа да табиғи ресурстарымыз сияқты Қазақстан Конституциясымен халыққа тиесілі деп айқындалған. Пайдаланылмайтын жерлерді қайтару мәселесі оларды мемлекеттік меншікке қайтару ғана емес, әрі қарай әділ бөлу болып табылады. Мемлекет басшысы «Ауыл аманаты» бағдарламасы бойынша жеке қосалқы шаруашылықтардың кооперациясын дамытуды ынталандыру міндетін нақты атап өтті. Бірақ егер ауылдарда жайылымдық жерлер болмаса, онда қандай даму туралы айтуға болады? Жерлер бюрократиялық кедергілерге байланысты пайдаланылмай қалмауы тиіс, оны ел экономикасы үшін жұмыс істету керек. Бұл мәселені тезірек және әділ шешудің басқа тәсілдері мен тетіктерін әзірлеу қажет. Барлық көтерілген мәселелерді егжей-тегжейлі пысықтап, оларды шешу бойынша нақты ұсыныстар енгізу қажет. Ал әкімдіктерге өнеркәсіп, цифрлық даму, ауыл шаруашылығы министрліктерінің үйлестіруімен жылжымайтын мүліктің бірыңғай мемлекеттік кадастрын толтыру және өңірлік геоақпараттық жүйелерді іске қосу жөніндегі жұмысты жеделдету керек», — деді жиынға қатысқан Серік Жұманғарин.
Сондай-ақ жұмыс барысын бақылауды күшейту мақсатында Комиссия отырыстарын тоқсанына бір рет емес, ай сайын өткізу туралы шешім қабылданды.
