Мемлекет басшысы кәсіпкерлерді патриотизм мен әлеуметтік жауапкершіліктің үлгісін көрсетуге, капитал, тәжірибе, басқарушылар тобы мен нарықты дәл пайымдау сияқты ресурстарды экономиканы қайта құруға жұмсауға шақырды. Осы ретте Түркістан қаласының назарына елімідегі отандық кәсіпкерліктің дамуы жөнінде мәліметтерді ұсынамыз.
Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздің Жаңа экономикалық бағытының негізін қалайтын басты қағидаттарға жан-жақты тоқталды.
–Бүгінгі сөз болып отырған реформа «тартып алуды және қайта бөлуді» көздемейтінін тағы да қайталап айтамын. Бұл ақымақтық және жауапсыздық болар еді. Міндет – сіздерді, ұлттық буржуазияны еліміздің әлеуметтік-экономикалық моделін трансформациялау үдерісіне белсене атсалысуға тарту. Өндіріске инвестиция салу, сапалы жұмыс орындарын ашу және экспорттық әлеуетті арттыру бағытындағы игі істерге жауап ретінде мемлекет жеке меншікті қорғау бойынша кепілдікті арттыруға, тұрақтылық пен мемлекеттік реттеудің болжамдылығын қамтамасыз етуге, бәсекелестікті әкімшілік ресурстардың араласуынан, жемқорлық пен фаворитизмнен қорғауға дайын, – деді Президент.
Оның пікірінше, бірінші – жеке меншікке қол сұқпау. Бұл мәселеде ашық әрі әділ сот кепіл болуы тиіс.
– Сот жүйесін жаңғырту – маңызды мәселе. Біз тиісті шараларды, соның ішінде заңнамалық тұрғыдағы шараларды қабылдадық. Соттарға құқықтың әртүрлі салаларынан, оның ішінде корпоративтік сектордан жаңа мамандар тартылуда. Осының негізінде Жоғарғы Соттың әкімшілік істер жөніндегі жаңа сот алқасы құрылды. Сот ісіне мықты корпоративтік заңгерлер мен адвокаттардың тартылуы, әсіресе, өңірлерде инвесторлар мен бизнесмендердің мүдделерін сапалы қорғауын мейлінше қамтамасыз етеді. Жоғарғы Сот кеңесін және Жоғарғы Соттан судьялар корпусын жаңарту жұмысын белсенді жүргізуді сұраймын, – деді Мемлекет басшысы.
Жаңа экономикалық бағыттың екінші бөлігі – инвестициялық климат. Президент мемлекеттің барлық инвестициялық міндеттемелерді мінсіз орындайтынын тағы да мәлімдеді. Сонымен қатар Мемлекет басшысы бизнесмендерді қаржысын өз елімізге салуға шақырды.
– Егер, Сіздер, болашақтарыңызды Қазақстанмен байланыстыратын болсаңыздар, онда қаражаттарыңызды өз елімізге салыңыздар. Бұл – Сіздердің Қазақстан алдындағы әлеуметтік және саяси жауапкершіліктеріңіз. «Мұнда табыс табамыз, ал басқа жерде жұмсаймыз» деген қағидатқа жол берілмейді. Сондықтан жұмыс екі бағытта жүргізіледі: капиталды елге қайтарғаны үшін ынталандыру және қаражаттың офшорларға кетуіне жол бермейтін тосқауылдар қою, – деп атап өтті Қасым-Жомарт Тоқаев.
Президент атаған үшінші қағидат – шынайы бәсеке.
– Мұнда, ең алдымен, қолдан жасалған монополияларға талдау жасау қажет. Операторлардың, әсіресе, жеке операторлардың қызметі мүлдем тоқтатылады. Естеріңізде болса, бұрын «өтеп алушы» деген термин болатын. Жеке компаниялар тиісті төлем арқылы мемлекеттің бірқатар экономикалық функцияларын орындауды сатып алатын. Бұл жақсылыққа апармады. Үкіметке мұндай қызметке заңды түрде тыйым салуды тапсырамын. Барлық орындар бәсекеге ашық болуы тиіс. Нарықтарда қолдан жасалған көптеген делдалдық тізбектерді жою қажет. Бұл қордаланып қалған мәселені ешкімнің шешуге құлқы жоқ. Экономиканы деолигополизация бойынша қатаң саясат қажет, – деді Мемлекет басшысы.
Одан бөлек ірі кәсіпорындардың салық төлеу және есеп беру мәселелерін ретке келтіру қажеттігі туралы айтылды.
– Ірі компаниялардың салық төлеуі – күрделі мәселе. Қолымызда түрлі себептерді сылтауратып, салықты толық төлеуден жалтарып отырған алпауыттар жөнінде арнаулы органдар ұсынған мәліметтер бар. Премьер-Министрге осы мәселені түбегейлі шешуді және қазынаны тиесілі қаражатпен қамтамасыз етуді тапсырамын, – деді Президент.
Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев бірінші кезекте жеке бастама мен еркін кәсіпкерлік экономиканы дамытудың және еліміздің әл-ауқатын арттырудың негізгі факторлары екенін атап көрсетті. Бұл факторлар бүгінгі отырыс тақырыбының «Кәсіпкерлікті дамыту – ел экономикасын жаңғыртудың негізі» деп аталуына түрткі болғанын айтты.
«Былтырғы жыл біздің бизнес үшін табысты болды. Нақты жұмыс істейтін шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 11 пайызға көбейіп, 1,3 миллионға жетті. Шағын және орта бизнес өндіретін өнім көлемі 14 пайызға артып, 26,5 триллион теңгені құрады. Экономикадағы бұл саланың үлесі өткен жылғы көрсеткіш бойынша 25,6 пайыздан 28,3 пайызға дейін өсті. Бұл жаман көрсеткіш емес. Қазақстанда бұрын өндірілмеген 500-ден астам өнім түрі шығарыла бастады. Экспорттың таралым аумағы кеңеюде, отандық өнімдер әлемнің 120 елінің нарығына жеткізілуде. Бірақ жетістіктермен бірге, бірқатар шешімін күткен мәселе де бар. Бұл – іскерлік ахуал, тауарларды өткізу нарығы, қаржыландырудың қолжетімділігі сияқты мәселелер», деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Қазақстан Президенті қолайлы іскерлік ортаны, бизнеске тиімді қолдау көрсетуді және бәсекелестікті қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді белгілеп берді. Тарата айтар болсақ, Қ.Тоқаев ең алдымен қолайлы бизнес-ортаны қалыптастыру қажеттігіне екпін берді. Осы орайда Президент: «Соңғы жылдары бизнесті алаңдатқан бірқатар мәселе шешілді. Саланы бақылау және қадағалау тетіктерін жетілдіру бойынша шаралар қабылданды. Мемлекеттік органдардың тексерулеріне қатысты жұмыстар реттелді», деді.
Мемлекет басшысы екінші міндет ретінде тиімді бизнесті қолдау керектігін атады. Жекелеген игі бастамаларды жан-жақты насихаттау, қолдау мемлекеттік саясаттың басымдығы болып келгенін қозғаған Қ.Тоқаев: «Елбасы шешімі бойынша қолжетімді несиелендіруді қамтамасыз ету үшін 600 млрд теңге бөлінді. Бұл «қарапайым» тауарларды өндіруді ұйымдастырудың керемет мүмкіндігі», деді.
Сондай-ақ Президент: «Біздің заңнамада дамыған елдердегідей салықтық несиелер сияқты кең тараған құрал жоқ. Оны Салық кодексіне енгізу керек деп есептеймін. Жаңа кәсіпорындар 3-5 жыл мерзімге инвестициялық салық несиелеріне қол жеткізуі тиіс. Бұл бизнеске нарықта орнығып, өзін-өзі ақтауға мүмкіндік береді. Бизнесті дамытудың үлкен әлеуеті отбасылық кәсіпкерлік тәжірибесінде жатыр. Сарапшылардың бағалауы бойынша, еуропалық компаниялардың 60%-ын ұрпақтан-ұрпаққа берілетін бизнеске, яғни отбасылық кәсіпорындарға жатқызуға болады. Финляндия, Германия, Франция, Жапония, Оңтүстік Корея, Швейцария секілді елдер – отбасылық кәсіпкерліктің көшбасшылары. Үкімет «Атамекен» ҰКП-мен бірлесіп, осындай тәжірибені біздің елімізде де орнықтыру мәселесін ойластыруы қажет», деді. Бұдан бөлек, Мемлекет басшысы 2025 жылы экономикадағы шағын және орта бизнестің үлесін 35-40%-ға жеткізу міндетін алға қойды.
Үшінші міндет ретінде бәсекеге қабілеттілікті қорғау және дамыту мәселесі аталды. Осы орайда Президент бағалардың негізсіз өсуіне жол бермеу, ашық бәсекелестікке кедергі келтірмеу қажеттігіне назар аударды.
Бұдан кейін Мемлекет басшысы нарықты дамыту ісіне маңыз берді. «Отандық бизнестің ішкі және сыртқы нарықтарға қолжетімділігін кеңейту жөнінде шаралар қабылдау қажет», деген Президент жаһандық бәсекелестік жағдайында ішкі нарықты қорғау да өзекті екенін жеткізді.
Сондай-ақ Қ.Тоқаев мемлекет пен бизнестің кең ауқымды әріптестігін орнықтырудың маңыздылығына тоқталды. Оның айтуынша мемлекет-жекеменшік әріптестігінің әлеуетін айқындау қажет. Өткен жылдарда әлеумет нысандар – ауруханалар, балабақшалар, мектептер салуда мемлекет-жекеменшік әріптестігі кеңінен қолданылды.
Сонымен қатар Президент отандық компаниялардың қаржылық тұрақтылығын арттыру қажеттігіне де басымдық берді. Мемлекет басшысы қазіргі уақытта банкроттық рәсімдерін өтейтін кәсіпорындар саны 4 мыңға дейін өскенін, олардың қарызы 4 триллион теңгеден асатынын атап көрсетті. Президент осы орайда Үкіметтің ЭЫДҰ елдерінің озық тәжірибесін пайдалана отырып, банкроттық туралы заңның жаңа нұсқасын қабылдау туралы мәселені қарауы тиіс екенін сөз етті.
Отандық кәсіпкерлердің Бизнес-дағдыларын жетілдіру, құзіретін арттыру ісі де басты міндеттердің бірі екенін жеткізген Президент технологиялық өзгерістер мен енгізілген инновациялар өмір бойы жаңа дағдыларды үйренуді талап ететінін қозғады. «2025 жылға дейін Қазақстанның еңбек нарығына 2 миллиондай жас азамат келіп қосылады. Орта және жоғары білімді мамандарға сұраныс артады. Төменгі білікті мамандар үшін жұмыс орындары азаяды», деді Қ.Тоқаев. Президент, сондай-ақ төртінші өнеркәсіптік революция біліктілікті арттыруға қатысты талаптарды күшейте түсетінін жеткізді.
Соңында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздің жоғары басшылығы отандық бизнеспен жүйелі диалог жүргізу үшін Ұлттық инвесторлар кеңесі тұрақты жұмыс істейтін алаң болуы тиіс екенін айтып, Үкіметке Кеңес жұмысының жаңа форматын бекіту жөнінде жарлық жобасын әзірлеуді тапсырды.
