Түркістан қаласының тұрғындарының назарына Президент Тоқаевтың өткен жылғы жолдауын ұсынамыз. Жолдауында елдегі жылу электр станцияларындағы апаттарды есіне алып, инфрақұрылымның әбден тозуы индустрияландыруды тежеп, «жаңа экономикалық үлгіге» көшуге жол бермейтінін айтты. Алдағы 5 жылда кемінде 14 гигаваттық жаңа электр қуаты іске қосылатынын мәлімдеді. Оның сөзіне қарағанда, биыл Екібастұздағы бірінші ГРЭС-тің бірінші блогын қайта құру жұмысы аяқталады және станция алғаш рет толық қуатын пайдаланып жұмыс істейді. Екінші ГРЭС-ті кеңейту жобасы жүзеге асырып, үшінші ГРЭС-тің құрылысы енді басталмақ.
«Түптеп келгенде, Қазақстан электр қуатын басқа жақтан алмауға тиіс, яғни көршілес елдерге тәуелді болмауы керек. Біздің қазіргі ахуалымыз мәз емес. Бұл – ең алдымен, мемлекеттік қауіпсіздік мәселесі», – деді Тоқаев.
Тоқаев тариф саясатын қайта қарап, тариф белгілеудің жаңа әдістемесін енгізу және инвесторлардың қызығушылығын арттыру қажет дейді. Оған қоса, азаматтарға тарифтік смета мен инвестициялық бағдарламалар туралы ақпарат беретін цифрлық бақылау тәсілдері енгізіледі.
Президент энергияны тиімді пайдалану мен үнемдеу маңызды деп, 2029 жылға қарай энергияны тұтыну және энергия шығынына байланысты негізгі көрсеткіштерді кемінде 15 пайызға азайтуды мақсат етті. Кейінгі бес жылда жаңартылатын энергетиканың үлесі 5 пайызға жуық өсті. Оның сөзінше, 2027 жылға қарай тағы 1,4 гигаваттық қуат көзі іске қосылады.
Президент АЭС мәселесі бойынша жалыпұлттық референдум өткізуді ұсынды. Бұған дейін маусымда энергетика вице-министрі Жандос Нұрмағанбетов АЭС бойынша референдум өтпейтінін мәлімдеген. Президенттің сөзіне қарағанда, атом энергетикасын дамыту аса маңызды экономикалық әрі саяси мәселеге айналды және оны салу-салмау бойынша түрлі пікір бар.
«Қазақстан – әлемдегі ең ірі уран өндіруші мемлекет. Ендеше, өз жерімізде атом станциясын салуға әбден қақымыз бар. Кейбір сарапшылар шағын ядролық станциялар салу керек деген пікір айтады. Көптеген азамат пен бірқатар сарапшы ядролық станцияның қауіпсіздігіне күмәнмен қарайды.Семей полигоны халқымызға қаншама қасірет әкелгенін ескерсек, олардың күдігін түсінуге болады», – деді президент.
Президент АЭС-ті салу мәселесі бойынша қоғамдық тыңдаулар мен егжей-тегжейлі, кең ауқымды талқылау жалғасын табуы керек деп есептейді. Маңызды стратегиялық мәселелерге қатысты түпкі шешімді референдум арқылы шешу 2019 жылы сайлау алдында берген уәдесі екенін атап өтті. Референдумның өту мерзімі кейін анықталады.
Жолдауда қосымша құн салығын қайтару рәсімінің күрделі екенін айтып жүрген кәсіпкерлердің шағымы орынды екені айтылып, президент салық жеңілдіктерін беру тәртібін реттеуді ұсынды. Ол салық жеңілдігін кем дегенде 20 пайызға қысқарту керегін айтты.
Фискалды органдар мен салық төлеушілердің қарым-қатынасын қызмет көрсету үлгісіне көшіруді де атап өтті. Салық саласындағы тағы бір маңызды өзгеріс – салықтық бақылау ісін толық цифрландырып, есептілік формасын 30 пайызға қысқарту. Салық және бюджетке төленетін өзге де міндетті төлемдер санын кемінде 20 пайызға азайту керегін де қоса айтты. Ол бөлшек салықты енгізудің қажетті бастама болғанын айтып өтіп, үкіметтің оның қолдану аясын екі есе кеңейтетінін хабарлады.
2024 жылдан бастап ең төмен жалақы мөлшері 85 мың теңге болады. Президенттің сөзіне қарағанда, бұл 1,8 миллион азаматтың, соның ішінде бюджет саласында еңбек ететін 350 мың қызметкердің әл-ауқатын көтеруге септігін тигізеді. Ол үш жыл ішінде еңбекақының ең төменгі мөлшерін екі есе көбейткенін атап өтті. Үкімет еңбек нарығын жан-жақты дамыту үшін қысқа мерзімде 2030 жылға дейінгі кешенді жоспар бекітуі керегін де атап өтті.
Тоқаев балаларға арналған «Келешек» ерікті жинақ жүйесін енгізуді тапсырды. Бұл бағдарлама бес жастан асқан балаларды қамтиды. Президенттің сөзінше, бағдарлама мемлекеттен берілетін бастапқы білім беру капиталын, жыл сайынғы мемлекет сыйақысын, инвестициялық табысты қамтиды. Ол бұл жинақ пен «Ұлттық қор – балаларға» бағдарламасы төңірегінде жиналған қаражат балалардың сапалы білім алуына жол ашатынына сенеді.
Әлеуметтік төлем қатары ұлғаяды. Енді зиянды еңбек жағдайында жұмыс істейтіндерге 55 жастан бастап арнайы әлеуметтік төлем төленеді. Мемлекет басшысы үкіметтің ұзақ мерзім бойы зиянды еңбек жағдайында жұмыс істейтін адамдарды әлеуметтік қолдау тетігін әзірлегенін, бұл мәселенің көптен бері талқыланып, шешімі табылғанын айтты. Ол үкіметке бұл мәселені тез арада қарастыруды тапсырды.
Тоқаев орта кәсіпкерліктің басым бөлігі әбден дамыған кезде бөлшектеніп кететініне тоқталды. Ол Үкіметке шағын бизнесті өзара бірігіп, ірі кәсіп иелері болуға ынталандыру үшін заңға өзгерістер енгізуді тапсырды. Сондай-ақ, «Бизнестің жол картасы» және «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламаларын біріктіруді тапсырды. Ол шағын және орта кәсіпкерлікті қолдайтын бағдарламаға айналуы тиіс.
Кәсіпкерлікті қолдау туралы сөзін жалғастыра келіп, президент экономикалық сипаттағы кейбір заң бұзу әрекеттерін қылмыс санатынан алып тастау жұмысын жалғастыру қажеттігін айтты. Салық саласында заң бұзғандарды қылмыстық жауапкершілікке тартуға негіз болатын шекті анықтайтын әділ механизм енгізу қажет. Құқық қорғау органдарының кәсіпкерлерді қудалауын біржола тоқтату керек.
Тоқаев корпоративтік салаға берілетін несиенің жеткіліксіз екенін айта келіп, мәселені шешуге шақырды. Былтыр банктердің таза пайдасы бір жарым триллион теңгеге жуықтады. Ал осы жылдың алғашқы жартысында бір триллион теңгеден асып кеткен. Президент бұл «банктер тиімді жұмыс істегеннің арқасында емес, негізінен Ұлттық банк инфляциямен күресу үшін базалық мөлшерлемені жоғары деңгейде ұстап тұрғандықтан, осындай мол пайдаға кенелді» деп мәлімдеді.
Ол банктердің «қозғалыссыз жатқан» 2,3 триллион теңге көлеміндегі активін экономикалық айналымға қосу үшін нақты шаралар қабылдауды және ашық цифрлық платформа құруды тапсырды. Нақты секторға берілетін несие көлемінің жыл сайын 20 пайыз және одан да жоғары деңгейде өсуін қамтамасыз ету керек.
Сонымен қатар, Тоқаев KASE және «Астана» халықаралық қаржы орталығы қор биржаларының әлеуетін біріктіруді сөз етті. Оның сөзінше, екі қор көп жағдайда бірін-бірі қайталайды, кейде бәсекелеседі. Ал еліміздің қаржы жүйесі мұны көтере алмайды. Ол ішкі нарықтың екі қор биржасының әлеуетін бір басқаруға біріктіруді сыйымдылығы мен тартымдылығын арттыру мақсатында ұсынды.
