САЙРАМДА БАЛЫҚ ӨНДІРІСІН ДАМЫТУҒА БАҒЫТТАЛҒАН ЖИЫН ӨТТІ

69

Сайрам ауданы, Көлкент демалыс орнында Алматы облысының «Балық мектеп» ЖШС, Түркістан облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы және облыстың тауарлы балық өсірушілерінің ұйымдастыруымен «Балыққа өмір сыйла» атты республикалық форум өтті.

Форумға облыс әкімінің орынбасары Ермек Кенжеханұлы, Түркістан облыстық мәслихатының депутаты Бақытжан Серманизов, Түркістан облысы табиғи ресрустар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Қайрат Абдуалиев, Алматы облысындағы «Балық мектеп» ЖШС-нің негізін қалаушы, балық шаруашылығы кәсіпкері Марлен Тұрсынәлі және балық шаруашылығының дамуына үлес қосып жүрген ірі шаруа қожалықтар мен кәсіпкерлер мен балық өсіруге қызығушылық танытқан 300-ге жуық адам қатысты.

Ермек Кенжеханұлы аталған форумның Түркістан облысында өтуі маңызды екенін атап өтіп, өңірдегі балық шаруашылығы мен ішкі туризмінің тұрақты дамуына оң ықпалын тигізері сөзсіз деді.

– Балық өсіру шаруашылықтарының экономикалық тиімділігін жоғарылату – бүгінгі күнде еліміздегі өзекті мәселелердің бірі. Облыс әкімінің тапсырмасына сәйкес, облыста балық шаруашылығын дамыту мақсатында «Ауыл аманаты» бағдарламасы аясында 2,5 пайызбен жеңілдетілген несие мен субсидиялар беру және салаға инвесторлар тарту жұмыстары жүргізілуде. Сонымен қатар облыстың аудан, қала әкімдіктерінде балық шаруашылығын дамытудың 2023-2025 жылдарға арналған іс-шара жоспары бекітіліп, 250-ге жуық балық өсіру шаруашылығын ашу жоспарланып отыр. Түркістан облысының су айдындарының орналасуы мен климаттық жағдайлары балық шаруашылығын жүргізу үшін қолайлы өңірлердің бірі болып саналады. Бүгінгі форум – еліміздің және облыстың балық өсіру саласының дамуына жаңа серпін беретіні сөзсіз, – деген облыс әкімінің орынбасары бүгінгі іс-шараның жоғары деңгейде өтуіне себепкер болған «Балық мектеп» ұжымына алғысын білдіріп, балық шаруашылығының дамуына үлес қосқан бірқатар азаматтарды марапаттады.

Шараның мақсаты – еліміздің балық шаруашылығын дамыту, осы бағытта жаңадан кәсіп бастаймын дегендерге ынталандыру, облыстағы әуесқойлық және спорттық мақсаттағы балық аулауды дамыту және Түлкібас ауданында орналасқан Састөбе көлін балықтандыру. Іс-шара барысында балық шаруашылығы Ассоциациясын құру бойынша Қарар қабылданып, салаға қатысты өзекті мәселелер талқыланды. Ал Жаңадан құрылған «Қазахрыбхоз» Ассоциациясымен облыстағы балық шаруашылығымен айналысатын кәсіпкерлерге жан-жақты көмек көрсетіледі. Алдағы уақытта тиісті басқарма мен аудан, қала әкімдіктері тарапынан саланы дамыту бағытында Ассоциациямен бірлесіп жұмыс атқару көзделуде.

Аталған шарада балық өнімдерінің жәрмеңкесі ұйымдастырылып, бизнес өкілдері мен кәсіпкерлер жәрмеңкеде өз өнімдерін ұсынып, тәжірибе алмасты. Форум аясында балық аулаушылар сайысы тартысты өтіп, жеңімпаздар марапатталды. Форумның қорытындысында Састөбе көлімен Шымкент қаласының аумағында орналасқан Бадам су қоймасына 100 мың дана тұқы балығының шабақтары жіберілді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа арнаған Жолдауында елімізде балық шаруашылығын дамытудың маңыздылығына тоқталып, Үкіметке нақты тапсырма жүктеген еді. Президент тапсырмасына сәйкес, саланы дамытудың 2021-2030 жылға арналған бағдарламасы қабылданып, жүзеге асырыла бастады. Бағдарлама аясында 2030 жылы облыста балық өсіру көлемін 20 мың тоннаға жеткізу межесі тұр. Биыл өңірде 6640 тонна тауарлы балық өндіру көзделіп отыр. Бүгінде аталған жоспарды орындау бағытында нақты жұмыстар жүргізіліп жатыр. Түркістан облысы тауарлы балық өндіруден республика бойынша көш басында. Балық шаруашылығын дамытуға мемлекеттік қолдаулар көрсетіледі. Мәселен, акваөсіру бойынша 2023 жылға жергілікті бюджеттен 500 млн. теңге бөлініп, бүгінде 31 шаруашылыққа субсидия беріліп, толығымен игерілді. Бұдан бөлек инвестициялық салымдарды субсидиялауға биылғы жылға республикалық бюджеттен 226,2 млн. теңге қарастырылып, тиісті жұмыстар атқарылуда. Облыста балық шаруашылығымен айналысатын 14 кәсіпкер «Түркістан ӘКК» акционерлік қоғамы арқылы 5,4 млрд. теңге көлемінде жеңілдетілген несие алу бойынша құжаттарын өткізген. Оның ішінде, 4 шаруашылыққа 1,6 млрд. теңге несие беру қолдау тапқан.

Облыста жергілікті маңызы бар 104 су айдыны тіркелген. Оның 84 табиғат пайдаланушыларға бекітіліп берілген. Жалпы тауарлы балық өсірумен 130-ға жуық кәсіпкерлік субъектісі айналысады. Айта кетейік, 2022-2023 жылдары Алматы облысында орналасқан Балық мектебін облыстың 76-ы кәсіпкері бітірген. Ал Шардара ауданында орналасқан «Хамит» ауыл өндірістік коперативін 86 кәсіпкер тәмамдаған. Қазіргі таңда кәсіпкерлер балық өсіру шаруашылығын құруға қолдау көрсетіп отыр.

Мемлекет басшысының балық саласын қолдауға қатысты тапсырмасын орындау үшін балық шаруашылығын дамытудың 2030 жылға дейінгі бағдарламасына кредит беру кезінде сыйақы мөлшерлемелерін, су беру жөніндегі қызметтердің құнын субсидиялау түріндегі қосымша мемлекеттік қолдау шараларын, сондай-ақ балық жөніндегі инвестициялық жобаларға бюджеттік кредит беру мүмкіндігін көздейтін өзгерістер енгізілді;
– «Акваөсіру туралы» Заң жобасы әзірленіп, Парламент Мәжілісінің қарауына енгізілді. Акваөсіру өнімділігі мен өнім сапасын арттыруға бөлінген қаражаттың көлемі 2022 жылмен салыстырғанда 4,5 есе (400 млн. теңгеден 1,8 млрд. теңгеге дейін) және инвестициялық субсидиялардың көлемі 2,5 есе (750 млн. теңгеден 2,0 млрд. теңгеге дейін) ұлғайды.2023 жылдың 11 айында балық шаруашылығының негізгі капиталына инвестиция көлемінің 2 есе өсуі байқалады, яғни 2022 жылмен салыстырғанда 10,4 млрд. теңгеден 20,2 млрд. теңгеге дейін өсті.
Балық өсіру шаруашылықтарының саны негізінен көл-тауарлы және тор қоршамада балық өсіру шаруашылығын жүргізу үшін табиғи су айдындарын беру есебінен 380-ден 502 шаруашылыққа дейін ұлғайды.
200-ден астам жұмыс орнын құра отырып, инвестициялардың жалпы сомасы шамамен 74 млрд. теңге және балық өндіру көлемі 17 мың тонна болатын 20-дан астам ірі инвестициялық жоба іске асырылуда.
2023 жылдың 11 айында балық шаруашылығы субъектілері 16 мың тоннадан астам тауарлы балық өсірді.
Ішкі істер министрлігімен 2023-2025 жылдарға арналған Жайық-Каспий бассейнінің акваториясында браконьерлікпен күрес жөніндегі бірлескен жоспар бекітілді. Жоспар аясында Каспий теңізінде бірлескен рейдтер жүргізіліп, бақылау күшейтілді. Нәтижесінде 700-ге жуық құқық бұзушы әкімшілік жауапкершілікке тартылды, 13 млн. теңгеге жуық айыппұл салынды, 46 қылмыстық іс қозғалды.Көктемгі және күзгі кезеңдерде батыс өңірде «Бекіре» балық қорғау акциясы, ал қалған өңірлерде – «Уылдырық шашу» табиғат қорғау акциясы өткізілді.Балық қорғау заңнамасының 5200-ден астам құқық бұзушылығы анықталып, 90 млн. теңгеден астам әкімшілік айыппұл салынды. 76 қылмыстық іс қозғалып, заңбұзушыларға 73 млн. теңге сомасына талап қойылды. Заңсыз пайдаланылған 3000-нан астам балық аулау құралдары, 100-ге жуық жүзу құралдары тәркіленді.Балық қорғау жұмыстарын күшейту үшін 30 бірлік автокөлік пен 7 жүзу құралы, 356 нысанды киім-кешек жиынтығы, 267 планшет, 327 бейнекамера, 248 рация, 16 қарда жүретін көлік, 3 квадроцикл, 135 бинокль, 5 түнгі көру құралы, 5 қайық қозғалтқышы, 165 электрондық таразы, 30 шатыр, 38 квадрокоптер, 258 байланыс құралдары және навигация, 38 эхолот және 38 оксиметр алынып, материалдық-техникалық база толықтырылды.Мемлекет басшысының Каспий итбалықтарының популяциясын сақтау үшін ЕҚТА құру жөніндегі тапсырмасын орындау бойынша шаралар қабылданды. Жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негіздемелер әзірленді. Резерватты 2024 жылы құру жоспарлануда
Балықты қайта өңдеуді дамыту шараларына тоқталсақ. Көксерке мен жайын балықтарының экспортына 6 ай мерзімге шектеулер енгізілді, бұл балық өңдеу кәсіпорындарының жүктемесін арттыруға мүмкіндік берді. Бүгінгі таңда шектеулерді қайта енгізу мүмкіндігі қолдау тапты. Балық аулауды және өңдеуді жүзеге асыратын субъектілер үшін ҚҚС 70% – ға төмендетілді, сондай-ақ балық өнімдерін қайта өңдеуді субсидиялау енгізілуде. Өткен жылдың 10 айында 20 мың тоннаға жуық балық және балық өнімдері шамамен 70 млн. АҚШ долларына экспортталды;
– Отандық балық өңдеу кәсіпорындары балық өнімдерінің 100-ден астам түрін әлемнің 21 еліне экспорттайды. Олардың ішінде ең ірі тұтынушылар Ресей, Германия, Нидерланды, Литва және Қытай.
Балық ресурстарының өсімін молайту шараларына келсек.
100 млн.дана балық шабақтары өсіріліп, табиғи мекендеу ортасына жіберілді. Бұл 2021 жылмен салыстырғанда 25% – ға артық. Өткен жылғы 1 шілдеден бастап ауыр еңбек жағдайлары үшін мемлекеттік балық өсіру кәсіпорындарының негізгі салалық қызметкерлерінің лауазымдық жалақысына 100% қосымша ақы белгіленді. Мемлекеттік балық өсіру кәсіпорындарын сирек кездесетін және Құрып кету қаупі төнген балық түрлерін (арал пілмайы және арал қаязы) жасанды өсіруге қайта бағдарлау бойынша жұмыстар жүргізілуде. Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау үшін Атырау қаласындағы Мемлекеттік бекіре зауытының өндірістік базасын жаңғырту бойынша ЖСҚ әзірлеу басталды.
Тұтастай алғанда, қабылданып жатқан шаралар саланың инвестициялар үшін тартымдылығын арттырады, балық өнімдерін өндіру мен экспорттаудың өсуін, жаңа жұмыс орындарын құруды қамтамасыз етеді және халықтың балықты тұтынуының өсуіне ықпал ететін болады.