Бүгінде Сауран ауданында халықтың құқықтық мәдениетін көтеру мақсатында көптеген жұмыстары атқарылуда. Атап айтар болсақ, ауданның полиция қызметкерлері тұрғындар арасында құқық бұзушылықтың, алаяқтық қылмыстардың алдын алу мақсатында түсіндірме жұмыстарын жүргізіп жатыр. Сондай-ақ, аудандық білім беру мекемелерінде «Жолда жүру ережелері», «Жасөспірімдер арасында қылмыс пен құқық бұзушылық», «Спортқа баулу» тақырыбында кездесулер жиі ұйымдастырылып отыр.
Құқықтық мәдениет азаматтық қоғамдық сана мен әлеуметтік өмірде қоршаған ортаны танудан, зерттеуден, өзара құқықтық қатынастарға баратын түсініктердің қалыптасуынан көрінеді. Жалпы құқықтық сана мен саяси сауаттылық дегеніміз тұлғаның қолданыстағы немесе қабылданатын құқық нормаларына көзқарасы, оларға баға беру мүмкіндіктері екені мәлім. Азаматтардың өзінің іс-әрекетінде құқық нормаларын басшылыққа алуы, оны терең түсінуі қабылдау дәрежесінен көрініс табады. Құқықтық сана мен мәдениет адам, азамат, қоғам, мемлекет мүддесіне сай келетін, олардың мақсат-мүдделерін қанағаттандыратын нормаларды қабылдау қажеттілігінің негізі болып табылады. Мемлекет неғұрлым құқықтық мәдениетті арттыруға ерекше мән берсе, құқықтық мемлекет ретіндегі өз міндеттері мен мақсаттарын еш кедергісіз жүзеге асыра алатындығына күмән жоқ. Осы мәселелерді автор егжей-тегжейлі қарастырған. Сондай-ақ құқықтық мәдениет қалыптасуы үшін, ең бастысы, сол елдегі азаматтардың құқықтары тиісті деңгейде қорғалып, заңның үстемдігін дәлелдейтін жағдай орнатылуы тиіс. Әрбір азамат өзінің бұзылған құқығын қорғай алатындығына сенімді болса, мемлекет үшін бұл үлкен жетістік. Дегенмен, елімізде әлі де болса, құқықтық сана, құқықтық мәдениет тиісті дәрежеде қалыптаса қойған жоқ. Көптеген азаматтарымыз заң саласында, құқық қорғау саласында қандай жаңалықтар болып жатқандығынан бейхабар. Олар өз құқықтарын білмеуі себепті қоғам өміріндегі маңызды салаларда артта қалушылық сипат алып, мемлекет дамуына кері әсерін тигізуде. Адам құқығын дұрыс түсінбеушілік нәтижесінде қарсы пікірлер қалыптасып, әлем қолдайтын заңнамалық актілердің кейбір жаңа мәселелері жүзеге аспай отыр. Мемлекет осындай олқылықтарды болдырмау мақсатында азаматтарға өз құқықтарын түсіндіру, тиісті дәрежеде жеткізу шараларын жүргізіп отырады. Құқықтық мәдениетті арттыру үшін балабақшадан бастап жоғары оқу орындарына дейін адам құқықтары мен бостандықтары, мүдделерін қорғау мәселелері қозғалуы тиіс.
Сонымен қатар құқықтық тәрбиені адамгершілік тәрбиесінің құрамдас бөлігі ретінде қарастырады. «Құқықты құрметтеу, әділдікті, борышты, жауапкершілікті, заңдылықты сезіну адам тұлғасының өсуіне алып келеді» дейді ол. Қазіргі кезеңде қоғамның демократиялық дамуы құқықтық тәрбиені зор шеберлікпен, шығармашылықпен іске асыруды талап етуде. Бұл Қазақстан халқының өзіндік бірлігінің, құқықты құрметтеуінің дәлелі. Ғ.Әбсаттаровтың бұл еңбегі әлеуметтік, демократиялық, зайырлы мемлекет құрудағы маңызды тетіктерді көрсетуімен құнды деп білеміз.
Қазіргі ақпараттық қоғамдағы өз құқықтарыңызды білу өте маңызды. Бұл әсіресе қоғамның ең аз қорғалған топтары – жасөспірім балалар үшін орынды. Өйткені, көбінесе бала тәрбиелеудің құқықтары бұзылады , әсіресе жұмыспен қамту мәселесінде. Сонымен қатар, жылдам пісіп-жиі ересектермен толық теңдік сезімін береді. Нәтижесінде, бала жасөспірім тарапынан өз құқықтарын әскери тәртіпте қорғай бастайды және өз міндеттерін орындамайды. Көрінген ересектерге қарамастан, жасөспірімдер бұрынғысынша моральдық және әлеуметтік жетілдірілмеген. Біз оларға қиын құқықтық және моральдық мәселелерді түсінуге көмектесуіміз керек. БҰҰ Конвенциясына сәйкес әрбір баланың өмір сүруіне, оның құқықтарын дамытуға және қорғауға сөзсіз құқығы бар. Сонымен қатар, балалар қоғамда белсенді өмір сүруге құқылы. Жасөспірімнің мектептегі құқығы – қазіргі заманғы стандарттарға сәйкес келетін тегін білім алу мүмкіндігі. Бұдан басқа, бала дербес білім беру мекемесін таңдай алады және қажет болған жағдайда оны өзгертуге болады. Жасөспірім психологиялық-педагогикалық көмекке, сөз бостандығына құқығы бар.
Құқықтық нақтылықты, құқықтың және құқық жүйесінің дамуына ықпал ететін факторларды ерекше түрде тану құқықтық сана болып табылады. Моральмен, дінмен, өнермен, ғылыммен қатар, құықтық сана қоғамдық сананың нысаны болып саналады, оның өмір шындығын көрсететін өзіне тән ерекше объектісі бар.
Құқықтық сана дегеніміз, адамдардың қолданылып жүрген жәен тілек ететін құқыққа көзқарасын білдіретін түсініктер мен сезімдердің, бағалар мен мақсатардың жиынтығы. Мысалы, азаматтардың жаңа заңға мақұлдау немесе жақтырмау, нормативтік құқықтық актінің жобасы жөнінде пайымдау және т.б. түріндегі әсері.
Құқықтық сананың мәні оның бағалаушылық сипатында. Қолданылып жүрген заң нормаларын нақты қоғамдық қатынастармен және әлеуметтік топтардың мүдделерімен арақатынасын белгілей отырып, құқықтық сана құқықтың мүмкіндігінше қандай болуға тиіс екендігін анықтайды. Ол субъектінің қолданылып жүрген құқық нормаларын сақтауға немесе бұзуға деген белгілі бір көзқарасын қалыптастырады. Соның нәтижесінде мұндай баға бұдан әрі мінез-құлық себебіне айналуы мүмкін.
Құқықтық сана әлеуметтік құбылыстарды ерекше бағалай отырып, қоғамдық сананың басқа нысандарымен өзара әрекет етеді. Мәселен, меншіктің экономикалық санамен қатынастары тұрмыс деңгейі мен тұрмыс салтының алғашқы негіздерінің бірі ретінде, адамгершілік санамен қатынастары- ізгілік пен зұлымдық тұрғысынан, құқықытық санамен қатынастары олардың заңдылығын тану тұрғысынан қарастырылады. Құқықтық сана өзінің сабақтастығымен, мәдени-тарихи мазмұнымен күшті. Құқық туралы көзқарастар, түсініктер, идеялар мен теориялар ұрпақтан ұрпаққа сол арқылы беріліп отырады. Өткендегі құқықтық жетістіктердің қазіргімен, бір өркениеттің басқалармен қабылдануы, кеңестерден кейінгі көптеген мемлекеттердің құқықтық жүйелерінің батыс конституционализмі мен дәстүрлі нормаларының идеялары мен конструкцияларын қабылдауы. Әртүрлі мәдени-тарихи қоғамдастықтың құқық туралы, ретеу әдістері мен жауакершілік түрлері туралы түсініктері әртүрлі болдаы. Түрлі елдер мен құрлықтардағы құқықтық сананың ерекшеліктері де осыдан.
Жағымды құқықтағы өзгерістердің табиғи ықпалына ұшырай отырып, құқықтық сана құқық жүйесі мен қоғамдық қатынастарға күшті кері әсер етеді, дамуға себепші болуы не әлеуметтік процестерді тежеуі мүмкін.
Құқықтық психология болып жатқан оқиғалар мен құбылыстардан қызбалықпен, тіпті есі кете терең әсер алуға қабілетті адамға тән психикамен байланысты. Ол құқықтық санада көбінесе стихиялы түрде, құқыққа және құқықтық шындыққа көзқарас бейнелетін сезім, көңіл-күйі, сүйкімділік пен сүйкімсіздік, реніш түрінде қалыптасады. Мәселен, бұл жасалған қылмыс жөнінде ашынушылық және оның құрбанына жаны ашушылық, әділ сот үкіміне қанағаттану сезімі; қылмыстық жазадан қорқу немесе Конституцияны құрметтеу болуы мүмкін.
Құқықтық сезімдер, көңіл-күй көп жағдайда әлеуметтік ортаның, жеке адамның тікелей араласатын ортасының ықпалының әсерімен қалыптасатынын ескеру керек. Көптеген социологиялық зерттеулерде адамның белгілі бір ортада болғанда, өзі басқа адамдармен байланыс жасамаған кездегіге қарағанда, көбінесе мүлде өзгеше сезініп, ойлап, әрекет жасайтыны атап өтілген. Жеке адамның құқықтық сансының деңгейімен ерекшеліктерін анықтау ұшін оның отбасыыны, ұжымының, бейресми араласатын топтарының және тиісті әлеуметтік жіктерінің әлеуметтік-құнды бағдарын білу қажет болатыны сондықтан. Құқықтық сананың құбылмалы элементі көңіл-күйі болып табылады, өйткені ол өзгеріп отырады, құқықтық идеяларды таратудың көмегімен иландыру мен көтермелеуге сәйкес келетін саналы әсерге бейім болуы мүмкін.
Құқықтық санадағы дәнекер элемент- жеке адамның өз әрекеттерінің заңдылығын өзінің бағалауы. Өздерінің ниетін, мотивтері мен қылықтарын сын көзбен және дер кезінде бағалай білу оның адам мінез-құлқындағы реттеуіштік, алдын алушылық, немесе, керісінше, белсендіруішілік рөлін айқындайды. Өзін-өзі бағалау өзінің заңды әрекеттеріне қанағаттану немесе істелген істері үшін ұялу, өкіну сезімінен көрінуі мүмкін. Адам ожданының көрінісі ретінде ұялу, опыну оның мінез-құлқындағы құқықтық ауытқуды тежей алады. Жеке адамның құқықтық психологиясында ішкі өзін-өзі бағалау дағдысын қалыптастыру- жеке адамды құқықтық тәрбиелеудің және жалпы әлеуметтендіру процесінің міндеті. Құқықтық идеология дегеніміз құқықтық сананың құқықты және өмір шындығының құбылыстарын тұғырнамалық түрде бейнелеп, бағалайтын заңдық ұғымдарды, принциптерді, теорияны құрайтын жоғарғы қабаты. Адамның күнделікті тәжірибесіне сыйып кететін құқықтық шындықтарды әдетте, сезімдік қабылдауға ұқсас құқықтық психологиядан айырмашылығы- құқықтық идеология бейне бір құқықтық бағалаудың рационалдық деңгейіне сәйкес келеді, құқық пен мемлекет құбылыстарын ой елегінен неғұрлым терең өткізуді бейнелейді.
