Еліміздің экономикасындағы өте маңызды саланың бірі – ауыл шаруашылығы болғандықтан, біз үшін су ресурстарын реттеу және ондағы проблемаларды шешу жолдарын қарастыру ерекше маңызға ие. Тиісінше, бүгінгі таңда су ресурстары саласын дамыту мемлекеттік бағдарламалар аясында ғана емес, ғылымы-әдістемелік тұрғыдан да жан-жақты қаралып жатыр. Ал, бұл бағыттағы жұмыстар Түркістандықтар үшін де маңызды екені сөзсіз. Осы орайда, Түркістан қаласының тұрғындарына түсіндіру жұмыстары бойынша ақпаратты ұсынамыз.
Еске сала кетсек, бұл бағыттағы жұмыстар бірер жыл бұрын қарқын алып, Үкіметтің кеңейтілген отырысында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев: «Үкімет су ресурстарының толық аудитін жүргізу тиіс» деп тапсырма берген болатын.
«Сумен қаматамасыз ету мен су тарту мәселесі ерекше назар аударуды қажет етеді. Біз су ресурстарына, су шаруашылығы құрылыстарын толық көлемде паспорттауды ешқашан жүргізбеппіз. Үкіметте осындай нысандардың нақты саны мен жағдайы бойынша мәлімет жоқ. Жекеменшік су шаруашылығы нысандарын есепке алу тиісті деңгейде жүргізілмеуде. Сондықтан Үкіметке жыл соңына дейін су ресурстарының және сумен қамтамасыз етудегі барлық инфрақұрылымының ирригация жүйесіне толық аудит жүргізуді тапсырамын. Бұл өз кезегінде саладағы жағдайды толық бағалауға жол ашады. Оның негізінде Үкімет пен әкімдіктерге аталған нысандарды жөндеу мен жаңғырту, оның ішінде айналымға жаңа суармалы егістіктерді енгізу бойынша нақты шараларды әзірлеу міндеті тұр», – деген Президент өз сөзінде.
Оған қоса, Мемлекет басшысы Үкіметтің кеңейтілген отырысында су ресурстарын тиімді пайдалану мәселесін көтеріп: «Су ресрустарын тиімді пайдалану мәселесіне жеке тоқталып өткім келеді. Бұл күрделі болғанымен шешімдері мемлекет экономикасы мен ұлт денсаулығына айқындаушы ретінде ықпал ететін күрделі әрі стратегиялық маңызды мәселе. Мәселемен Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі айналысады. Су ресурстары проблемасымен айналысатын өзге қандай да бір ведомство құрылмайды. Осыған сүйеніңіздер!. Сіздердің бағдарламаларыңыз бар ма?», – деп еліміздің бас экологына сауал қойған.
Өз кезегінде Экология, геология және табиғи ресурстар министрі 10 негізгі басымдықтан тұратын даму бағдарламасының тұжырымдамасы әзірленгендігін баяндаған.
«Су саласынан көріп отырған негзігі тәуекел – бұл ағын судың төмендеуі. Біздің есептеуімізше, ағын су жылына шамамен 100 текше шақырымды құрайды және 2040 жылға қарай ағын судың 30-40 пайызға азаю қаупі бар. Осыған қарай біз су үнемдейтін технологиялар енгізу, Қазақстанның бүкіл аумағында 28 су қоймасын салу сынды бірқатар шараны қабылдауымзы керек. Цифрландыруды да белсенді енгізгеніміз жөн. Тиісті тұжырымдаманы әзірледік. Оны Премьер-Министрге баяндадық. Таяу уақытта оны Үкімет отырысының қарауына шығарып, одан кейін Сіз мақұлдасаңыз мемлекеттік бағдарлама әзірлеуге кірісеміз», – деді ол өз сөзінде.
Осылайша, ел Үкіметі аталған бағдарламаны әзірлеу бағытында біршама жұмыс атқарып, көптеген жоспарларды жүйелі түрде іске асырып келеді. (Бұл туралы ақпараттық порталымызға «Үкімет су ресурстары саласын қалай реттеп жатыр?» деген тақырыппен жариялаған мақаламызда кеңінен атап өткенбіз. Ал, бүгінгі тақырып су ресурстары саласының екінші бағытына арналып отыр).
Жалпы, Қазақстан қажетті су ресурстарының 44 пайызын трансшекаралық өзендерден алады екен. Бұл туралы Парламент Сенатының Халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің мүшесі айтып, әлемдегі 70-ке жуық мемлекет су жетіспеушілігін бастан кешіріп отырғанын жеткізген. Өкінішке қарай, сол елдердің ішінде Қазақстан да бар екен. Сонымен бірге, Қазақстанның су ресурстары және елді су қауіпсіздігімен қамтамасыз ету мәселесі бойынша Сенатта баяндама жасаған ол әлемдік ресурстар институтының зерттеуі бойынша, су жеткіліксіз аумақта бүкіл әлемде 2 млрд. адам тұрып жатқанын атап өтті.
«68 мемлекет су тапшылығын ерекше бастан кешіріп отыр. Соның ішінде Қазақстан да бар. География институты республиканы сумен қамту деңгейінің төмендеп бара жатқанын хабарлайды. Егер 1960 жылдары республикада судың жиынтық ағыны 120 текше шақырымды құраса, қазіргі уақытта бұл көрсеткіш 101-ге дейін төмендеген. 2020 жылы өзен ағыны 80-ге дейін, ал 2030 жылы тағы да 72 текше шақырымға азаятыны болжанып отыр. Бұған қоса халық мен экономиканың барлық саласының суға деген сұранысы артып барады. Бүкіләлемдік банк 2050 жылы аймақтағы елдерде су тапшылығы салдарынан жалпы ішкі өнім 6 пайызға азаятынын болжаған. Қазіргі таңда су ресурстарының 55 пайызын ғана Қазақстан өз аумағынан пайдаға жаратып отыр. Қалған 44 пайызын трансшекаралық өзендер арқылы алады. Мұндай жағдайда жерасты суларының маңызы арта түседі. Осыдан 350 жыл бұрын Қазақстандағы жер асты су қорына жоғары баға беріліп қойған. Бірақ, бұл ретте жаңа дәуірде жер асты суларының халықаралық қорының болжамды балансы есептелмеген. Ескі гидрологиялық түсірілімдер қазіргі ақпараттық талапқа сай келмейді. Зерттелген кейбір аумаққа құрылыс салынып кеткен. Кейбірі санитарлық талаптарға сай келмейді», – деген сенатор өз сөзінде.
Бұл тұрғыда Қазақстан суды үнемдеп пайдалану жағынан барынша жұмыс жүргізіп жатқаны, алайда, соның өзінде суды жоғалту көлемі 40 пайызды құрап тұрғаны баяндалған. Демек, біздің елімізде су ресурстарын тиімді пайдалануды да ғылыми тұрғыдан реттеу керек деген сөз.
Осы орайда, былтыр М.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті АҚШ-тағы Небраска штатының университетімен бірлесіп, ауыл шаруашылығында су ресурстарын пайдалану технологияларын пысықтап жатқаны мәлім болды. Бұл жайында Сенат депутаттарының сауалына берілген Премьер-Министр Әлихан Смайыловтың жауабында айтылған.
«Су шаруашылығының барлық бағыттары мен деңгейлері бойынша білікті кадрлар даярлау жағдайын жақсарту үшін 2020 жылы М.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетінде «Су шаруашылығы және табиғат орналастыру институты» ашылды. Институттың бакалавриаты мен магистратурасы аясында «Гидротехникалық құрылыс және құрылысжайлар», «Гидротехникалық мелиорация», «Елді мекендерді сумен жабдықтау және су бұру», «Су ресурстарын басқару», «Мелиорация және суармалы егіншілік», ал докторантура шеңберінде «Гидротехникалық құрылыс және құрылысжайлар» білім беру бағдарламалары бойынша оқыту жүзеге асырылатынын атап өткен жөн», – деп атап өткен Үкімет басшысы өз жауабында.
Әлихан Смайыловтың сөзіне сүйенсек, аталған институт базасында «Академиялық артықшылық орталығы» ашылған. Оның негізгі міндеті – су ресурстарын басқарудағы жаңа технологияларды зерделеу және оларды оқу процесіне кіріктіру үшін ғылыми ұйымдармен, сондай-ақ халықаралық оқу орындарымен өзара іс-қимыл жасау. Атап айтқанда, Небраска штатының университетімен (Америка Құрама Штаттары) ынтымақтастық жолға қойылған. Онымен ауыл шаруашылығында су ресурстарын пайдалану технологиялары пысықталуда. Ұсынылған технологиялармен танысқаннан кейін, оларды Қазақстан жағдайында пайдалану мүмкіндігі тұрғысынан ғылыми ұйымдармен талқылағаннан кейін тиісті оқу бағдарламалары үшін модульдер әзірленетін болған.
Сонымен қатар, Үкімет басшысы «Су ресурстарын басқару жүйесін дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасының» жобасында мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру үшін инновациялық пәндерді қоса отырып, білім беру бағдарламаларын жаңарту көзделгенін айтқан. Атап айтқанда, былтыр Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының қолдауымен «Гидротехникалық құрылысжайлар салу» білім беру бағдарламасын әзірлеу жүргізіліп жатқан.
Содан соң, еліміздің ақпарат кеңістігінде 2030 жылға қарай елімізде өзендер ағыны 99,4 текше метрге дейін азаятыны айтылды. Мұндай болжамды ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар вице-министрі мәлім еткен болатын.
«Бүгінде бүкіл әлем жаһандық климаттың өзгеруіне байланысты сын-қатерлерге тап болып отыр. Қазақстанда су ресурстары трансшекаралық жағдайға тәуелді және ел аумағында су ресурстары біркелкі бөлінбеген. Сонымен қатар жаһандық жылыну мәселесі бар. Бұның бәрі алдымен су ресурстарының тапшылығына алып келеді. Өзен ағысының көпжылдық динамикасы көрсетіп отырғандай, жергілікті және трансшекаралық су ағынын азайту, жалпы су ресурстарының азаюына әкеліп отыр. Егер 2000 жылы өзеннің орташа көпжылдық ағымы 120 текше метрді құраса, қазір шамамен – 102 текше метр. Су ресурстарының азаюы климаттық өзгерістер мен антропогендік факторларға байланысты. Соңғы жарты ғасырда температураның өсуіне байланысты мұздықтардың тозуы байқалады. Су ресурстарының азаюы және халық, экономика мен экологияның қажеттіліктері үшін суға деген сұраныстың өсуі жағдайында Қазақстанда 2030 жылға қарай оның тапшылығы 23 текше метрді құрауы мүмкін. Бұл көрсеткіш халықтың жыл сайынғы тұтынуымен салыстырылады», – деді ол елордада өткен «ECOJER» ІІ халықаралық экологиялық конгресте.
Сонымен қатар, ол елімізде су ресурстарына қатысты мәселелердің шешімін ғылыми тұрғыдан қамтамасыз ету үшін салалық ғылыми-зерттеу талдау орталығын құру жоспарланғанын жеткізді. Оның айтуынша, Үкімет су ресурстарын басқаруға қатысты бірнеше шара қабылдап жатыр екен.
Біріншісі – трансшекаралық су ресурстарын пайдалануда көршілермен мемлекетаралық су қатынастарын құру кезінде халықаралық су құқығы қағидаттарын барынша іске қосу қажеттігі.
Екіншісі – суға деген сұраныс артқан жағдайда тапшылықты жоюға қатысты. Яғни қолда бар су ресурстарының әлеуетін сақтап, су ресурстарын игеруде интеграцияланған басқару практикасын жақсарту. Сонымен қоса халықты, су жүйелері мен экономика салаларын сумен теңгерімді қамтамасыз етуге мән беріліп жатыр екен.
Сондай-ақ, ол: «су ресурстарын қорғау, бақылау және пайдалануда бассейндік инспекцияның қызметін күшейту қажет. Себебі бүгінде бассейндік инспекция қызметкерлерінің жүктемесі жоғары болуына байланысты су қорын қорғауда бақылау әлсіреген. Жоғарыда аталған су ресурстарына қатысты мәселелердің шешімін ғылыми тұрғыдан қамтамасыз ету үшін «Қазақ Су шаруашылығы» ғылыми-зерттеу институтының базасында су ресурстары мен су шаруашылығы проблемалары жөніндегі салалық ғылыми-зерттеу талдау орталығын ашу жоспарланып жатыр. Мақсат – Су ресурстары комитеті мен бассейндік инспекцияны нығайту», – деп пікір білдірген.
Сондай-ақ, өткен жылдың жазында ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі Су ресурстары комитетінің штат санын көбейтуді ұсынып, су ресурстары комитеті мен оның бассейндік инспекцияларын күшейту қажеттігін жеткізген.
«Комитет құрамында су ресурстарын есепке алуға, өңіраралық су бөлуге және су саласын перспективалық дамытуға жауапты құрылымдық бөлімшелер құрылады. Ол үшін Су ресурстары комитетінің штат санын тағы 21 орынға (39-дан 60-қа дейін) көбейту керек. Сонымен бірге, су ресурстарын пайдалану мен қорғауға тиісті бақылау мен қадағалауды қамтамасыз ету үшін бассейндік инспекциялар штатын тағы 153 орынға (97-ден 250-ге дейін) ұлғайту қажет», – деді бұл тұрғыда министрлік өкілдері.
Ал, бұған дейін Қазақстанда 2030 жылға қарай су ресурстарының тапшылығы 23,2 текше километрге жетуі мүмкін екені айтылған болатын. Оған қоса, елдің шығыс өңірі су ресурстарымен анағұрлым көбірек қамтамасыз етілсе, орталық Қазақстан ең аз қамтылғаны, ал Оңтүстік пен Батыс өңірлер шекаралас елдерге тәуелді болып отырғаны мәлім болған.
Сонымен қатар, «Ғылым су ресурстарын басқару жүйесінен сыртта қалды» – деген Су ресурстары комитеті су қорын пайдалану және қорғау саласындағы мемлекеттік бақылау басқармасының басшысы Су кодексінде бірқатар негізгі проблемаларды шешу жолдары ұсынылатынын айтты.
«Ең алдымен, су ресурстарын басқару қызметін мемлекеттік-ақпараттық қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі бар. Бұрын жүргізілген қайта құруларға байланысты су ресурстарын есепке алу, талдау, жағдайдың дамуын болжау, суды пайдалануды бақылау сияқты мәселелер басқару жүйесінен шығып, назарсыз қалған. Осылайша нақты есепке алу мен талдаудың болмауы экономика салаларының, халықтың қажеттіліктеріне және су ресурстарының тапшылығына суды тұтынудың дұрыс балансын құруға мүмкіндік бермейді», – деді ол Су кодексі жобасын қоғамдық талқылауда.
Спикердің сөзіне сенсек, бұл мәселені заңнамалық тұрғыда мемлекеттік органдардың су ресурстарын есепке алу және мониторингілеу құзыретін нақты айқындау жолымен, оның ішінде ақпараттық жүйелерді пайдалану арқылы шешу ұсынылады. Одан бөлек, министрлік өкілі су ресурстарын басқару жүйесінде ғылыми блоктың жоқ екенін айтты.
«Ғылым толығымен дерлік су ресурстарын басқару жүйесінен сыртта қалды. Озық технологиялар мен инновациялық идеяларға негізделген заманауи ғылымның жетістіктерін қолданбай, су секторын дамыту мүмкін емес. Жаңа Су кодексінде ғылыми-зерттеу орталығының өкілеттіктері мен оның су ресурстары мен суға сұранысты жоспарлаудағы, басқарудағы рөлі және басқа да ғылыми мекемелердің қызметін үйлестіру көзделмек. Сондай-ақ ілеспе заң жобасында су шаруашылығы мен су ресурстары саласындағы жобаларды жер қойнауын пайдаланушылар пайдалы қазбаларды өндіруге арналған шығындардың 1%-ын ғылымды дамытуға бағыттау міндеттемесі есебінен қаржыландыруы мүмкін жобалар тізбесіне енгізу ұсынылады. Бұдан басқа, Білім туралы заңға мемлекеттік грант иегерлері үшін ауылдық квота бойынша міндетті 3 жылдық жұмыс істеуге қатысты түзетулер, ал АӨК туралы заңға – ауылдық жерде жұмыс істеуге байланысты жеңілдіктер мен қолдау алуға құқығы бар адамдардың тізбесіне су шаруашылығы мамандарын енгізуге арналған нормалар енгізіледі», – деген М. Иманәлиев.
Содан кейін, былтыр жыл соңында Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің Су ресурстары комитетіне қосымша құзырет берілуі мүмкін екендігі сөз болған. Бұл туралы аталған органның ережелерін бекіту бойынша ашық талқыға шығарылған министрлік бұйрығында жазылған. Құжатта көрсетілгендей, қазіргі уақытта комитеттің құзыретіне мына міндеттер кіреді:
– елді мекендерден тыс жерлерде су қорын пайдалану және қорғау, сумен жабдықтау және су бұру саласында жергілікті атқарушы органдарды үйлестіруді және оларға әдістемелік басшылық жасауды жүзеге асырады;
– су қорғау аймақтары мен белдеулерінің шекараларын, оларда және ерекше қорғалатын су объектілерінде шаруашылық қызметтің белгіленген режимінің сақталуын бақылауды жүзеге асырады;
– су тұтыну және су бұру лимиттерінің сақталуын бақылайды;
– су жинау құрылыстарын, су шаруашылығы жүйелері мен су қоймаларын пайдалану қағидаларының сақталуын бақылауды жүзеге асырады;
– су объектілерінен алынатын және оларға ағызылатын су көлемің бастапқы есебін жүргізудің дұрыстығына, суды тұтыну мен ағызуды есепке алу үшін жабдықтар мен аппаратураларды мемлекеттік аттестаттау мерзімдерінің болуына, жарамды жай-күйіне және сақталуына, су пайдаланушылардың есептілік белгіленген мерзімдерінің сақталуына бақылауды жүзеге асырады.
Сонымен бірге, ведомство азаматтардың су объектілерін өз бетінше пайдалануына жол бермеу шараларының орындалуын қадағалайды. Қосымша комитет су объектілерін реконструкциялау, техникалық қайта жарақтандыру мен қорғауды қамтамасыз ететін нормаларды бақылауға міндеттеледі.
Осы орайда, Кибершабуылдарды тергеу және сараптау орталығының басшысы су ресурстарын цифрландыру оны үнемді әрі тиімді пайдалануға алып келетінін айтқан еді. «Басты артықшылығы бұл ашықтық, адами фактордың аздығынан жүйенің тиімді жұмыс істеуі. Яғни, адами факторлар мен адами қателіктер жойылады. Жүйе үлкен деректерді сараптап, барлық көрсеткіштерді қадағалап отырады және соның негізінде шешім қабылдайды. Мәселен, су ресурстарын цифрландыру – бұл деректері құрылымдау. Ал бұл су ресурстарын үнемді әрі тиімді пайдалануға алып келеді», – деген сарапшы өз сөзінде.
Яодан бөлек, ол елімізде цифрландыру қарқынды өсім көрсетіп отырғанына назар аудартып: «Бізде ең үздік электронды үкіметтің бірі. Дегенмен, киберқауіпсіздікті де қаперден шығаруға болмайды. Өйткені, хакерлік топтар, алаяқтар бар. Егер олар барлық цифрландыруды басқару жүйесіне кіру мүмкіндігін алатын болса, онда бізді блэкаут күтуі мүмкін. Мәселен, бізде ақпараттық жүйелердегі осал тұстарды анықтау жөніндегі ұлттық бағдарлама бар. Тәуелсіз зерттеушілер бірнеше жыл бұрын Астана қаласын сумен жабдықтау жүйесін басқару бойынша есеп тапсырды. Электронды үкіметтің де осал тұстары анықталды. Бұл екі ұшы бар таяқ – ыңғайлылық және қауіпсіздік. Сондықтан да цифрландыру арқылы азаматтарға ыңғайлы сервис ұсынуымыз қажеттігін айтқан кезде сол деректердің қорғалуын да ойластыруымыз керек», – деген.
Ал, биыл су саласында сұранысқа ие пәндер бойынша жоғары білім алу үшін білім беру гранттарының саны ұлғайды. Мұндай бастама Су ресурстарын басқару жүйесін дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдама-жобасында көтерілген.
«М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университетімен бірлесіп, су саласында сұранысқа ие мамандарды даярлау үшін аталған жоғары оқу орнын дамыту бағдарламасы бекітіледі. Бұл жұмыстар 2023-2029 жылдар аралығында жүргізіледі. Сонымен бірге, су саласындағы инновациялық пәндерді қоса отырып, білім беру бағдарламалары жаңартылады. Су саласының сұранысқа ие пәндері бойынша жоғары білім алу үшін мемлекеттік білім беру гранттарының санын ұлғайтылады», – делінген Ашық НҚА порталында жарияланған 6 жылдық тұжырымдамада.
Сонымен қатар, жұмыс жоспарында баяндалғандай, келер жылдан бастап Ертіс, Деркөл, Елек, Есіл, Тобыл, Нұра, Шу, Селета, Қаратал, Топар, Сырдария, Ойыл, Жем, Сағыз өзендерінің арнасы тазартылады. Олар тиісті өңір әкімдіктерімен бірлесе орындалады.
Тағы бір айта кетерлік жағдай – 2029 жылға қарай еліміздің су ресурстары саласындағы маман тапшылығы 800 адамға жетеді екен. Бұл туралы Су ресурстарын басқару жүйесін дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасында айтылған.
«Жаңа технологияларды енгізу аясында су саласындағы мамандықтар үшін білім беру стандарттарын қайта қарау қажет. Болжам бойынша, 2029 жылға қарай жоғары білікті мамандарға деген қажеттілік 800 адамға дейін артады. Бұл ретте оларды оқыту үшін 350-ге дейін профессорлық-оқытушылық құрам, оның ішінде 170-і ғылыми дәрежесі бар адам қажет болады», – делінген құжатта.
Одан бөлек, бұл тұжырымдама авторлары салаға жастардың келмеуіне түрткі болып отырған факторларды да атаған.
«Жалақының төмен деңгейіне, жұмысқа орналасудың күрделілігіне, шаруашылық жүргізуші субъектілердің жас мамандарды жұмысқа қабылдауға құлықсыздығына байланысты су шаруашылығы ұйымдары қызметкерлерінің басым бөлігін зейнеткерлік жасқа дейінгі адамдар құрайды. Ұрпақтар сабақтастығы қағидатын бұзудың қауіпті тенденциясы байқалып отыр. Өйткені жоғары білікті маман даярлау және қалыптастыру үшін кемінде 10-15 жыл қажет», – деп жазылған тұжырымдамада.
Жуырда ҚР Премьер-Министрі Әлихан Смайылов пен «Израиль-Қазақстан» сауда-өнеркәсіп палатасының төрағасы Михаэль Роэ Қазақстанда агроөнеркәсіп кешенін дамыту және су ресурстарын басқару жөніндегі израилдік тәжірибені қолдану перспективаларын талқылаған. Аталған кездесу барысында суару тиімділігін арттыру, суды үнемдеу, тамшылатып суарудың заманауи технологияларын енгізу, аграрлық ғылымды дамыту, сондай-ақ мал шаруашылығында, сүт өндіруде және құс шаруашылығында жаңа тәсілдерді қолдану мәселелері жан-жақты талқыланды. Бұл тұрғыда, Әлихан Смайылов ҚР Үкіметі серіктестікті кеңейтуге және Израилмен көпқырлы өзара тиімді қарым-қатынастарды нығайтуға үлкен мән беретінін баса айтты. Үкімет басшысының айтуынша, ол елдің ауыл шаруашылығы саласындағы үздік жетістіктері қызығушылық тудыруда.
«Біз израилдік технологияларды зерттеуге және оларды агроөнеркәсіп кешенін дамытуға серпін беру үшін тартуға дайынбыз. Суару және су үнемдеу мәселелері де өте өзекті. Біз мемлекеттің осы салаға бағыттап отырған қаражатының тиімділігін арттырып, нақты нәтижелерге қол жеткізгіміз келеді», — деді Премьер-Министр іскерлік кездесуде.
Сонымен бірге, әрбір деңгейді жеке қарап, қажетті түзетулер енгізіп отыру үшін бүкіл өндірістік циклді ескеру маңызды екенін айтты.
«Мысалы, агрегаттар құрастыру, машина жасау және басқа да жабдықтарды өзімізде шығару үшін мемлекет тарапынан қандай қолдау шаралары болуы керек, ғылым, білім және өндіріс салаларынан қандай қолдау қажет болады. Мұның барлығын кешенді түрде қарастыру керек. Біз бұл бағыттар бойынша бірлесіп жұмыс істеуге дайынбыз», — деді Әлихан Смайылов.
Өз кезегінде, Михаэль Роэ Қазақстанның ішкі нарық қажеттіліктерін толығымен өтеуге әлеуеті жеткілікті екенін және АӨК-ті дамытудың кешенді тәсілі арқылы жаһандық азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге зор үлес қоса алатынын атап өтті. Ол Мемлекет басшысының Жолдауын іске асыру шеңберінде ауыл шаруашылығы саласында израилдік агротехнологиялар мен су ресурстарын басқару әдістерін қолдануға кешенді қолдау көрсетуді ұсынды. Кездесу қорытындысына сәйкес тәжірибе алмасу және барлық айтылған мәселелер бойынша бірлескен жұмысты жақын арада ұйымдастыру туралы уағдаластыққа қол жеткізілді.
Ақпараттардан аңғарғанымыздай, қазіргі таңда біздің еліміз ғана емес, бүкіл әлем алдағы жылдары болатын су тапшылығына дайындық жасап, қамданып жатыр. Себебі, бұл іс адамзат өмір сүріп отырған уақытта ешқашан маңыздылығын жоймайды. Тиісінше, біздің отандастарымыз да осыны ескеріп, келешекте елді дағдарыстан сақтайтын мамандар өсіп шығады деп сенеміз.
