Биыл наурыз айында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Түркістан қаласының ерекше мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының заңына қол қойған болатын. Заңда еліміздің рухани, тарихи-мәдени, туристік орталығы және сәулет мұрасы ретіндегі Түркістан қаласының ерекше мәртебесі бекітілген. Заң 13 баптан тұрады. Түркістан қаласының әкімдігі мен мәслихатына 44 қосымша құзыреттілік беріледі.
Өңір басшысы бұл құжат Түркістанның дамуына жаңа серпін беретінін жеткізген болатын.
– Мемлекет басшысы «Түркістан қаласының ерекше мәртебесі туралы» Заңына қол қойды. Аталған заң барша түркі елдері мен Түркістан қаласының тұрғындары үшін тарихи сәт. Бұл – мемлекетіміздің Түркістанға деген ерекше қолдауы деп білемін. Өздеріңізге белгілі, таяуда Президентіміз Қасым-Жомарт Кемелұлының қабылдауында болдым. Мемлекет басшысы заңда айқындалған міндеттерді сапалы жүзеге асыру үшін Үкіметпен тығыз қарым-қатынаста жұмыс істеуді тапсырды. Сонымен қатар облыс тұрғындарының тұрмыс жағдайын жақсарту және әлеуметтік-экономикалық дамуды қамтамасыз ету мақсатында тиісті тапсырмалар берді. Тарихи Түркістанға қолдау жалғасатынын жеткізді. Қазақ руханиятының темірқазығына айналған киелі мекеннің абыройы одан сайын асқақтайды. Бұл бағытта ел ағалары, әкімдік және қоғам болып бірлесе жұмыс істеуіміз керек, – деген еді Нұралхан Көшеров.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2023 жылғы 1 қыркүйектегі «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Қазақстан халқына Жолдауында экономиканы өркендетуге және халықты жұмыспен қамтуға ықпал ететін бағыттарға басымдық беруді айтқан болатын. Бұл орайда, халықты жұмыспен қамтудың бір тетігі – туризм саласын жандандыру.
Соңғы 6 жылда Түркістан қаласы көркейіп, көрсе көз тоятындай үлкен қалаға айналды. Түркістан сыртқы келбетімен ғана сұлуланып жатқан жоқ. Өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуы жақсарып, барлық салада өсім байқалады.
Түркістан қаласы туризм, мәдениет, медицина, білім мен ғылым, спорттық іс-шаралар жиі ұйымдастырылатын орталыққа айналып келеді. Мұнда тұрғындардың, жастардың жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасалып жатыр.
Түркістанның басты бренді әрі құндылығы – Қожа Ахмет Ясауи мавзолейі. Бүгінде зиярат етушілері саны артып келеді. Дегенмен туризм өңірге нақты табыс әкелуі үшін саяхатшылар облыс пен Түркістан шаһарында кем дегенде 2-3 күн аялдайтын жағдай жасау қажет. Бүгінде осы бағытта жұмыс жүріп жатыр.
Ежелгі Түркістан жері «Түркі әлемінің бесігі» мәртебесіне ие болуы заңдылық. 2021 жылы Түркітілдес мемлекеттер Ынтымақтастық Кеңесінің бейресми саммиті Түркістанды Түркі әлемінің рухани астанасы деп жариялады. Саммит аясында Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев түркі елдерінің көшбасшыларына маңызды үндеу жасады. Онда Қазақстан Республикасының Президенті Түркі өркениетін жаңғыртуды ең алдымен, Қожа Ахмет Ясауи мен қасиетті Түркістан мұрасын бүкіл әлемге таныстырудан бастауға шақырды.
Ясауидің мұрасы Қазақстаннан тыс елдерде де белгілі. Адамзаттың шабыт көзі бола отырып, ол рухани ойлар үшін азық беріп қана қоймай, ғалымдардың ұрпағын тәрбиелеудің негізіне айналды. Әлемнің әртүрлі елдерінде сақталған ұлы түркі ойшылы мен оның ізбасарларының еңбектері ясауитанушы ғалымдарының ғылыми зерттеулерінің тақырыбы болып отыр.
Қожа Ахмет Ясауи кесенесі 2003 жылы ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мәдени мұра тізіміне енгізілген. Қожа Ахмет Ясауи мұрасын зерттеу және сақтау жұмыстары сөзсіз жалғасады.
ҚР Президентінің 2022 жылғы 27 қыркүйектегі Түркістанға сапарының қорытындысы бойынша тағы бір тапсырмасы Қазақстанның бірегей архитектуралық-тарихи кешені – XIV ғасырға жататын Қожа Ахмет Ясауи кесенесін сақтау болды.
2021 жылы «Қазреставрация» қызметкерлері кесененің техникалық жай-күйіне тексеру жүргізді. Содан кейін ол қанағаттанарлық деп бағаланды. Дегенмен температура мен ылғалдың маусымдық өзгеруі тарихи ғимаратқа кері әсерін тигізеді. Сондай-ақ дренаждық ұңғымалар арқылы өтетін жерасты суларының да қаупі бар.
Ескерткішті сақтау үшін ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің үйлестіруімен зерттеу жұмыстарының кешенді бағдарламасын іске асыру басталды, 2023 жылы реставраторларды, экологтарды, геологтарды және басқа да мамандарды тарта отырып жүргізіледі.
Қожа Ахмет Ясауи кесенесі – бірегей сәулет ескерткіші. Оны ұрпақ үшін бастапқы күйінде сақтау күрделі, бірақ орындалатын мәселе. Ол үшін ғылыми білімді, қалпына келтіру бойынша әлемдік тәжірибе мен заманауи техникалық жетістіктерді пайдалану қажет.
Қазіргі таңда Түркістан қаласының «Әзірет Сұлтан» қорық-мұражайының аумағын абаттандыру, Күлтөбе қалашығына күмбез орнату жұмыстары қарқынды жүріп жатыр.
Аталған жұмыстарды жүзеге асыру 2021 жылы басталған. Жоба бойынша түзету жұмыстары жүргізіліп, сараптама қорытындысы алынған.
Бұл нысан биыл тапсырылады деп жоспарланып отыр. Алдағы уақытта Күлтөбе қалашығы туристік орындардың біріне айналмақ.
2022 жылғы республикалық бюджеттен бөлінген 4 млрд. теңге толық игерілген. Осы арқылы күмбез шатырлары орналасатын жобада қаралған 27 тірек және 303 дана бетон қадаларының бетон жұмыстары толық аяқталған. Күмбездің шет мемлекеттен жеткізілетін металл конструкциялары толық нысанға жеткізіліп, нығайтылған қадалар құрастырылған.
Қалашықтың барлық жағынан Ясауи кесенесі көрінеді. Мұнда биіктігі 17 метр болатын шаңырақ іспеттес қондырғыларды орнату жұмыстары жүргізілген. Қондырғылар жергілікті климатқа төзімді. Болашақта археологиялық парктің қонақтары үшін сандық технологиялар арқылы ежелгі заманға саяхат жасау мүмкіндігі туады. Күлтөбе қалашығы ежелгі Ясы қаласының бір бөлігі болған.
Жоба мемлекетпен айрықша қорғалатын аумақта, ЮНЕСКО ұйымының Дүниежүзілік мәдени мұралар тізіміне енгізілген Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің айналасында іске асырылатындықтан, қазіргі археологиялық зерттеулер ЮНЕСКО мен ИКОМОС ұйымдарының дүниежүзілік мұра саласындағы халықаралық сарапшылар қауымдастығымен ынтымақтастықта жүзеге асып жатыр.
Түркістандағы Халықаралық туризм және меймандостық университеті – туризм индустриясын ұйымдастыру және қонақжайлылық салаларын дамытатын мамандарды даярлайтын Қазақстандағы алғашқы бейінді университет. Бүгінде оқу ордасы жас талапкерлер үшін 2024-2025 оқу жылына 800 грант бөлді. Оның ішінде туризм, мейрамхана ісі және мейманхана бизнесі мамандықтарына ерекше көңіл бөлінген. Университетте бас ғимарат, оқу корпусы, 4 жатақхана, спорттық сауықтыру кешені бар. Қазіргі уақытта Польша, Қытай, БАӘ, Таиланд, Сингапур, Австрия, Түркия және Франция оқу орындарын қоса алғанда, 31 шетелдік жоғары оқу орнымен келісімшартқа отырған. Сондай-ақ шетелде тәжірибе алмасу, арнайы лабороториялық кабинеттер, тілдік курстармен қамтамасыз етілген.
Сондай-ақ, университет ең үздік оқытушы құраммен толыққан. Себебі мұнда Қазақстандағы туризм саласы бойынша PhD докторлардың тең жартысы сабақ береді. Университет Францияның Vatel меймандостық институтымен бірлескен білім беру бағдарламасымен жұмыс істеп келеді. Қазіргі таңда университетте 4 білім беру бағыты бойынша 11 мамандық бар. Оның ішінде Дене шынықтыру және спорт, Дене шынықтыру және бастапқы әскери дайындық, Туризм және қонақжайлылық индустриясын ұйымдастыру, Халықаралық және ішкі туризм, Экскурсиялық қызметтер мен жеке турларды ұйымдастыру, Туристік дестинациялар менеджменті, Ұйымдастырылған туризмді басқару және экскурсиялық-анимациялық қызмет, Спорттық туризм, Спорттық-сауықтыру фитнесі, Қонақүй және мейрамхана бизнесі және Ивент-менеджмент мамандықтарында білім алуға болады.
2023 жылы Түркістанда өткен Құрылтайда белгілі болғандай, елімізде әйгілі Марал ишанның Кенесары ханға сыйлаған Құраны табылғаны айтылды. Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев мұны еліміздің рухани өміріндегі елеулі оқиға екенін атап өтті. Сонымен қатар Мемлекет басшысы құнды мұраның барша халқымыз үшін қастерлі орында тұрғаны абзал екендігін атап өтті.
«Құранды қалпына келтіріп, Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне қойған жөн деп санаймын. Кезінде Тайқазанның елге оралуын жұрт жақсы ырымға балаған еді. Көп ұзамай Қазақстан Тәуелсіз мемлекет болды. Ұлт азаттығы үшін күрескен Кенесарының қолында болған Құран кітабының елге келуі де жақсы ырым деп ойлаймын. Бұл оқиға Қазақстанның жаңа дәуірінің берекелі бастауы болсын деп тілейік», деп сөзін қорытындылады ел Президенті.
Осылайша, 2023 жылы қараша айында екі ғасырлық тарихы бар Кенесары ханның Құран кітабы Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне қойылды. Құнды жәдігерді Әзірет Сұлтан мұражайына Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы Наурызбай қажы Тағанұлы табыстады. Құнды кітапта Марал ишан мен Кенесары ханның мөрі бар. Оны отандық және шетелдік ғалымдар мұқият зерттеп, сараптама жасаған. Бұл мұраның расында, Марал ишанға тиесілі болғаны және Кенесары ханға берілгені анықталып отыр.
Түркістан қаласына «Ерекше мәртебе» туралы Заңда қолөнершілерге мемлекеттік қолдау шаралары көрсетілген. Осы Заң аясында Түркістан қаласы «World Craft Council» халықаралық ұйымының шешімімен және Дүниежүзілік қолөнер Кеңесінің келісімімен «Қолөнершілер қаласы» мәртебесін иеленді.
Ақпан айында Түркістанға «World Craft Council» халықаралық ұйымының мүшелері мен Дүниежүзілік қолөнер Кеңесінің Азия-Тынық мұхиты аймағы бойынша вице-президенті мен аймақ бойынша сарапшылар – Үндістаннан, Түркиядан, Оңтүстік-Шығыс Азия аймағынан арнайы сапармен келіп, қала мүмкіндіктерін жоғары бағалап, Түркістан қаласының әкімі Әзімбек Пазылбекұлының қабылдауында болған болатын.
Сарапшылармен келіссөз барысында қала әкімі Түркістан қаласының «Халықаралық қолөнершілер қаласы» мәртебесін алуына ниет білдіріп, өтінім жолданған болатын. Нәтижесінде бүгін Түркістан қаласы ресми түрде «Қолөнершілер қаласы» мәртебесін растайтын сертификатқа ие болды.
Түркістан қаласында қолөнер саласы ұлттық дәстүрлерді сақтай отырып, заманауи үрдістермен үйлесімді дамуда. Түркістандық шеберлердің керамикалық бұйымдары әсемдігімен, нақышты өрнектерімен және жоғары сапасымен ерекшеленеді. Алдағы уақытта «Ерекше мәртебе» статусы аясында қолөнершілердің шығындарының 25% субсидияланатын болады. Сондай-ақ, таяу уақытта Қолөнершілер орталығы пайдалануға беру жоспарлануда.
