Түркістан өңірі ауыл шаруашылығы саласына, оңның ішінде мал шаруашылығымен айналысуға өте қолайлы аймақ. Тиісінше, бүгінде бұл бағытта мыңдаған кәсіпкерлер жұмыс істеп, ет-сүт өнімдерінің біраз бөлігін қамтамасыз етіп отыр. Өз кезегінде Үкімет те шаруаларға қолдау көрсетіп-ақ келеді. Сондай көмектердің бірі – мал шаруашылығы саласын субсидиялау болатын. Осы орайда Түркістан қаласындағы тұрғындарды мал шаруашылығын субсидиялаудың жаңа ережесімен таныстырмақпыз. Аталған ережені ауыл шаруашылығы министрлігі ресми түрде жариялады.
Естеріңізде болса, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздегі іргелі фермерлер қауымдастығымен бірлесе отырып, агроөнеркәсіптік кешенді дамыту мақсатындағы мемлекеттік қолдау тәсілдерін қайта қарауды тапсырған болатын. Атап айтсақ, оның ішінде шағын және орта шаруашылықтарға субсидиялардың ашықтығын, қолжетімділігін қамтамасыз ету, оларды алу рәсімдерін жеңілдету және автоматтандыру, субсидия алушылар үшін қарсы міндеттемелерді енгізу, сонымен бірге, субсидиялау жүйесін мемлекеттің өнеркәсіптік саясатымен өзара байланыстыруды қамтамасыз ету жөнінде нақты міндеттер қойылған. Тиісінше, елімізде аталған жұмыстармен айналысатын арнайы жұмыс тобы құрылып, оның құрамына ірі, орта және шағын ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер, салалық одақтар мен қауымдастықтардың, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің, орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың, ғылыми ұйымдардың өкілдері, сондай-ақ Парламент депутаттары кірген. Өз кезегінде, мал шаруашылығының ахуалымен танысқан жұмыс тобы отырыстардың қорытындысы бойынша қолданыстағы субсидиялау жүйесінің негізгі контурларын сақтай отырып, кейбір қағидаларға нақты өзгерістер енгізуді көздейтін жаңа нұсқаны әзірледі.
Атап өтсек, мал шаруашылығы саласында асыл тұқымды мал басын сатып алу кезінде шошқа шаруашылығын қоспағанда, барлық қолданыстағы субсидиялау нормативтері өзгеріссіз қалдырылған. Өз кезегінде, шошқаның аналық басы үшін өтемақы нормативі бұрынғы 140 мың теңгеден 1 басқа 100 мың теңгеге дейін төмендетілген. Тиісінше, бұл қазақ қоғамындағы шошқа шаруашылығына қатысты пікірталасты сәл де болса саябырсытып, дәстүрлі мал шаруашылығымен айналысатын азаматтарға сенімділік сыйлайды деп ойлаймыз.
Сондай-ақ, селекциялық-асылдандыру жұмысы шеңберіндегі субсидиялау да іс жүзінде өзгеріссіз қалдырылған. Дегенмен, жаңа ережеге сәйкес, селекциялық-асылдандыру жұмыстары барысында фермерлерге көбірек дербестік берілетін болады. Дәлірек айтсақ, өзгерістер күшіне енгеннен кейін фермерлер өз қалаулары бойынша асыл тұқымды мал басын көбейтудің 3 тәсілінің кез-келгенін таңдай алады. Олар: жасанды ұрықтандыру, еркін ұрықтандыру және мамандандырылған жасанды ұрықтандыру құрылымдарының қызметтерін пайдалану. Сонымен қатар, бір өндірушіге артылатын жүктеме ғылыми нормаларға сәйкес келтірілген. Яғни фермер өзінің қаржылық мүмкіндіктеріне байланысты өндірушілерді бұрынғыдай, 1:25 қатынасында емес 1:20 және 1:30 арақатынасы арасында сатып ала алады.
Тағы бір айта кетерлігі – жаңа ереже бойынша жоғары сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне байланысты бұқалар мен қошқарларды жалға беруді субсидиялау жүйесі жойылады. Одан бөлек, импортталған ірі қара малдың аналық басын сатып алу бағыты да алынып тасталды. Импортталған аналық мал басын сатып алумен қайталанатын және тұқымдық шығу тегіне сәйкес келу бойынша қайталанады.
Сонымен қатар, арнайы жұмыс тобы тарапынан тауарға тән субсидияларды бұрынғыдай жалпы сипаттағы трансферттер есебінен қалдыру ұсынылған. Бұл ретте, күркетауық еті мен суда жүзетін құсты субсидиялау жүйесі алынып тасталған. Өйткені, ол тауарлар азаматтарға қажетті әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының қатарына жатпайды.
Ал, жұмыртқа шаруашылығы бойынша жұмыртқа үшін 3 теңге субсидия нормативімен тағамдық жұмыртқа өндірісін субсидиялау алынып тасталды. Сондай-ақ, асыл тұқымды малды импорттау кезінде Екінші деңгейдегі банктегі қаржы институтының арнайы шотына субсидиялар аудару жөніндегі норма жойылатын болады.
Дегенмен, бұқашықтар мен қойларды бордақылауға және ет комбинаттарына тапсыру бойынша субсидиялау нормативтері өзгеріссіз қалдырылды. Алайда, бұл ретте, малды өзінің бордақылау алаңдарына ауыстыратын шаруашылықтар үшін «орын ауыстыру» нормасы жойылады. Ал, жемшөпті субсидиялау саласындағы субсидиялардың нормативтері мен субсидия алу талаптары жалпыға ортақ төтенше жағдай туындағанда немесе ауа райының қалыптан тыс жағдайлары орын алған кезде ғылыми ұйымдардың ұсынымдары негізінде әкімдіктердің қаулысымен бекітілетін болады.
Атап өтсек, субсидиялау қағидаларындағы өзгерістер 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енетінін болады.
ОСЫ РЕТТЕ, АТАЛҒАН БҰЙРЫҚТЫҢ МАҢЫЗДЫ БӨЛІКТЕРІН НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА ҰСЫНҒАЛЫ ОТЫРМЫЗ.
3-ТАРАУ. СУБСИДИЯЛАРДЫ АЛУ ШАРТТАРЫ
- Субсидиялар:
ауыл шаруашылығы өнімін өндірумен айналысатын жеке немесе заңды тұлғаларға;
тектік әлеуеті жоғары малдың (асыл тұқымды мал шаруашылығы) өсімін молайтумен, оларды сақтаумен және өсірумен айналысатын жеке және заңды тұлғаларға;
ауыл шаруашылығы жануарларының аналық басын қолдан ұрықтандыру бойынша қызметтер көрсететін асыл тұқымдық орталықтарға, асыл тұқымды жануарлардың ұрығы мен эмбриондарын өткізу жөнiндегi дистрибьютерлік орталықтарға, ұрықтандырушы-техниктерге төленеді.
- Субсидияға өтінім беру үшін тауар өндіруші СМАЖ-да тіркелуі қажет. Тауар өндіруші өз бетінше, ЭЦҚ көмегімен тіркеледі.
- Жеке кабинетте тіркелу үшін тауар өндіруші мынадай ақпаратты көрсетеді:
1) жеке тұлғалар (дара кәсіпкерлер) үшін: жеке сәйкестендіру нөмірі (бұдан әрі – ЖСН), аты, әкесінің аты (бар болса) және тегі;
2) заңды тұлғалар үшін: бизнес сәйкестендіру нөмірі, толық атауы; бірінші басшының аты, әкесінің аты (бар болса), тегі және ЖСН-сы;
3) байланыс деректері (почталық мекенжайы, телефоны, электрондық почтасының мекенжайы);
4) екінші деңгейдегі банктің ағымдағы шотының деректемелері. Жоғарыда көрсетілген деректер өзгерген кезде тауар өндіруші 1 (бір) жұмыс күні ішінде Жеке кабинетке енгізілген деректерді өзгертеді.
- Субсидиялар мынадай шарттар сақталған кезде төленеді:
1) «электрондық үкіметтің» веб-порталы мен СМАЖ-дың өзара іс-қимылы арқылы электрондық түрде мыналарға өтінім берілуі:
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 1-нысан бойынша ірі қара малдың (сүтті, сүтті-етті, етті және етті-сүтті бағыттағы) асыл тұқымды аналық басын, асыл тұқымды тұқымдық бұқаларды (етті және етті-сүтті бағыттағы), асыл тұқымды қойларды, асыл тұқымды тұқымдық қошқарды, өнімділік бағытындағы асыл тұқымды тұқымдық айғырды, асыл тұқымды тұқымдық түйені, асыл тұқымды тұқымдық шошқаны, асыл тұқымды мегежіндерді, ешкілердің асыл тұқымды аналық басын, құстардың ет бағытындағы ата-енелік/ата-тектік нысандағы асыл тұқымды тәуліктік балапанын және асыл тұқымды құстан алынған жұмыртқа бағытындағы финалдық нысандағы тәуліктік балапанды сатып алу үшін субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 2-нысан бойынша асыл тұқымдық орталықтар, асыл тұқымды жануарлардың ұрығы мен эмбриондарын өткізу жөнiндегi дистрибьютерлік орталықтар мен ұрықтандырушы-техниктер тауар өндірушілердің және ауыл шаруашылығы кооперативтеріндегі ірі қара малдардың /қойлардың аналық басын қолдан ұрықтандыру бойынша көрсеткен қызметі үшін субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 3-нысан бойынша ірі қара малдың тауарлық аналық басымен селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстарды жүргізуге субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 4-нысан бойынша ірі қара малдың асыл тұқымды аналық басымен селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстарды жүргізуге субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 5-нысан бойынша қойдың асыл тұқымды аналық басымен селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстарды жүргізуге субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 6-нысан бойынша қойлардың тауарлық аналық басымен селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстарды жүргізуге субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 7-нысан бойынша шошқалардың асыл тұқымды және тауарлық аналықтарымен және мал басын толықтыратын аналықтарымен селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстарды жүргізуге субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 8-нысан бойынша маралдардың (бұғылардың) аналық басымен селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстарды жүргізуге субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 9-нысан бойынша балара ұяларымен селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстарды жүргізуге субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 10-нысан бойынша сүтті және сүттіетті бағыттағы асыл тұқымды бұқалардың сатып алынған бір жынысты және қос жынысты ұрықтары үшін субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 11-нысан бойынша ірі қара мал мен қой эмбриондарын сатып алу құнын арзандатуға субсидиялар алуға; осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 12-нысан бойынша тауық етін өндіру құнын арзандатуға субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 13-нысан бойынша сүт (сиыр, бие, түйе) өндіру құнын арзандатуға субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 14-нысан бойынша ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативтерінің сүт өндіру құнын арзандатуға субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 15-нысан бойынша ірі қара малды союмен және етін бастапқы өңдеумен айналысатын ет өңдеу кәсіпорындары өткізген сиыр етінің құнын арзандатуға субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 16-нысан бойынша бордақылау алаңдарына бордақылауға немесе ет өңдеу кәсіпорындарына союға өткізілген ірі қара малдың еркек дарақтарының құнын арзандатуға субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 17-нысан бойынша бордақылау алаңдарына бордақылауға немесе ет өңдеу кәсіпорындарына союға өткізілген ұсақ малдың еркек дарақтарының құнын арзандатуға субсидиялар алуға;
осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес 18-нысан бойынша ауыл шаруашылығы жануарлары басының азығына жұмсалған шығыстардың құнын арзандатуға субсидиялар алуға;
2) ЭЦҚ пайдалана отырып, берілген өтінімді СМАЖ-ға тіркеу;
3) өтінімнің осы Қағидаларға 2-қосымшада белгіленген өлшемшарттарға сәйкестігі.
«Асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуды, мал шаруашылығы өнімінің өнімділігін және сапасын арттыруды субсидиялау» мемлекеттік қызметін көрсетуге қойылатын талаптардың негізгі тізбесі (бұдан әрі – Тізбе) осы Қағидаларға 4-қосымшада жазылған.
«Электрондық үкіметтің» веб-порталы мен СМАЖ-дың ақпараттық өзара ісқимылы «Ақпараттандыру туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 43-бабына сәйкес жүзеге асырылады.
- Құс фабрикалары/бордақылау алаңдары/тауарлық сүт фермалары/сүт дайындаумен айналысатын ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативтері /сою қуаты 50 бас ірі қара малдан немесе 300 бас қойдан басталатын ет өңдеуші кәсіпорындар осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес нысан бойынша субсидиялар алуға үміткер тауар өндірушінің өндірістік қуаты және инфрақұрылымының сәйкестігіне арнайы комиссияның қорытындысын (бұдан әр – қорытынды) алады. Комиссияның қалыптасу рәсімі мен жұмысы «Атамекен» ҰКП-ның шешімімен регламенттеледі. Арнайы комиссияның құрамы арнайы комиссияның қызметінде мүдделер қақтығысын болдырмауды ескере отырып құрылады.
4-ТАРАУ. ӨТІНІШТЕРДІ ҚАБЫЛДАУ, ҚАРАУ ЖӘНЕ СУБСИДИЯЛАРДЫ ТӨЛЕУ ТӘРТІБІ
- Субсидиялардың тиісті түрлеріне өтінімдер қабылдау бюджет қаражатының бар-жоғына қарамастан осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкесөлшемшарттарда көзделген мерзімдерде ауыл шаруашылығы жануарларының тіркелген орны бойынша жүзеге асырылады.
- Өтінімді қалыптастыру және тіркеуді тауар өндіруші Жеке кабинетте мынадай тәртіппен жүргізеді:
1) мәліметтер енгізе отырып, өтінім қалыптастырады, сондай-ақ осы Қағидаларға 3-қосымшада көрсетілген құжаттардың электрондық көшірмесін сканерлейді және тіркейді;
2) өтінім тауар өндірушінің ЭЦҚ қоюы арқылы СМАЖ-да тіркеледі және өтінім ЖАО (көрсетілетін қызметті берушінің) Жеке кабинетінде қолжетімді болады.
- ЖАО (көрсетілетін қызметті беруші) өтінім тіркелген сәттен бастап 2 (екі) жұмыс күні ішінде оның осы Қағидаларға 3-қосымшада көрсетілген деректердің және қоса берілген құжаттардың толықтығына тексеруді жүзеге асырады. Сәйкес келген және тиісті қаражат болған жағдайда, өтінім мақұлданған өтінімдерді тіркеу журналына енгізіледі, ал ЖАО (көрсетілетін қызметті беруші) осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес нысан бойынша субсидиялау алуға арналған өтінімді қарау нәтижелері туралы хабарлама жібереді.
Өтінімдерді қарау және мақұлданған өтінімдер бойынша субсидияларды төлеу өтінімдерді тіркеу күні мен уақытына сәйкес кезектілік тәртібімен жүзеге асырылады.
Ағымдағы қаржы жылында өтінімдерді толық қанағаттандыру үшін қаражат болмаған немесе жетіспеген жағдайда, субсидия алуға мақұлданған өтінімдер резервке (күту парағына) келіп түседі және ағымдағы қаржы жылында қосымша бюджет қаражаты бөлінген және (немесе) қаражат субсидиялар түрлері арасында қайта бөлінген кезде төленуі тиіс. Ағымдағы қаржы жылында қосымша бюджет қаражаты болмаған жағдайда, резервке (күту парағына) келіп түскен өтінімдер бойынша субсидиялар төлеу келесі қаржы жылында (дарында) жүзеге асырылады.
- Субсидиялар беруден бас тарту үшін негіздер болған кезде ЖАО (көрсетілетін қызметті беруші) тауар өндірушіге осы Қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес нысан бойынша мемлекеттік қызметті көрсетуден уәжді бас тартуды жолдайды.
Ауыл шаруашылығы жануарлары басының азығына жұмсалатын шығындардың құнын арзандатуды субсидиялау гидрометеорологиялық қызмет растаған, өңірде азық дайындауға теріс әсер еткен төтенше жағдай жарияланған немесе қалыптан тыс ауа-райы жағдайлары басталған кезде ғана жүзеге асырылады. Сүтті және сүтті-етті тұқымды асыл тұқымды бұқаның ұрығын сатып алу құнының 50%-на дейін белгіленген нормативтер мөлшерінде субсидияланады. Асыл тұқымды аталық малды сатып алуды субсидиялау тек тауар өндірушіде (асыл тұқымдық орталықтарды, өз мүшелерінің аналық басын еркін жұптастыру бойынша қызметтер көрсету үшін ауыл шаруашылығы кооперативтерін қоспағанда) аналық мал басы болған жағдайда ғана жүзеге асырылады.
ЖАНУАРЛАР МЕН ҚҰСТАРДЫҢ АСЫЛ ТҰҚЫМДЫ БАСЫН САТЫП АЛҒАНДА МЫНАЛАРДЫҢ САҚТАЛУЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ҚАЖЕТ:
1) АЖБ мен САТЖАҚ-та өтінім берілген күннен бастап 2 (екі) жыл бойы аналық мал басы (табиғи кему (өлу) нормасын қоспағанда);
2) АЖБ және САТЖАҚ-та өтінім берілген күннен бастап кемінде 18 (он сегіз) ай өндірушілер;
3) өтінім берілген күннен бастап 60 (алпыс) апта бойы құстардың ата-енелік табыны.
Малды сатып алу сәті жануарларды/құстарды АЖБ-да сатып алушының атына тіркелген күннен бастап, құстар, ұрық, эмбриондар үшін САТЖАҚ-та сатып алушының атына тіркелген күннен бастап есептеледі.
Субсидия алу үшін пайдаланылған электрондық шот-фактураларды кері қайтарып алуға, жоюға және түзетуге жол берілмейді.
Тауар өндіруші қайтыс болған жағдайда, өтінім нотариус тағайындайтын мұраны сенімгерлік басқарушының электрондық цифрлық қолтаңбасын қою арқылы СМАЖ-да тіркеледі.
Уәкілетті орган СМАЖ жұмысының алгоритміне техникалық тапсырма әзірлейді және оны СМАЖ-ға орналастырады.
МЫНАЛАР СУБСИДИЯЛАУҒА ЖАТПАЙДЫ:
1) сатып алу кезінде құнын арзандатуға бұрын субсидияланған, айырбас бойынша өзара есеп айырысу есебіне сатып алынған немесе өсімін молайту мақсаттары үшін пайдаланылмайтын жануарларды, асыл тұқымды өнімді (материалды) сатып алу;
2) ағымдағы шағылыстыру маусымында селекциялық және асыл тұқымдық жұмысты жүргізу бойынша ағымдағы жылы субсидияланған ірі қара малдың, қойдың, шошқаның, маралдардың аналық басымен және балара ұяларымен селекциялық және асыл тұқымдық жұмыс;
3) тауар өндірушілер басқа жеке және заңды тұлғалардан одан әрі қайта сату және (немесе) өңдеу үшін сатып алған мал шаруашылығы өнімдері және ірі қара малдың/ұсақ малдың еркек дарақтары (қуаттылығы тәулігіне 1500 бас ірі қара өңдейтін ет өңдеу кәсіпорындарын және сүт дайындаумен айналысатын ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативтерін қоспағанда);
4) етті құс шаруашылығының жанама өнімдері – аяқтары, бастары, ішкі органдары;
5) Қазақстан Республикасы аумағында орналаспаған сүт өңдеу кәсіпорнына өткізілген сүт;
6) Қағидаларға 2-қосымшада көрсетілген субсидиялар алуға үміткер тауар өндірушілерге қойылатын өлшемшарттарға сәйкес САТЖАҚ-та және АЖБ-да тіркелген мал басы туралы деректерінде (жануардың сәйкестендіру нөмірі, жынысы, тұқымы, туған күні) алшақтық бар және есепке алу нөмірі және ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлері жоқ (өнеркәсіптік құс және шошқа шаруашылығының, балара шаруашылығының субъектілерінен, қолдан ұрықтандыру бойынша қызметтерді көрсететін асыл тұқымдық және дистрибьютерлік орталықтардан, ұрықтандырушы-техниктерден, сүт дайындаумен айналысатын ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативтерінен басқа) тауар өндірушілер;
7) ағымдағы жылғы шағылыстыру маусымында селекциялық және асыл тұқымдық жұмысты жүргізу бойынша субсидияланған ірі қара малды және қойларды қолдан ұрықтандыру бойынша ағымдағы жылы көрсеткен қызметтері үшін асыл тұқымдық және дистрибьютерлік орталықтар, ұрықтандырушытехниктер;
8) ағымдағы жылғы шағылыстыру маусымында асыл тұқымды мал шаруашылығы саласындағы субъектілер ірі қара малды және қойларды қолдан ұрықтандыру бойынша субсидияланатын қызметтерді көрсеткен селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстарды субсидиялауға үміткер тауар өндірушілер (мәлімделген аналық мал басы);
9) ағымдағы жылы субсидияланған азық.
(ҚАҒИДАЛАРДЫҢ ТОЛЫҚ МӘТІНІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРІНІҢ ЭТАЛОНДЫҚ БАҚЫЛАУ БАНКІНІҢ РЕСМИ САЙТЫНДА ЭЛЕКТРОНДЫҚ ТҮРДЕ ОРНАЛАСТЫРЫЛҒАН. СІЛТЕМЕ: http://zan.gov.kz/client/#!/doc/186448/rus )
Жалпы, ауыл шаруашылығы министрлігі соңғы бес жылда мемлекеттік қолдау ретінде мал шаруашылығы саласына 556 млрд. теңге бағыттаған екен. Оның ішінде етті мал шаруашылығын дамытуға 211 млрд. теңге немесе субсидияның жалпы көлемінің 38 пайызы бөлінген. Биыл мал шаруашылығын субсидиялауға 107,6 млрд. теңге көзделген болса, оның ішінде етті мал шаруашылығына 42,2 млрд. теңге немесе жалпы соманың 39 пайызы бағытталған.
– Егер министрлік фермерлерді естімейді деп ойласаңыздар, қателесесіздер. Бір апта бұрын бүгінгі шағымданушылар дәл осы құрамда министрдің жеке қабылдауында болды. Онда да субсидиялау ережелерін өзгерту бойынша үлкен талқылау болды. Субсидиялау ережелері олар қалағандай өзгермейді. Ережелердің 90%-дан астамы қалады. Ет өндірісіне соңғы бес жылда 556 млрд теңге бағытталды. Кем дегенде биыл мал шаруашылығына 107 млрд теңге бөлінген, жарты жылдан кейін бюджет тағы нақтыланады. Өздеріңіз білетіндей, коронавирус пандемиясы басталар алдында Қытай нарығы ашылды. ДДСҰ бір апта бұрын төтенше жағдай режимін жойды. Министр Ербол Қарашөкеев Қытайға сапар шегіп, келіссөздер жүргізіп жатыр. Бір-екі айдың ішінде Қытайға экспорт ашылады. Бұл дегеніміз, егер нарық ашылса, олар өз маржаларын көбейте алады, – дейді ауыл шаруашылығы министрлігінің баспасөз хатшысы Дамир Егізбаев.
Өз кезегінде ауыл шаруашылығы министрлігі сараптамалық қоғамдастықпен, салалық қауымдастықтар мен палаталардың өкілдерімен бірлесіп, субсидиялаудың жаңа қағидалары жобасын әзірлеген. Оның ішінде етті мал шаруашылығында қолданыстағы жеті субсидиялаудың екі бағытын алып тастауды көздейді. Мұнда жемқорлық қаупі жоғары түрлер: асыл тұқымды бұқаны ұстау (бұқаларды жалға алу) және тұқымдық түріне сәйкес келетін импортталған аналық ірі қара мал сатып алу жөнінде айтылған.
«Атап айтқанда, селекциялық-асыл тұқымдық жұмыс үшін сатып алынған асыл тұқымды бұқаның құнын арзандату, бұқаларды жалға алуды сақтау бюджет қаражатын тиімсіз пайдалануды, бірдей технологиялық процеске екі рет мемлекеттік қолдау көрсетуді білдіреді. Тұқымдық түріне сәйкес келетін импортталған асыл тұқымды аналық ірі қара малдың импортталған асыл тұқымды аналық ірі қара малдан еш айырмашылығы жоқ болғандықтан, бұл ұғымдар біріктірілген. Сол сияқты, тұқымдық тегіне сәйкес келетін, сатып алынған импортталған ірі қара малдың аналық басын субсидиялау нормасы алынып тасталды, өйткені олардың тұқымдық қасиеттерін жақсарту үшін сатып алынған асыл тұқымды аналық малдың құнын арзандату нормасы бар», – делінген Ауыл шаруашылығы министрлігінің хабарламасында.
Осы ретте елдегі ауыл шаруашылығы өнімдерінің 40 пайызы мал шаруашылығына тиесілі болып, аталған саланың көрсеткіштері жақсарып келе жатқанын да атап өту керек. Бұл туралы бірер ай бұрын экс-ауыл шаруашылығы министрі Ербол Қарашөкеев айтқан болатын.
Оның айтуынша, талдау жұмыстары жалпы саланың тұрақты қарқынмен дамып келе жатқанын көрсетіп отыр. Малдың барлық түрлерінің саны тұрақты өсуде. Өткен 2022 жылдың өзінде ірі қара мал саны 4,2%, қой 4,8%, жылқы 10,5%, түйе 6,5%, құс 4%-ға көбейген. Сонымен қатар мал шаруашылығын дамытудың сапалық көрсеткіштері де ұлғайып отыр. Атап айтқанда, сауылатын сүт орта есеппен 4,7% артса, қойлардың сойыс салмағы 8,6%, тауықтардың жұмыртқа беруі 17,2% өскені байқалады.
– Мемлекеттік қолдау шараларын күшейту есебінен малдың барлық түрі бойынша асыл тұқымды малдың үлес салмағы өсті. Мысалы, асыл тұқымды ірі қара малдың үлес салмағы жалпы ірі қара мал басына шаққанда 7%-дан 13,5%-ға дейін өсті. Сондай-ақ, селекциялық және асыл тұқымдық жұмыс процесіне және тұқымдық түрлендіруге тартылған фермерлік шаруашылықтардың саны 2022 жылы 6 мыңнан 22 мыңға дейін артты, – деген экс-министр Үкімет отырысында.
Демек, елімізде мал шаруашылығына ден қойған кәсіпкерлер көбейіп, Отандық өнімнің көлемі артып жатыр деген сөз. Мемлекет субсидия беріп отырғанда, бұл мүмкіндікті тиімді пайдаланған абзал.
