Түркістан – Түркі халықтарының рухани астанасы. Соңғы жылда көне шаһар ерекше гүлденіп, көркейіп, нағыз облыс орталығына айналып шыға келді. Елбасы Жарлығымен облыс орталығы болып құрылыса сала мен де осында қызмет ауыстырдым. Алғашқыда рухани қалаға үйренісе алмай қиналғанымды жасыра алмаймын. Аптап ыстық, қысы-жазы бетіңді қарпып тұратын ыстық-суық желі, ауа-райы, климаты едәуір қиындық тудырғаны рас. Оның үстіне мұнда құрылыс жұмыстары бастау алып, тоқтаусыз жүріп жатты. Іле-шала мен отбасыммен Түркістан қаласындағы 1-ші мөлтек ауданға қоныс аударып келдім. Сол кездегі ауланың сыйқын, ондағы қоғамдық тәртіп пен тазалықтың, қала тұрғындарының мәдениетіне үрке қарап таңғалғаным рас. Бәрі көзге оғаш көрінетін…
Ал, қазір ше? Қазір бәрі өзгеше. Соңғы 3 жылда қала қалай көркейсе, мұндағы тұрғындардың да мәдениеті мен ұстанымдары өзгеріп, қалыпты нағыз қалалық тұрмысқа бейімделе бастады. Ең бірінші, көшедегі көлік қозғалысы ретке келді. Ығы-жығы тәртіпсіз қойылатын көліктердің легі бүгінде көзге көрінбейді. Қала көшелері күрделі жөндеуден өтіп, барлық қоғамдық орындарда ескертпе, сақтық бағаналары, бейнекамералар орнатылды. Аула-аулаларда полиция бекеттері ашылып, қоғамдық тәртіпті сақтау ісі мықтап қолға алынды. Бүгінде облыс орталығындағы барлық аулаларда тәртіп сақшалары сәт сайын көлікпен бақылау жүргізіп отырады. Барлық мөлтек аудандарда түнгі жарықтандыру мен бейнебақылау бағаналары орнатылды. Бұл да болса, қоғамдық тәртіптің орнауына өзіндік септігін тигізуде. Қаламыздағы қоғамдық тәртіпті сақтауда «Қауіпсіз қала» болуына өзіндік үлесін қосып отырған мемлекеттік мекеменің бірі – Түркістан қалалық полиция басқармасы екені даусыз. Бүгінде мұнда 500-ден аса қызметкер еңбек етеді. Оның ішінде 103 учаскелік полиция және 214 патрульдік инспектор қоғам тыныштығын сақтауға үлес қосып келеді. Қалада қылмыстың азаюына соңғы жылдары жүзеге асырылып келе жатқан «Түркістан – қауіпсіз қала» бағдарламасы да өз септігін тигізуде. Сондай-ақ бүгінде тәртіп сақшылары өз қызметінде киелі қаланы қауіпсіз әрі ішімдіксіз, рухани қала ету бағытына басымдық беруде.
Бұл жөнінде жуырда ғана Түркістандағы «Конгресс холл» көпсалалы кешенінде «Түркістан – рухани қауіпсіз қала» тақырыбында өткен форумда жан-жақты айтылып, барынша кеңінен түсіндірілді. Аталған форум облыстық полиция департаментінің басшысы, полиция генерал-майоры Мұрат Қабденовтің бастамасымен, қоғамдық даму басқармасының қолдауымен ұйымдастырылғанын да айта кетуге тиіспіз. Маңызды шараны ұйымдастыруға Түркістан қалалық полиция басқармасының басшысы Бауыржан Жанаевтың да еңбегі сіңгенін айта кетуге тиіспіз. Түркістан қаласының бас полицейінің мәлімдеуінше, жыл басынан бері отбасындағы жанжал бойынша 580 шақырту түскен. Оның 360-ы ішімдік ішіп алып, шаңырағында шу шығарғандардың үлесінде. Мас болып, жанжал шығарғандарға қатысты 11 қылмыстық іс тіркелсе, 153 дерек көлік тізгіндеуге байланысты орын алған. Демек қылмыстардың көп тіркелуіне ішімдік едәуір әсер етуде деген сөз. Бұл орайда қаланың рухани болмысы мен тұрғындардың тұлғалық ерекшелігін айшықтау мақсатында «ішімдіксіз қала» мәртебесіне жету полиция қызметкерлері үшін де маңызды іс. Сондай-ақ басқарма басшысы «Керуен сарай» сауда әрі ойын-сауық кешенінің басшылығы және «Бірлік» шағын ауданындағы кафе иелерімен қауіпсіздікті сақтау бойынша бірлесе жұмыс істеу жөнінде келісім жасалғанын жеткізді. Бұдан бөлек, басқарма қызметкерлері Түркістан қаласы бойынша сервистік полиция моделін қалыптастыру мақсатында «Қауіпсіз қала», «Қауіпсіз жол» іс-шараларын тұрақты түрде өткізіп, рейдтер ұйымдастырып отырады. Қазіргі таңда бұл жұмыстар өз жемісін бере бастады.
«Түркістан шаһарында тұрғындармен ашық әрі тығыз байланыс орнату, «сервистік полиция» тұжырымдамасын жүзеге асыру бағытында жүйелі жұмыс атқарылуда. Облыстық полиция департаменті басшылығының тапсырмасына сәйкес, тұрғындардың қауіпсіздігі мен құқықтарын қорғау жұмыстары барынша күшейтіле түсті. Қоғамдық тәртіпті сақтау, тұрақтылықты ту ету басты орынға шықты. Шаһарда «Азаматтарға арналған қабылдау» фронт-кеңсесі жұмыс істеп тұр. Жаңа орталықтың ашылуы арқылы полиция қызметкерлері халықпен тығыз қарым-қатынас орнатуды көздейді. Кеңес беріп, жаңа форматта жұмыс істеуде. Соның бірі – арыз-шағымдарды бейнежазу арқылы қабылдау. Арнайы техникамен жарақталған бөлме бар, сол жерде шағымданушының сөзін, айғақ заттарын таспаға басып алуға болады. Бұл өз кезегінде іс қағаздарының бұрмаланбауына әсер ететін бірден-бір фактор», – дейді Бауыржан Жанаев.
Сондай-ақ полиция басқармасының басшысы тұрғындарды қоғам тыныштығын бірлесе қамтамасыз етуге шақыруда. Жалпы, қала тәртібін сақтау, оны таза ұстау, қоғамдық орындардағы мүліктердің бүлінбейіне мән беру, ластамау, көшедегі қауіпсіздік ережелерін қатаң сақтау сынды жауапты істерде көне қала тұрғындарының басты міндеті болуы тиіс.
« Түркістан қалалық полиция басқармасы басшысы қызметіне кірісе сала, бірқатар маңызды жобаларды қолға алдық. Солардың бірі – «Қауіпсіз жол» іс-шарасы. Бір айға жоспарланған республикалық «Қауіпсіз-жол» жедел-профилактикалық іс-шарасы жоғары деңгейде өтті. Аталған іс-шара барысында жол қауіпсіздігінің алдын алу мақсатында қызметкерлермен бірге орталық көшелерде бірнеше рет рейд жүргіздім. Яғни, түрлі жол апаттарының алдын алу, болдырмау мақсатында Әмір Темір мен Тоқаш Бокина көшелерінің қиылысында жол қозғалысы ережесінің сақталуын қамтамасыз еттік» , – дейді Бауыржан Жанаев.
Түркістан қаласының бас полицейі қауіпсіздік белдігін тақпаған, көлік басқару кезінде ұялы телефонмен сөйлескен құқық бұзушыларға түсіндірме жұмыстарын жүргізген. Оларға полицейлер тиісті заңды шара көру үшін әкімшілік хаттамалар толтырған.
Айта кетер болсақ «Қауіпсіз-жол» іс-шарасының алғашқы 10 күнінде Түркістан қаласы бойынша қауіпсіздік белдігін тақпай көлік басқарған 350-ге жуық азамат анықталған. Оларға ҚР ӘҚБтК-нің 593-бабы «Жол жүрiсi қағидаларында көзделген жолаушыларды және жүктердi тасымалдау, қауiпсiздiк белдіктерiн немесе мотошлемдердi пайдалану жөніндегі талаптарды сақтамау» 591-бабы « Көлiк құралын басқару кезiнде жүргiзушiнiң телефонды не радиостанцияны пайдалануы» 41 хаттама 608-бабы «Жүргізушінің көлік құралын алкогольдік, есірткілік және (немесе) уытқұмарлық масаң күйде басқаруы, сол сияқты көлік құралын алкогольдік, есірткілік және (немесе) уытқұмарлық масаң күйдегі адамның басқаруына беру» 7 хаттама толтырылған.
Тәртіп сақшылары жайында қоғамда түрлі қөзқарас қалыптасқан. Бірі оларға дән риза болып мақтаса, енді біреулер үлкен реформа қажет деп есептейді. Айтқандай, қайта құру бұған дейін де талай рет жүргізілген еді. Нәтижесі жоқ деп айтуға келмейді. Себебі мамандардың сөзінше соңғы жылдары Түркістанда аты шулы қылмыстардың саны едәуір азайған.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы 1 қыркүйектегі Жолдауында полицияны бағалау өлшемдерін түбегейлі өзгерту, полиция қызметінің сервистік модельге көшу керектігін баса айтқан болатын. Осы бағытта Түркістан қалалық полиция басқармасы қызметкерлерінің сервистік модельге көшуі қарқынды іске асырылып келеді.
«Біздің негізгі мақсат – қажеттіліктерге жауап беретін және қоғаммен серіктестікте жұмыс істейтін кәсіби, өкілді, жұртқа жақын, ашық әрі қолжетімді полиция қызметін құру және қалыптастыру. Сонымен қатар сервистік модель аясында полицияның халықпен өзара іс-қимылын оңтайландыру, ең алдымен полиция қызметкерлеріне деген сенімге, серіктестік қағидаттарына негіздеу.
Түркістан облысының орталығы Түркістан қаласы тарихи өңір болуымен қатар, ғасырдан ғасырға дейін жалғасып, өзінің кереметтілігімен туристерді тартып, олардың ағылып келуіне ықпал етуі тиіс. Ол үшін біздің рухани астанамыз нағыз қаіпсіз қалаға айналуы керек. Сондықтан қасиетті мекенді туризм орталығына айналдыру жұмыстары үзіліссіз жүзеге асырылып жатса, туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етіп, солардың тілінде еркін сөйлейтін полицейлердің қатарын арттыру ҚР Ішкі істер министрлігі тарапынан мықтап қолға алынды. Сондай-ақ, туристік аймақтарда «SOS» батырмасы орнатылды. Яғни өңірімізге келген турист, еліміздің азаматы полиция тарапынан жәрдемді қажет етсе немесе қауіпке тап болған кезде бірден көзге көрінікті орындарға қойылған «SOS» батырмасына қолын апарып басып, болған жайт бойынша хабар бере алады», – дейді Түркістан қаласының бас полицейі.
Арнайы хабарлама бірден полиция қызметкерлерінің жедел желісіне түседі. Оператор сол мезетте жақын маңдағы полиция қызметкерін көмек қажет орынға бағыттап, қылмыс пен тәртіпсіздіктің алдын алады. Сонымен қатар осы қызметті мобильдік қосымша арқылы да алуға болады. Яғни батырма тақталарынан бөлек арнайы қосымшалар да жетілдіріліп, қолданылып келеді. Негізі мұндай жобалар өз кезегінде туристерге жайлылық пен қауіпсіздік береді.
«Сервистік полицияны дамытуда стационарлық бекеттер мен туристік полицейлерді де мысал ретінде айтып өтуімізге болады. Себебі бұл жобалар өз кезегінде халық пен мемлекет үшін маңызды әрі аса қажетті екендігі дәлелденіп отыр. Стационарлық полиция бекеттері тәулік бойы қызмет көрсетеді. Бүгінгі таңда қала аумағында азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және қоғамдық тәртіпті сақтау мақсатында адамдар көп шоғырланатын жерлерде 10-нан астам стационарлық бекеттер қойылып, жұмыс істеп тұр. Әрбір стационарлық бекетте қызметкерлер кезекшілікке түсіп, тәртіпті қадағалайды. Аталмыш бекеттердің барлығы заманауи техникамен, атап айтқанда портативті бейнетіркеуіштермен, радиостанциялармен және планшеттермен жабдықталған», – дейді Бауыржан Жанаев.
Тағы бір ерекшелігі, стационарлық бекеттер сыртқы бейнебақылау камерасымен жабдықталып, жедел басқару орталығына қосылған. Олар жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету, қоғамдық орындарда, көшелерде қылмыстың алдын алу бойынша қызмет атқаруда.
Түркістан қаласында туристік полиция 2019 жылдан бері қызмет етіп келеді. Яғни рухани астанамыздағы тарихи музейлер орналасқан аймақтарда туристік полиция қызметкерлері бөлінген. Үш жылдан бері Түркістан қаласында туристік полиция қарқынды қызмет етіп келеді.
«Басты мақсат – елімізге келіп жатқан шетел азаматтарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету, мемлекетіміздің имиджін арттыру, қоғамдық қауіпсіздікті сақтау. Туристік полицейлер арнайы киім, қажетті техника және құрал-жабдықтармен толық қамтылған. Тарихи нысандарды аралап жүруге өте ыңғайлы арнайы электромобильдермен жабдықталған. Негізі туристік полицияның басты мақсаты – Қазақстан Республикасының халықаралық имиджінде туристік тартымдылығын арттыру, елімізге шетел азаматтарының келген кездегі қауіпсіздігі мен жайлылығын қамтамасыз ету және оларды толғандырған кез-келген сұрағы бойынша ақыл-кеңес беру, келеңсіз жағдайлар орын алса көмек көрсету», – дейді Түркістанның бас полицейі.
Туристік полицейлердің ел тарихы мен шет тілдерін жетік меңгеруіне де аса мән беріліпті. Осы мақсатта бүгінде Түркістан қаласында Халықаралық туризм және меймандостық университеті жаңадан бой көтеріп, туристік орталыққа қажетті мамандарды даярлауға кіріскен. Соның ішінде полиция қызметкерлері де осы білім ордасында біліктіліктерін арттыруда. Мәселен, бұл университетте жыл басынан бері 492 полиция қызметкері білім алып шығыпты. Олар ағылшын, түрік тілдерін тереңдете оқып, алыс-жақын шетелдерден келген азаматтарға қамқоршы, қала тарихын жетік білетін білікті маман екенін көрсету бойынша курстан өтуде. Ендігі мақсат осы жылдың соңына дейін аталған жоғарғы оқу ордасынан білім алған полицейлердің санын 1000-ға жеткізу. Олардың ішінде халықпен тығыз байланыста болатын Түркістан қалалық Полиция басқармасына бағынысты учаскелік полиция инспекторлары, патрульдік полиция және ювеналды полиция құрылымдарының қызметкерлері де бар.
Яғни тәртіп сақшыларымыз Халықаралық туризм және меймандостық университетінде 3 күн бойы шет тілдерін тереңдете оқып білім алады. Одан бөлек келген туристермен қалай байланыс орнату керектігін үйренеді. Түркістан қаласының тарихын жатқа біледі. Содан соң осы алған білімдерін сынақ тапсыру арқылы дәлелдейді. Курс соңында полицейлерге арнайы сертификаттар табысталады.
Міне, осындай іске асырылып жатқан тың жобалардың арқасында елімізге пайда әкеліп, әлемге танылуына себепкер болатын туристердің саны одан әрі көбейіп, тұрғындар мен қонақтардың қауіпсіздігі және оларға көрсетілетін қызмет сапасы да арта түспек. Себебі біздің басты ұстанымымыз – қауіпсіздікті қамтамасыз ету мен қылмысты болдырмау.
Айдар СЕЙДӘЗІМ,
ақын, ҚР Жазушылар Одағы Түркістан облыстық филиалының төрағасы
