Биыл облыс көлемінде жалпы 114 көпқабатты тұрғын үйді пайдалануға тапсыру жоспарланып отыр. Оның ішінде, 41 үй, 2820 пәтердің құрылысы мемлекеттік бюджет есебінен жүргізілуде. Ал 73 үй, 3611 пәтер жеке инвесторлар есебінен үйлестірілуде. Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалдының төрағалығымен өткен апталық аппарат отырысында аймақ басшысына тұрғын үй туралы соңғы мәліметтер баяндалды.
Сонымен қатар, жуырда ғана Түркістанда тұрғын үй кезегі бойынша 190 пәтер кілті тапсырылады деп жоспарған еді. Бұл жайлы қалалық Тұрғын үй қатынастары және тұрғын үй инспекциясы бөлімінің басшысы Талғат Үсенбаев баяндады. Оның айтуынша қазіргі таңда қалада тұрғын үй кезегіне 16982 азамат тұр. Соның ішінде 6602-сі әлеуметтік әлсіз топ мүшелері, 45550-і көпбалалы отбасы мүшесі, 220-сы тұл жетім, 5607-сі мемлекеттік қызметкер санаты бойынша тіркелген. Ал 3 азамат тұрғын үйі апатты деп танылғандар санатында тіркелді. Биыл жоспар бойынша 190 пәтер кезек бойынша, 2754 пәтер ипотекамен беріледі. 2023 жылдың қорытындысы бойынша 684 пәтер кезек бойынша, 1649 пәтер ипотекамен табысталған болатын. Айта кетейік, шаһарда бой көтеріп жатқан тұрғын үйлер саны да артуда. Бүгінде Түркістан қаласы 5 қабатты 20 тұрғын үймен (800 пәтер) толығады деп жоспарлануда.
Түркістан қаласы облыс орталығына айналып, бүгінде заманауи даму жолына түскен шаһар ретінде де танылып келеді. Облыс орталығы мәртебесін алғаннан бері қалада тұрғын үй көптеп салынып, көшіп келушілердің саны жылдан-жылға артып жатыр. Тұрғындар саны өскен сайын тұрмыстық тіршілікке қатысты көптеген сұрақтың туындауы заңдылық, яғни өсім бар жерде өзекті мәселелер де болып жатады. Сондықтан аталған мәселелерді дер кезінде шешу – облыс, қала әкімдерінің басты міндеті. Халық санының артуы, әсіресе тұрғын үй, мектеп, әлеуметтік нысандардың салынуын қажет ететіні анық. Түркістан облысында құрылыс нысандарының сапасын және қауіпсіз болуын қадағалау бойынша жұмыстар күшейтіледі. Бұл туралы Түркістан облысы әкімі Дархан Сатыбалдының төрағалығымен өткен жиында кеңінен талқыланды. Облыстық бақылау жөніндегі басқармасының басшысы Айдос Исмаиловтың айтуынша, облыс аумағындағы 300 (оның ішінде, бюджеттік – 117, жеке – 183) құрылыс нысанында анықталған заң бұзушылықтар негізінде 472 хаттама толтырылып, 104 млн. теңге айыппұл салынды. Оның бүгінгі күнге 85,64 млн. теңге қаржысы (82,45%) өндіріліп, облыстық бюджетке қайтарылды. Жалпы салынған айыппұл мөлшері 2022 жылмен салыстырғанда 33 пайызға артып отыр (2022 ж. – 69,57 млн. теңге). Бюджет есебінен салынған нысандарға 136 хаттама толтырылып, шара көрілді. Оның ішінде, білім нысандары – 24, денсаулық – 6, тұрғын үй – 29, инженерлік инфрақұрылым – 64, жол – 4, өзге де нысандар – 9 бірлікті құрады. Өткен жылы 72 жоспардан тыс тексеру жүргізіліп, 2022 жылмен салыстырғанда 93,5 пайызға артқан.
Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, елімізде Тұрғын үй саясатын реформалау бағытында бірқатар жұмыс қолға алынып жатқаны белгілі. Бүгінде елімізде баспана алуға қатысты бірқатар бағдарламалар бар. Соның тиімділігін пайдаланып, тұрғын үйге қол жеткізіп жатқан жандар да аз емес.
Жасырары жоқ, елімізде баспана мәселесі күн тәртібінен түскен емес. Сарапшылар биыл іске қосылатын «9-20-25» бағдарламасының және жас мамандарға арналған ипотекалық бағдарламалардың бүгінгі нарықтық жағдайға айтарлықтай әсері болмайды деп отыр.
Кредиттік бюроның мәлімдеуінше, былтыр нарықтағы тұрғын үйлер бір жылда 6,7 пайызға қымбаттаса, тек желтоқсан айының өзінде 3,4 пайызға өскен. Ал, қайталама нарықтағы пәтерлердің бағасы бір жылда 1,8 пайызға жоғарылаған. Өткен жылдың желтоқсан айында жасалған қорытындыға сүйенсек, баспананың 2022 жылға қарағанда 3,7 пайызға арзандағаны байқалды.
Енді өткен жылдың соңғы айларындағы тұрғын үй бағасына тоқталсақ. Жаңа үйлердің 1 шаршы метрі 494 898 теңгені құраса, қайталама нарықтағы құны – 494 373 теңге. Статистикалық деректерге сүйенсек, бұл – еліміздің 3 мегаполисіндегі ең жоғары баға. Бастапқы нарықтағы үйлер бағасының төмендеуі елдің бірде-бір өңірінде тіркелмеген. Ал, Түркістанда жаңа пәтердің 1 шаршы метрі 322 081 теңге болса, екінші нарықтағы пәтерлердің әр шаршы метрі – 297 143 теңге. Жалға берілетін тұрғын үйлердің құнына келетін болсақ, баға Алматы мен Түркістанда едәуір төмендеген. Қазақстан бойынша бір шаршы метрді жалға алу бағасы орта есеппен 4,8 мың теңге тұрады.
Қазақстан құрылысшылар қауымдастығының президенті Виктор Микрюковтың сөзінше, қазір нарықта баспана бағасының өсуіне немесе төмендеуіне айтарлықтай негіз жоқ. Оның сөзінше, тұрғын үй бағасының өсуіне әсер ететін бірнеше факторлар бар Бұған халықтың жалақы мөлшері, өндірістік процестердің қымбаттауы, үстеме шығындардың көбеюі, құрылыс рентабельдігінің төмендеуі сынды жағдайлардың әсері мол. Сол себептен баға өсе береді.
Қауымдастық президенті «9-20-25» бағдарламасының және жас ғалымдарға арналған ипотекалық бағдарламаның іске қосылуы тұрғын үйлердің бағасына қалай әсер ететіндігі жөнінде де айтып өтті.
– Бұл ипотекалық бағдарламалардың іске қосылуы жылжымайтын мүлік нарығындағы жағдайға айтарлықтай әсер етпейді. Себебі, ипотека нақты салалардың басым қажеттіліктері негізінде қалыптасады. Сонымен қатар, «9-20-25» ипотекасын іске асыруға қаралған 150 млрд. теңге мен жас ғалымдарды қолдауға бағытталған 17 млрд. теңге барлық мұқтаж азаматтарды баспанамен қамтамасыз етуге жеткіліксіз. Қазақстанда 9200 жас ғалым бар, ал, оларға бөлініп отырған пәтерлердің саны – 680 ғана. Сондай-ақ, «9-20-25» бағдарламасының шарттары түпкілікті қалыптасқан жоқ. Бүгінге дейінгі ақпараттарға сүйенсек, мұны «7-20-25» бағдарламасының аналогы деп болжауға да болады. Ондағы қарыздың ең жоғары сомасы жеткіліксіз. Біз оны шектемеуді, қарыз сомасын 25 млн. теңгеге дейін деп белгілеуді ұсынамыз. Бұдан бөлек, бастапқы жарнаның мөлшері жоғары деңгейде қалып отыр. Сондықтан мұндай соманы жинақтау тұрғын үйге мұқтаж жандардың басым бөлігіне ауырлау екендігі айтпаса да түсінікті, – деді Виктор Микрюков.
Ал, өңіріміздегі пәтермен айналысатын риэлторлардың сөзінше, «9-20-25» бағдарламасы іске қосылғаннан кейін бағаның көтерілуі әбден мүмкін. Экономистердің сөзіне құлақ салсақ, қазіргі уақытта елдегі баспана бағасы әртүрлі факторларға байланысты өседі екен. Олардың айтуынша, тұрғын үй бағасы нарықтық қатынастарға бағынып, нарықтың заңдылығымен жүзеге асатын болса, онда ол онша қымбаттамауы керек. Ал, «9-20-25» бағдарламасы пәтер бағасын жасанды түрде қымбаттатып жіберуге әсерін тигізуі мүмкін. Мәселен, ипотекалық бағдарламаға қарастырылған 150 млрд. теңгеге бар болғаны 8 мың адам ғана баспаналы бола алады екен. Ал, еліміздегі баспанаға мұқтаж адамдардың саны – 560 мың. Мәселен, зейнетақы қорындағы ақшаны тұрғын үй алуға пайдаланарда нарықта жасанды түрде ажиотаж жасалынып, көптеген үйлердің қымбаттап кеткенін ел ұмыта қоймаған болар. Содан кейін тұрғын үй бағасы қайта түскен жоқ.
Қалай айтсақ та, биыл «9-20-25» ипотекалық бағдарламасы іске қосылады. Оның несие мөлшерлемесі – 9, бастапқы жарнасы – 20 пайыз. Қарызды 25 жылға бөліп төлеуге болады.
Осы орайда, елімізде тұрғын үй бағасы бір жылда қалай өзгергеніне тоқталайық. Мәселен, бір жылда (2022 жылғы желтоқсан мен 2023 жылғы желтоқсанды салыстырғанда) жаңа тұрғын үйлерді сату бағасы 3,4% өсті, ал пәтерлерді қайта сату бағалары 3,7% төмендеді. Абаттандырылған тұрғын үйді жалға алу төлемі 2022 жылғы тиісті аймен салыстырғанда 2023 жылғы желтоқсанда 1,6% жоғарылады. Бұл туралы Ұлттық статистика бюросының баспасөз қызметі хабарлады.
Өңірлер бөлінісінде жаңа пәтерлер нарығында жылдық мәнде баға Қызылорда – 12,6% және Петропавл – 10,6% қалаларында қымбаттады. Қолданыстағы пәтерлер нарығында баға өсімінің көшін Атырау (8,2%), Қызылорда (6,9%) қалалары бастап тұрса, тұрғын үйді жалға алу нарығында – Жезқазған (33,4%), Көкшетау (26,1%), Қарағанды (23%) қалалары тұр.
