Түркістан қаласы облыс орталығына айналып, бүгінде заманауи даму жолына түскен шаһар ретінде де танылып келеді. Облыс орталығы мәртебесін алғаннан бері қалада тұрғын үй көптеп салынып, көшіп келушілердің саны жылдан-жылға артып жатыр. Тұрғындар саны өскен сайын тұрмыстық тіршілікке қатысты көптеген сұрақтың туындауы заңдылық, яғни өсім бар жерде өзекті мәселелер де болып жатады. Сондықтан аталған мәселелерді дер кезінде шешу – облыс, қала әкімдерінің басты міндеті. Халық санының артуы, әсіресе тұрғын үй, мектеп, әлеуметтік нысандардың салынуын қажет ететіні анық. Түркістан облысында құрылыс нысандарының сапасын және қауіпсіз болуын қадағалау бойынша жұмыстар күшейтіледі. Бұл туралы Түркістан облысы әкімі Дархан Сатыбалдының төрағалығымен өткен жиында кеңінен талқыланды. Облыстық бақылау жөніндегі басқармасының басшысы Айдос Исмаиловтың айтуынша, облыс аумағындағы 300 (оның ішінде, бюджеттік – 117, жеке – 183) құрылыс нысанында анықталған заң бұзушылықтар негізінде 472 хаттама толтырылып, 104 млн. теңге айыппұл салынды. Оның бүгінгі күнге 85,64 млн. теңге қаржысы (82,45%) өндіріліп, облыстық бюджетке қайтарылды. Жалпы салынған айыппұл мөлшері 2022 жылмен салыстырғанда 33 пайызға артып отыр (2022 ж. – 69,57 млн. теңге). Бюджет есебінен салынған нысандарға 136 хаттама толтырылып, шара көрілді. Оның ішінде, білім нысандары – 24, денсаулық – 6, тұрғын үй – 29, инженерлік инфрақұрылым – 64, жол – 4, өзге де нысандар – 9 бірлікті құрады. Өткен жылы 72 жоспардан тыс тексеру жүргізіліп, 2022 жылмен салыстырғанда 93,5 пайызға артқан (2022 жылы – 9).
Өңір басшысы Дархан Сатыбалды жауаптыларға жұмысты күшейтіп, құрылыс нысандарын қатаң бақылауға алуды тапсырды.
– Бірінші кезекте – сапаға мән беру керек. Халықтың өтінішіне құлақ аса отырып, бірге жұмыс істеу қажет. Тұрғын үй құрылысының сапасын толық бақылаңыздар. Орын алған кемшіліктер болса, қалпына келтіру жұмыстарын толық аяқтағанша, қадағалаңыздар. Жұмысты тиісті деңгейде атқара алмаған жобалаушы, сапаны бақылаушы, техникалық қадағалаушы мекемелеріне шара қолдану керек. Құзырлы органдармен бірге жұмысты күшейтіңіздер. Мердігерлердің де жауапкершілігін көтерген жөн, – деді Дархан Сатыбалды.
Басқармамен құрылыс нысандарының жобалау және құрылыс-монтаждау жұмыстарында мемлекеттiк нормативтердiң талаптарын бұзғаны үшін лицензия мен аккредитацияларды тоқтату үшін 27 мердігер мекемеге, 3 жобалаушы мекемеге, 1 сарапшы ұйымға, 2 техникалық қадағалаушы мекемеге, 9 техникалық қадағалаушы эксперттің аттестаттары 6 айға тоқтатылып, айыппұлдар салынды. Бiр жыл iшiнде әрекеттер қайталанған жағдайда субъектілер лицензиясынан айырылады.
Сонымен қатар өткен жылы заңсыз салынған 9 нысан бұзылды. Өз бетінше салынған құрылыстарды мәжбүрлеп бұздыру туралы сот шешімдері негізінде 6 нысан, ал басқарма арқылы жүргізілген түсіндірме жұмыстары нәтижесінде өз еркімен 3 заңсыз құрылыс нысаны бұзылды. Облыс аумағындағы инфрақұрылым құрылысы нысандарына қатысты Бәйдібек, ауданында 4 мердігер мекемеге, Ордабасы ауданындағы 14 мердігер мекемеге, 4 техникалық қадағалаушыға тиісті шаралар қолданылды. Сарыағаш ауданындағы шипажай нысандарының заңдылығына талдау жүргізілді. Басқарма тарапынан анықталған заң бұзушылықтар негізінде 6 нысан иелеріне қатысты әкімшілік шаралар қабылданып, тексеру нәтижесінде анықталған кемшіліктер бойынша 1040 АЕК көлемінде айыппұл салынды.
Бұдан бөлек, жол құрылысының сапасы да басқарма бақылауында. Тексеру нәтижесінде анықталған кемшіліктерді жою бойынша іс-шаралар қабылданды. Жол активтері сапасы ұлттық орталығының қызмет көрсету құнын тұрақтандыру бойынша тиісті келіссөздер жүргізіліп, баға төмендетілді.
Еңбекті қорғау саласына қатысты түскен арыз-шағымдар бойынша жұмыстар нәтижесін беруде. Өткен жылдың қорытындысымен еңбек қатынастары саласында 1200 шағым қаралып, соның ішінде 292 тексеру жүргізілді. Нәтижесінде, 440 заңбұзушылық анықталды. Анықталған заңбұзушылықтардың негізінде 9,8 млн. теңге айыппұл салынды. Былтыр 6299 қызметкерге 829,7 млн. теңге көлемінде жалақы қарызына жол берген 14 кәсіпорын анықталып, 826,2 млн. теңге өндірілді. Аталған бағыттар бойынша жұмыстар жалғасады.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен жүзеге асырылатын «Жайлы мектеп» жобасы аясында Түркістан қаласында мектептер салынатынын айта кетті. Оның ішінде 2 мың орынды 3 мектеп екі жылда ел игілігіне берілмек. «Дарын» мектебі мен 4 тілде білім беретін халықаралық білім ордасы да ашылмақ. Түркістан қаласында жалпы аумағы 250 мың шаршы метрден асатын 100-ден аса көпқабатты тұрғын үй салынады. Атап айтқанда, 9 қабатты 36 үй, 7 қабатты 40 үй және 5 қабатты 20 несиелік тұрғын үй бой көтереді. Сонымен қатар «Жаңа қала» аймағында инвесторлар есебінен көпқабатты 14 тұрғын үй кешенінің құрылысы басталмақ. Облыс әкімі Дархан Сатыбалды қала тұрғындарымен кездесуінде Түркістан қаласының тұрғын үй қорынан 2023 жылы 720 пәтер беру көзделгенін, оның ішінде көпбалалы 500 отбасына пәтер беру жоспарланып отырғанын жеткізді. Сондай-ақ Мемлекет басшысының киелі қалаға ерекше мәртебе беру жөніндегі тапсырмасын орындау бағытында тиісті жұмыстар басталған.
«Бүгінде «Түркістан қаласының ерекше мәртебесі туралы» заң жобасы дайындалып жатыр. Осы заң қабылданған соң, қала әкімдігі мен мәслихатына қосымша құзыреттер беріледі. Бұл тұрғындардың күрделі мәселелерін тез арада шешуге мүмкіндік береді. Атап айтқанда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, көлік және автомобиль жолдары, сәулет, қала құрылысы, сауда және қызмет көрсету сұрақтары қала деңгейінде дербес шешіледі», деді Д.Сатыбалды.
Иә, облыс орталығы мәртебесі берілген Түркістанда құрылыс ерекше қарқын алып, еліміздегі және шетелдегі ірі алпауыт компаниялары өз қызметін ұсына бастады. Қаланың бас жоспары қайта жасалып, рухани-мәдени және әкімшілік-іскерлік орталықтар бағытында дамытуға басымдық берілді. Екі бағытта да жаңа нысандар салынып, туризм саласы жандана түсті. Мемлекет басшысы ретінде алғашқы сапарын Түркістаннан бастаған Қасым-Жомарт Тоқаев былтырғы қыркүйектегі сапарында көптеген оң өзгеріс болғанын атап өтті.
«Кейінгі жылдары Түркістанға тартылған инвестиция көлемі 8 есе артты. Қаланың инфрақұрылымы жаңғырып, жаңа нысандар бой көтеріп жатыр. Атап айтқанда, 77 мың адамға арналған көпқабатты үйлер салынды. Шаһар жасыл желекке оранып, экологиялық ахуалы жақсарды. Тұрғындарды ауызсумен және табиғи газбен қамтамасыз ету мәселесі шешілді деп айтуға болады», деді Президент.
Облыс орталығы мәртебесі берілген соң қалада 20 тұрғын үйдің (1 200 пәтер) құрылысы басталды. Ол көпқабатты 20 үйдің құрылысы 2019 жылы қабылдаудан өтіп, түрлі санаттағы тұрғын үй кезегінде тұрған отбасыларға берілді. Сонымен қатар «Түркістан» ӘКК АҚ жеке инвесторлар есебінен салынатын үйлерге тапсырысшы болып, нәтижесінде қалада «Арман», «Сырдария», «Яссы» деп аталатын 5 қабатты 50 үйдің құрылысы басталды. Осылайша, өз қаржысына пәтер алуға ниетті азаматтарға да мүмкіндік жасалды. Түркістанның облыс орталығы болуына байланысты көшіп келген мемлекеттік қызметкерлерді баспанамен қамтамасыз ету мақсатында 400-ден аса пәтер берілді. Қалалық құрылыс бөлімі 5 қабатты үйлермен шектелмей жаңа кезеңге бет бұрды. Бас жоспарға сәйкес облыс әкімдігі ғимаратын қоршай салынатын үйлерге де қойылатын талап жоғары болды. Сәулетшілердің жобаларын талқылау нәтижесінде, мақұлданған 7 қабатты 24 тұрғын үйдің (1 452 пәтер) құрылысы 2019 жылы басталды. Астана, Алматы қалаларының сәулетшілері өз жобаларын Түркістанда іске асырып, ерекше үлгідегі үйлер бой көтерді. Төменгі қабаты коммерциялық жайлардан тұратын үйлер күйдірілген кірпіштен немесе құйылмалы темірбетон монолиттен салынды.
Әрине, қарқынды құрылыс қаладағы жұмыссыздық деңгейін төмендетуге оң септігін тигізді. Халықтың табысын арттыру мақсатында арнайы жұмыспен қамту картасы бекітіліп, қала бойынша былтыр 2,5 мың жаңа жұмыс орны ашылды. Оның 675-і – тұрақты жұмыс. Ұлттық жобалар бойынша биыл 5 мыңға жуық жұмыс орнын ашу жоспарланып жатыр. Басты мәселеге айналған инфрақұрылым алдыңғы қатарға қойылды. Ауызсу, кәріз жүйелері, электр, газ, жылу және тағы басқа да коммуналдық мәселелердің бірден шешімін таппағаны мәлім. Осы кезде 7 қабатты үйлерді жылыту мақсатында елімізде бұрын-соңды болмаған газ тұтынатын пәтерішілік жылыту қазандықтарын орнатуға сынама жүргізілді.
«Елімізде пәтерішілік газ қазандықтарын орнату тек 5 қабатқа дейін рұқсат етілген. Ал бес қабаттан асатын үйлердің құрылыс нормасында немесе заңнамада бұл көрсетілмеген. Бірақ үйлер салынып қойған, шешімін қалайда табуды қажет етеді. Облыстық құрылыс басқармасымен бірлесе атқарған жұмыстардың нәтижесінде, тиісті мекемелердің құрылыс саласы бойынша шығарған бұйрығына өзгеріс енгізіліп, алғаш рет Түркістан қаласында рұқсат етілді. Қойылған талап бойынша жүргізілген жылу жүйесі бүгінгі таңда тұрақты жұмыс істеп жатыр. Жетіқабатты үйлер солай қабылдаудан өтіп, пәтерлері тұрғын үй кезегіндегі азаматтар мен «Нұрлы Жер» бағдарламасы аясында халыққа ипотекалық жүйемен берілді», дейді Түркістан қаласының әкімі Нұрбол Тұрашбеков.
Аталған бағдарлама кезек күткен немесе тұрғын үйге мұқтаж жас отбасыларға таптырмас мүмкіндік болды. Себебі үйлер аяқталған жаңа күйінде 1 шаршы метріне 180 000 теңге болып белгіленген. Сондай-ақ жеке инвесторлар есебінен жүргізілетін көпқабатты үйлердің тізімі артпаса азайған емес. «Nur-Sultan City», «Нұртас», «Сырдария-2» «Караван Сарай», «Yassy Eco Village» деп аталатын түрлі тұрғын үй кешені салынып, өз қызметтерін ұсынып жатты. Бұл үйлердің құнын мердігер өзі белгілеп, халыққа ыңғайлы етіп беріп жатыр. Құрылыс нысандарының сапасы да – басты назарда. Сапаға қатысты қандай да бір мәселе туындаған жағдайда шұғыл қалпына келтіру жүйелі жүзеге асырылып келеді. Осы мақсатта ашылған жедел әрекет ету бригадалары елге қызмет етіп жатыр. Мысалы, жыл басынан бері жедел әрекет ету орталығының көмегіне 397 қоңырау түскен. Мердігер мекеме тарапынан 136 өтініш бойынша тиісті жұмыстар атқарылды. «Түркістан жылу» мекемесіне қатысты 124 өтініш қаралып, қажетті жұмыстар мерзімінде ұйымдастырылды. Былтыр әкімдік тарапынан кепілдік мерзіміне сәйкес 52 мердігер мекемеге ескерту берілген. Оның 33-і ұсынылған кемшіліктерді қалпына келтірді.
«Өткен 2021-2022 жылдары қала аумағында 19 мердігер мекемеге ескерту жолданып, 154 кемшілік қайта қалпына келтірілді. Соттың шешімімен 5 млн теңгеден аса айыппұл өндіріліп, екі мердігер мекеме жосықсыз деп танылған еді. Жуырда жұмыс тобы құрылыс нысандарын аралап шығып, анықталған кемшіліктер бойынша мердігерлерге жұмысты сапалы атқару тапсырылды. Кемшіліктерді түзетуге мерзім белгіленіп, қадағалаушы мен бақылаушы мамандарға ескертілді. Түркістандағы әрбір құрылыс нысаны қатаң бақылауда болады», дейді қала әкімі Нұрбол Тұрашбеков.
Киелі шаһардағы құрылыс жұмыстары тек тұрғын үймен шектелген жоқ. Әкімшілік-іскерлік орталығында салтанаты мен сәулеті сай әкімшілік ғимараттары, «Алатау» медиа-орталығы, «Түркістан арена» стадионы, Оқушылар үйі, Конгресс-холл, заманауи теннис орталығы іске қосылды. Мәдени-рухани орталықта Қ.А.Ясауи мұражайы, «Керуен-сарай» кешені, «Фараб» кітапханасы, «Ұлы Дала елі» орталығы, драма театры, неке сарайы, туризм университеті бой көтерді. Құрылыс қарқыны әлі де бәсеңдемей, қаланың бас жоспарына сәйкес жүйелі жүргізіліп келеді.
