Ерте көктемнен бау-бақшаны баптауды бастау түркістандық Ақмарал Ескендірованың сүйікті ісі.
Түркістан қаласындағы Социалистік Еңбек Ері Майшай Әбенқызы атындағы жалпы орта мектебінде ұстаздық қызмет етіп, зейнетке шыққан байырғы ұстаздың ауладағы бау-бақшаға деген ынтасы кімге болса да үлгі, өнеге.
Саналы ғұмырын балаға білім беру мен оның тәрбиесіне арнаған ұстаз Ақмарал ханым жылдағы жазғы демалысын түгелдей отбасына арнайды. Ондағы мақсаты немерелерін еңбекке баулып, ауладағы алты түп алмасын баптап, оның жемісін көруде. Қабатында төрт-бес қозыға баудың арасындағы шөбін орып беріп, сонымен бірге балапандар да өсіруде.
«Ұзақ жылдардан бері бала оқытып, зейнеткерлікке шыққаннан бері немерелерімді сабақтан тыс демалыс уақыттарында еңбекке үйретудемін. Алдағы уақыттарда тағы да жеміс көшеттерін отырғызып, жайқалған бауға айналдырсам деген ниеттемін. Бұл өз кезегінде ауаның тазалығы мен таза табиғи жемістің дәмін татуға негіз болады. Сондықтан да жер үйде тұратын барша азаматтарға осылай жасасаңыздар деймін», – дейді Ақмарал Ескендірова.
Оның айтуынша, қазіргі таңда ауыл тұрғындары ғана емес, қалалықтар да саяжайларында тауық өсіруде. Мұндай бизнеспен айналысқысы келетіндердің көпшілігінде осы құстарға қалай дұрыс күтім жасау керектігі туралы сұрақ туындайды. Назар аударатын негізгі факторлар – азықтандыру, жарықтандыру, ылғалдылық және ауа температурасы.
– Жалпы, құс, соның ішінде тауық атаулыны өсіру қазақ үшін жат дүние емес, – дейді Ақмарал ханым. – Тауықтар әдетте 5 айлығында жұмыртқа сала бастайды. Жақсы нәтиже алу үшін, ең алдымен, тауық қорасында жеткілікті жарықтандыруды қамтамасыз ету қажет. Жазда бұл жеткілікті және табиғи болса, қыста қосымша шамдарды қолданбай істеу мүмкін емес. Тауық қорасында күніне кемінде 16 сағат жарық болуы керек.
Қамқорлығы ең алдымен дұрыс азықтандырудан тұратын жұмыртқалайтын тауықтар да жоғары ылғалдылықты жақсы көтермейді. Қорадағы бұл көрсеткіштің 45 пайыздан аспауын қамтамасыз ету қажет. Тамақтандыруға келетін болсақ, ол кем дегенде көп болуы керек. Тауықтың жұмыртқа өндіруі осыған тікелей байланысты.
Күтімі кейбір нюанстарымен ерекшеленетін жұмыртқалайтын тауықтар бөлмеде белгілі бір температура сақталып, азық-түлікті аз тұтынған жағдайда, олар бірдей өнімділікпен тасымалданады. Қорадағы ауа 21o Цельсийге дейін жылыған дұрыс. Жас және ересек жұмыртқалайтын тауықтардың диетасы біршама ерекшеленеді. Масштабқа қосу керек соңғы нәрсе – мүмкіндігінше көп ақуыз. Диетаны 19 аптадан кешіктірмей өзгерту керек.
Бұл уақытта рационды витаминдермен байыту тұрғысынан өте пайдалы жасыл қоспалармен қоректенетін жұмыртқалайтын тауықтар тәулігіне әр құсқа кем дегенде 40 г астық алуы керек. Сонымен қатар, осы кезеңде диетаны жануар ақуызы бар өнімдермен әртараптандыру керек: сүзбе, майсыздандырылған сүт және т.б. Пюреге ет пен сүйек пен балық ұнын қосу да пайдалы болады.
Риционда минералдардың жеткілікті мөлшерінің болуы да өте маңызды шарт болып табылады. Сондықтан, барлық жағдайда күтімді тек дұрыс деп атауға болатын жұмыртқалайтын тауықтар негізгі азықпен бірге бор, әктас және ас тұзын жеткілікті мөлшерде алуы керек. Соңғысына келетін болсақ, оның күнделікті нормасы болуы керектауық үшін 0,5 г артық емес, әйтпесе құстар шөлдейді. Доза тым жоғары болса, жұмыртқаушы тауық уланып қалуы мүмкін.
Кейбір жазғы тұрғындар диетаға бор мен әктастың орнына жұмыртқа қабығын қосады. Ол сондай-ақ жұмыртқалайтын тауықтар сияқты қобалжымайтын азықтандырушылар үшін өте пайдалы. Көріп отырғаныңыздай, оларға күтім жасау өте қиын. Бірақ оларды шаруашылықта, оның ішінде елде өсіру экономикалық тұрғыдан негізделген деп саналады. Мұндай бизнес басталғаннан кейін бір жарым жыл ішінде өтеуі мүмкін. Әрине, бұл барлық технологиялар мен мазмұн ережелеріне бағынады.
Балапандарды үйде тамақтандыру алғашқы сәттен басталады. Олар зиян тигізбеуі үшін, салмақ қосып, кейбір жалпы ережелерді ұстанады:
- Ыдыс-аяқ тазаланады, жем қалдықтары алынып тасталады, су күніне бірнеше рет өзгереді.
- Резервуарлар үнемі жуылады, сабынды сумен, 5 пайыз формалин немесе алкогольмен дезинфекцияланады.
- Балапандар оған кірмеуі үшін тамақ пен сусынға арналған ыдыс-аяқтың дизайны ойластырылған.
- Ерте сағаттарда балапандарды жапырақтан немесе тұздықтан тамақтандырыңыз.
- Барлық жем жаңа болуы керек.
Тек туылған балапанның қалыпты өсуі мен денсаулығы үшін дұрыс күтім жасау өте маңызды. Алғашқы күндерден бастап жылу режимін ұстану керек. Алғашқы күндері жаңа туған нәрестелер шамның астына 28-30 ° C температурасында жылынады, содан кейін күн сайын температура 1-2 ° C төмендейді. Тәулік бойы жарықтандыру тәбетті жақсартады. Бірінші аптаның соңында балапандар қораптан бөлмеге, ал екіншіден – көшеге шығарылады. Белсенділік өсуге оң әсер етеді. Қоқыс үнемі өзгеріп отырады, қорап тазаланады. Ауру адамдар дереу анықталып, инфекция бүкіл халыққа таралмас үшін оқшауланған.
Бірінші күні үйде тауықтарды қайнатылған жұмыртқа немесе жүгері ұнымен тамақтандыру ұсынылады. Кейбір құс өсірушілер фермалардың айтуынша, тауық жұмыртқасының сарысында бір күндік балапандар үшін майдың мөлшері тым көп, бірақ бұл теорияны қолдамайды. 2 жасында жүгері ұны, жарма жұмыртқаға араластырылады, сіз балапандарды йогурт немесе айранмен тамақтандыруға болады.
Үйде тауықтарды тамақтандырудың маңызды құрамдас бөлігі – кальций. Бұл минерал жұмыртқа қабығының беріктігіне әсер етеді және тауықтың денесінде жеткілікті мөлшерде жиналуы керек. Сондықтан балапандарға сүзбе, айран, айран беріледі. Бірінші аптаның соңында минералды қоспалар мен сүйектен жасалған тағам диетаға енгізілген. Д витамині кальцийді сіңіру үшін қажет, оны толықтыру үшін балық майы бес күннен бастап тауықтардың рационына қосылады.
Сіз балапандарды өмірдің алғашқы күндерінен бастап тауықтарға арналған арнайы өндірістік қоспалармен қоректендіре аласыз. Ол кішкентай тауықтардың денесінде оңай сіңетін және олардың барлық қажеттіліктерін қанағаттандыратын өнімдерден тұрады.
Апта сайынғы балапандар бірдей тамақпен, яғни жұмыртқаны ылғалмен, майдалап туралған дәндермен, шөптермен, қайнатылған тамыр дақылдарымен (міндетті түрде картоп пен сәбіз) қоректенеді. Қоспаның консистенциясы жұмсақ, сұйық емес, құрғақ болмауы керек.
Өмірдің 1,5 аптасынан бастап күнбағыс немесе сояның аз мөлшері (жалпы тағамның 3-4%), бор немесе қабық, сүйек тамағы (жем мөлшерінен 5-7% немесе күніне 2-3 г) 1 балапан). Азық бөлшектері 1-2 мм-ден аспауы керек. Суда жуылған өте ұсақ қиыршық тас немесе құм бөлек контейнерге салынған.
Тауық өсіру – табысты кәсіп. Түркістан қаласында енді ғана осы кәсіпке шаруалар ден қойып, құс өнімдерін өндіруге ниет танытып келеді. Тауық өсіріп табысқа кенелгіңіз келсе, тұраланып қалған кәсіпті қолға алған абзалырақ дейді түркістандық шаруа.
