«Тамаша Түркістандай жерде туған, Түріктің Тәңірі берген несібі ғой..» деп қазақтың бірлігі мен Алаштың азаттығы үшін күрескен танымал тұлға Мағжан Жұмабай жырлағандай, осы жерде туған әр қазақ рухани бай болуы тиіс. Бұл өңірге жыл сайын шет мемлекеттерден мыңдаған туристтер қатынайды. Жергілікті тұрғындар мен туристер көптеп баратын Қожа Ахмет Яссауи кесенесінен бөлек бөл өңірде ата-бабасына тағзым етіп, рухани азық алатын жерлер қаншама.
Елімізде ішкі туризм жақсы дамып келеді. Мәселен, былтыр отандық туристер саны 50 пайызға артты. Бұл – 6,9 млн адам. Аталған көрсеткіш пандемияға дейінгі кезеңмен салыстырғанда шамамен 300 мың адамға көп.
Бұл ретте, биыл Түркістан облысына келетін ішкі туристер санын 261 000 мыңнан, шетелдік туристер санын 7 200-ден асыру, келушілер санын 1 млн 300 мың адамға дейін жеткізу міндеті жүктелген болатын. Міндеттемені артығымен орындау мақсатында атқарылған іс аз емес. Бір ғана Түркістан облысында былтыр 40 қонақүй салынды.
Таяуда Түркістан қаласының тұрғындарымен кездескен облыс әкімі Өмірзақ Шөкеев өңірде туризм саласының дамып келе жатқанын атап өтті.
— Қаламыздың өсіп-өркендеп жатқанын көру бәріміз үшін үлкен мәртебе. Жақында Президент саябағы мен алғашқы туристік-рекреациялық орталығы ашылды. Қала аумағында қалалық саябақ (дендропарк) іске қосылып, «Жетікөлде» балық аулау маусымы басталды. Іске қосылған саябақтар, көлдер, су қоймалары, каналдар қаладағы микроклиматты өзгертіп, халыққа жайлы болуға сеп болуда. Туризм дамып келеді. Әр кеш сайын мәдени-рухани орталық тұрғындар мен туристер белсенділігінің орталығына айналғаны байқалады, — деді облыс әкімі Өмірзақ Шөкеев.
Облыстық туризм басқармасының мәліметінше, «Әзірет Сұлтанға» келгенген туристердің қатары артқан. Осы арқылы өңірдегі санаторилерге келушілер де көбейді. Мерекелік іс-шараларды ұйымдастыру және қызмет көрсету сапасын жақсарту есебінен «Керуен сарайға» келетін туристер мен қонақтар ағыны артты. Мереке күндері қонақүйлердің нөмірлік қоры толықтай сатылды, наурыз және сәуір айларында қонақүйлердің орташа жүктемесі 41%-ға жетті, республика бойынша орташа жылдық жүктеме – 20%. Туристік сала кәсіпкерлерімен байланыс нығайып, туристік нысандарды әлеуметтік желілерде насихаттау күшейген. Мәселен,«Визит Түркістан» туроператоры наурыз және сәуір айларында қала бойынша 300-ден астам экскурсия өткізген. Жалпы, облыста туризм саласындағы көрсеткіштер айтарлықтай өсті. Шектеулер мен карантиндік шараларға қарамастан, былтыр туризм саласында көрсетілген қызметтер көлемі 3.85 млрд теңге болды және 2019 жылмен салыстырғанда 209%-ға өскен. Былтыр өңірдің туризм саласына 102 млрд теңге инвестиция тартылған. Бұл көрсеткіш бойынша облыс ел көлемінде алдыңғы қатарда.
Жалпы жыл басынан бері рухани астанаға 1000-ға жуық шет елдік турист келді. Бұл туралы Түркістан қаласының әкімі Нұрбол Тұрашбековтің төрағалығымен өткен мәжілісте айтылды. «Бизнесті қолдау және туризм» бөлімінің басшысы Талғат Қыдырбаевтың мәлімдеуінше, жыл басынан бері қалаға 385 мыңнан астам турист келген. Сонымен қатар баяндамашы шаһардағы инвестиция көлемі артқанын мәлімдеді.
Өткен жылдың 6 айымен салыстырғанда инвестиция көлемі 100,2 млрд. теңгеден 115,1 млрд. теңгеге артқан. Өңдеу өнеркәсібі 6,31 млрд. теңгеден 6,62 млрд. теңгеге көбейген. Шағын орта бизнеспен айналысатын 2327 тұрғын тіркеліп, 1719 азамат жаңа жұмыс орнымен қамтамасыз етілді. Баға тұрақтылығын сақтау үшін 30 әмбебап дүкенде әлеуметтік бұрыш ашылды. Одан бөлек туристерге қызмет көрсету сапасын арттыру жұмыстары да атқарылған. Туризм саласында оқитын студенттерге арнайы іс-шаралар ұйымдастырылып, қаладағы орналасу орындарының қызмет көрсетуі бойынша түсіндірме жұмыстары жүргізілген.
Облыстық туризм басқармасының басшысы Г. Ахбердиева Түркістан облысын дамытудың кешенді жоспарына сәйкес өңірде ішкі және сыртқы туризмді дамыту, келушілер мен туристер санын арттыру, салаға инвестиция тарту және өзге де міндеттер жүктелгенін айтады. Орындалуға тиіс міндеттер мен тапсырмалар және жоспарлар да аз емес. Облыс әкімі Өмірзақ Шөкеевтің тапсырмасына сәйкес Түркістанда мереке күндері «Керуен сарайда» атаулы іс-шаралар ұйымдастырылып, еліміз бен шетелдің танымал әншілері өнер көрсетіп келеді. Жыл соңына дейін әншілер мен жұлдызды топтардың қатысуымен 17 іс-шара ұйымдастырылмақ. Үкімет бекіткен «Халықтың табысын 2025 жылға дейін арттыру жөніндегі кешенді жоспарға» сәйкес «Kazakh Tourism» Ұлттық компаниясы» АҚ тарапынан 25 іс-шараны өткізу жоспарлануда. Қазіргі уақытта туризм басқармасы «Kazakh Tourism» Ұлттық компаниясы» АҚ-ы және «Керуен сараймен» іс-шаралар тізбесін пысықтауда. Іс-шаралар тамыз айында басталады деген жоспар бар. Биыл басқарма тарапынан өңірдің туризм саласын ілгерілетуге бағытталған Karavan Statue Street Art мүсіндер фестивалі, Taiqazan гастрофестивалі, «Батыр Батлс» фестивалі секілді жобаларды жүзеге асыру жоспарлануда.
Естеріңізде болса, 2021 жылы 10 сәуірде Түркістан қаласында Орталық Азиядағы ең ірі «Керуен-сарай» көпфункционалды туристік кешенінің ашылу рәсімі өтті. Инвестициялық жобаны «Turkistan Tourism City» компаниясы іске асырды, кешен құрылысы 2019 жылы желтоқсан айында басталды. Нысан 20,5 га аумақта орналасқан. Мұнда 4 мыңнан астам тұрақты жұмыс орны құрылды. Кешенге Жібек жолы дәуіріндегі саудагерлер мен қолөнершілер көшесі, «ұшатын театр», ат шоуын өткізуге арналған амфитеатр, Шығыс базары, сауда сөрелері мен бутиктер, қонақ үйлер мен мейрамханалар, СПА және фитнес-орталық, кинотеатр, отбасылық ойын-сауық орталығы кіреді. Бұл ретте, барлық құрылымдар су арнасы арқылы байланыстырылған, онда судағы «қайық шеруі» театрландырылған шоуы өткізіледі. «Керуен-сарай» кешенінің Орталық Азияда баламасы жоқ және ол Қожа Ахмет Яссауи кесенесінен кейін өңірге туристер мен инвестицияларды тартатын басты орталыққа айналуы тиіс.
Түркістандағы «Түркістан» туристік-рекреациялық орталығының жағажай туризмін дамытуға серпін берері анық. Аталған орталықта демалуға, шомылуға, су спорты түрлерімен айналысуға мүмкіндік жасалады. Жалпы ауданы 85 гектар жерде орналасатын ерекше кешеннің құрылысы үш кезеңге жалғасады. Жасанды көлдің сыйымдылығы – 2,5 млн текше метрге жуық. Нысанның жер жұмыстары толық аяқталған. Көктемгі суды қабылдайтын, су жіберетін каналдар да дайын. Жағажайда емдік қасиетке ие шағыл құм төселіп, ағаш отырғызылып, балалар демалыс аумағы, элиталық коттедждер мен қонақүйлер, аквапарк салынады. Ал құрылысы жүріп жатқан ескек есу базасына сынақтан өткізу үшін су жіберіле бастады. Осы арқылы мамандар каналды толық сараптап, кем-кетіктері болса, толықтырады. Беткейлерінің бетондау жұмыстары да аяқталып келеді. Арнайы құбырлары мен арықтары орнатылды. Су келетін каналдар дайын. Қазір 250 мың текше метр су жиналған, нысан су қабылдауға дайын.
Сондай-ақ қала қонақтары мен туристердің демалуына жайлы да, қолайлы жағдай жасау мақсатында облыс орталығында көгалдандыру жұмыстары құрылыспен қатар жүргізілуде. Қаладағы саябақтар мен гүлзарлар аумағы 500 гектарға жетеді. Ағаш пен бұталар саны 1 млн-нан асады. Көгал аумағы – 3 млн шаршы метр. 70 мың шаршы метр жерге гүл егілген. Түркістан қаласының әкімі Нұрбол Тұрашбековтің баяндауынша, биыл қала аумағында 250 мың ағаш көшеті мен 128 гектар көгал егілетін болады. Түркістанды көркейтіп, абаттандыру аясында қала секторларға бөлінген. Әр секторға аудан, қала әкімдіктері мен басқарма басшылары тікелей жауапты. Яғни Түркістан облысының барлық аудан, қалалары бірігіп, киелі қала аумағын көркейтуде. Көктемде 100 мыңнан астам түп көшет отырғызылып, 130 мың шаршы метр аумақ көгалдандырылды.
Түркістанды көркейтіп, абаттандыру аясында қала секторларға бөлінген. Әр секторға аудан, қала әкімдіктері мен басқарма басшылары тікелей жауапты. Қаланы көркейту бір үлгіде жүзеге асуда. Түркістан облысының барлық аудан, қалалары бірігіп, Түркістан аумағын көркейтуде. Газон төселіп, көшелерде жарық шамдар, қоқыс жәшіктері мен тұрғындардың демалуына арналған орындықтар орнатылған. Кешенді жұмыс барысы облыс әкімінің тікелей бақылауында. Биыл көктемде 100 мыңнан астам түп көшет отырғызылып, 130 мың шаршы метр аумақ көгалдандырылды. Секторлар қала меншігіне өтіп жатыр.
Жыл соңына дейін Қазақстанға 700 мыңға жуық шетелдік турист келеді деп күтілуде. Бұл туралы Мәдениет және спорт вице-министрі Ержан Еркінбаев ішкі туризмді дамыту мәселелері бойынша көшпелі кеңесте айтты. Жыл соңына дейін Қазақстанда негізгі капиталға салынған инвестицияларды 708 миллиард теңгеге дейін өсіру жоспарланған. Өткен жылдың қорытындысы бойынша 31 мыңнан астам жұмыс орны ашылды.
Ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша былтыр Қазақстанға келген туристер саны рекордтық деңгейге жеткен. Яғни пандемия салтанат құрған жылдан кейін елімізге 6,9 миллион адам келген екен. Сала мамандарының айтуынша, бұл көрсеткіш биыл бұдан да жақсара түспек.
Дүниежүзілік экономикалық форумның дерегі бойынша туризмнің жаһандық рейтингінде Қазақстан 2021 жылы өз позициясын жақсартып, 117 елдің арасында 66-орынға ие болды. Ал 2019 жылғы көрсеткіште Қазақстан 140 елдің ішінде 80-орында тұрған болатын.
Сонымен қатар еліміз «Баға бойынша бәсекеге қабілеттілік» санатында бірінші орында тұрса, «Туризм маусымы» бойынша 26-орынға, «Табиғи ресурстар» санатында – 33-орынға, «ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мәдени мұра объектілерінің саны» бойынша 42-орынға жоғарылаған.
Туризм демекші, ҚР Мәдениет және спорт вице-министрі Ержан Еркінбаев 2023 жылы Түркістан қаласы түркітілдес елдердің туристік астанасы болуы мүмкін екенін айтты.
«Түркістан – еліміздегі туристік қарқыны жоғары өңірлердің бірі. Қаланың инфрақұрылымы жыл санап дамып келе жатыр. Түркістанға көліктің барлық түрі барады. Бүгінде бұл қалада республикалық және халықаралық айтулы іс-шаралар өтіп жатыр. Әзербайжанда өткен түркітілдес елдердің туризмге жауапты министрлерінің кездесуінде Қазақстан 2023 жылы Түркістан қаласын түркітілдес елдердің туристік астанасы етіп жариялауды ұсынды. Биыл түркітілдес елдердің туристік астанасы – Баку», – деді Ержан Еркінбаев.
Вице-министрдің айтуынша, биыл Түркістанға туристерді тарту мақсатында бірқатар ауқымды шаралар өткізіледі.
«Жыл соңына дейін жоспарланып отырған іс-шаралардың форматы әртүрлі. Оның ішінде мәдени, туристік, спорттық, ойын-сауықтар, тағы сол сияқтылар бар», – деді ол.
Әділ Айтөре
