Түркістандық тұрғындардың назарына Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев отандық бизнес өкілдерімен болған кездесуінде орта кәсіпкерліктің дамуын жеделдету керектігін қадап айтқандығын мәлімдейміз.
“Жалпы алғанда, Қазақстанда шағын және ірі бизнес үшін өте жақсы жағдай жасалған. Ірі бизнес орнықты дамып келеді және табысы мол. Ол үшін мемлекеттік саясат қолданыстағы ережелердің тұрақтылығын қамтамасыз етуі, фаворитизм мен бәсекеге қабілетсіз тәжірибелердің болуына жол бермеуі маңызды. Бұл бағытта белсенді жұмысты жалғастырамыз”,-Қасым-Жомарт Тоқаев
Президент шағын кәсіпкерлік, өз кезегінде, жұмыспен қамту ісінде және халықтың табысын арттыруда аса маңызды рөл атқаратынын айтады. Бұл ретте олар үшін салық барынша төмендетілді, тексеру іс жүзінде жоқ, қолдау құралдары бар, озық әрі жайлы цифрлық орта құрылды, әкімшілік кедергілер ұдайы азайып келеді.
“Алайда бізде оны бизнестің ең маңызды орта сегментіне көшіру үшін ынталандыру жолдары қарастырылмаған. Осы ретте орта бизнестің сыртқы нарықта дамуы, бәсекеге қабілетті жаңа өнімдерді өндіруі және оны экспортқа шығаруы үшін мүмкіндіктері мен айтарлықтай ынталандыру құралдары бар. Орта кәсіпкер әлдеқайда ширақ, мобильді және құбылмалы нарықтық жағдайларға тез бейімделеді. Иә, соңғы 7 жылда ЖІӨ-дегі шағын және орта кәсіпкерлік үлесінің өскені байқалады. Бірақ бұл динамиканың негізгі қозғаушы күші – шағын кәсіпкерлік субъектілері. Олардың саны 46 пайызға көбейді”,- Мемлекет басшысы.
Осы орайда орта кәсіпкерлік тек 0,5 пайызға өсіп, экономикадағы үлесін 5 пайыздан 6,2 пайызға дейін арттырды. Бұл ретте ЭЫДҰ елдерінде оның үлесі орта есеппен 18 пайызға тең, ал жекелеген мемлекеттерде одан да жоғары, яғни 26 пайызға дейін. Дәл осы орта бизнесті, әсіресе өңдеу өнеркәсібіндегі кәсіпкерлікті қолдау үшін елімізде ешқандай ерекше жағдай жасалмаған. Керісінше, қазіргі нормативті ортада, оларға, тіпті кеңейген кезде де, формальді түрде шағын бизнес болып қалу тиімдірек.
“Үкіметке және “Атамекен” палатасына осы мәселе бойынша ұсыныс енгізіп, нақты іске көшуді тапсырамын. Жолдауда заңнамаға шағын кәсіпкерлік субъектілерін ірілендіруге ынталандыратын өзгерістер енгізуді тапсырдым. Салық шаралары, тексеруші органдардың тарапынан жүргізілетін тексерулерге белгілі бір иммунитет қалыптастыру, сондай-ақ мамандандырылған қолдау құралдары мен мемлекеттік тапсырыстарға қол жеткізу осы ынталандыру шараларының қатарына кіруге тиіс”,- Қасым-Жомарт Тоқаев.
Мысалы, мемлекеттік қаржылық қолдаудың ерекше шараларын ұсыну, сондай-ақ стандартты салық режимінде жұмыс істейтін бизнес үшін мемлекеттік тендерлерге жеңілдікпен қол жеткізу мәселелерін пысықтау керек.
“Елімізде қандай да бір қиындықтарға қарамастан, мемлекеттің қолдауынсыз табысты дамып, экспорттық нарықтарды игеріп жатқан бірнеше жүз ғана орта кәсіпорын бар. Бұл ретте, менің білуімше, олардың көбі тексеруші органдардың қудалауынан қорқып, осы уақытқа дейін мемлекеттік көмектен бас тартты. Бұл жерде арнайы тәсіл керек. Егер бизнес өз міндеттемелерін орындап жатса және көздеген мақсаттарына қол жеткізсе, онда бірде-бір тексеруші жобаны іске асыру кезеңінде де, одан кейін де оған кедергі келтірмеуге тиіс”, – дейді Президент.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың сөзінше, бизнес саласы – ұлттық экономиканың негізгі тірегінің бірі.
“Осындай алқалы жиын өткізу жақсы дәстүрге айналды. Себебі, бизнес саласы – ұлттық экономиканың негізгі тірегінің бірі. Мемлекет кәсіпкерлікті дамытуға баса мән беріп отыр. Біз қазір Әділетті Қазақстанның жаңа экономикалық моделін қалыптастыруға кірістік. Бұл – баршамызға ортақ жұмыс, ең алдымен, еліміздің келешегі үшін өте маңызды қадам. Осы жұмысқа кәсіпкерлеріміз белсене атсалысуы қажет. Сондықтан, біз бүгін бизнес саласында қордаланған мәселелерді талқылаймыз. Алдағы міндеттерді айқындап алуымыз керек”, – деді ол.
Сонымен қатар Президент Жолдауында елімізді одан әрі дамытуға арналған тың тәсілдерді ұсынғанын айтып өтті.
“Баршаңызға мәлім, мен Жолдауда елімізді одан әрі дамытуға арналған тың тәсілдерді ұсындым. Біз экономиканың өсімін кемінде 6-7 пайызға жеткізуіміз керек. Ол үшін бизнестің жеке бастамаларына барынша қолдау көрсету қажет. Осы бағытта біраз шаруа атқарылды. Дегенмен, кәсіпкерліктің даму қарқыны әлі де болса бәсең, өз әлеуетіне сай емес деуге болады. Бір сөзбен айтқанда, бізге шын мәнінде сапалы серпіліс қажет. Ең алдымен, мемлекет пен бизнестің қарым-қатынасы мүлде жаңа үлгіге көшуге тиіс”, – деді ол.
Бұдан бөлек Қасым-Жомарт Тоқаев мемлекеттік аппарат әрбір бизнесменге заң бұзушы ретінде қарамауы керек екенін атап өтті.
“Мұндай ұстаным, түптеп келгенде, басқарудың репрессивті сипатына алып келеді. Мемлекет кәсіпкерлерге көмектесуге міндетті. Тағы да ерекше атап өткім келеді. Көмектесуі керек”, – деді Президент.
Оның сөзінше, кәсіпкерлер «шағымданушы» немесе «қолдауға мұқтаж» рөлінде көрінбей, мемлекеттік аппараттың теңқұқылы серіктесіне айналуға тиіс.
Жеке капиталды қорғау деңгейінің осалдығы, мемлекеттің экономикаға шамадан тыс араласуы, бағаның нарыққа қайшы жолмен белгіленуі және шамадан тыс реттеу тетіктері – бизнесті толғандыратын мәселелер мұнымен бітпейді. Кәсіпкерлердің соттарға, құқық қорғау және салық органдарына, жергілікті билікке қатысты шағымдары азаймай тұр. Бұл ретте бизнес тарапынан да салықтан жалтару, капиталды жылыстату, мемлекеттік қолдауға ие болған кезде алаяқтық жасау фактілері жиі ұшырасады. Еңбек ұжымдарының құқығын таптау жағдайлары да кең таралған. Осының салдарынан екі тарап әрдайым бір-біріне сезіктене қарап, кінә артуға дайын тұрады, – деді Мемлекет басшысы.
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Жолдауында ел дамуының басты бағыттарын жария еткені бұқара халыққа жақсы таныс. Мемлекет басшысы маңызды Жолдауда шағын және орта кәсіпкерлік субьектілерін қолдау, ауыл шаруашылығы, энергетика, көлік-логистика, креативті индустрияны дамыту, өнеркәсіпті дамыту және басқа салалар бойынша Үкіметке нақты міндеттер жүктеді.
Мемлекеттің экономикаға ықпалын азайтуға, макроэкономикалық саясатты қайта қарауға, салық, бюджет саясатын реформалауға қатысты бірнеше бастама көтерді. Бұл тапсырмалардың нақты жүзеге асырылып жатқанынына жақында жыл толады. Осы бір жылға жуық уақыт ішінде орты және шағын кәсіпкерлік саласында қандай өзгерістер болып жатыр? Отандық жеңіл өнеркәсіп саласын дамытуға атсалысып жүрген жеке кәсіпкер Салтанат Жапарова өз ойын айтты.
“Мен өз салам бойынша айтсам, өзімнің байқағаным алдыңғы жылдардағыдай емес, шағын және орта кәсіпкерлік саласында біршама әділеттік орнады. Бюджет-салық жағында қазір бәрі ашық. Өйткені ел билігі экономикалық еркіндікті қолдап отыр. Қазіргі таңда заңдық тұрғыда даулы және түсініксіз мәселелерді кәсіпкерлердің пайдасына шешуге мүмкіндік берілген. Екінші деңгейлі банктердегі несиелеу шарттары сәл де болса жеңілдетілді. Бұны өз көзімізбен көріп, сезініп отырмыз. «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» Жолдауында Мемлекет басшысы ел экономикасының жаңа модельге көшуі, халықтың тұрмысын түзеуді, жеке кәсіпкерлікті, ауыл шаруашылығын, өндірісті, өнеркәсіпті дамыту секілді мәселелерді қозғап, негізгі бағыттарды айқындап бергеніне куә болдық. Шағын және орта бизнеске мейлінше қолдау көрсетіп жатыр, қаншама адам жұмыспен қамтылған. Нақты мәліметтермен мысал келтірсек, қазақстандық шағын және орта кәсіпкерліктің экономикаға қатысу үлесі 31,7 пайыздан 36,4 пайызға дейін, яғни 4,7 пайызға өсті. Соңғы статистикалық деректер бойынша жұмыспен қамтылғандардың жалпы саны 23,8 пайызға өсіп, 4,2 млн адамға жетті. Өзімізді айтсақ, біздің жеке кәсіп қазір 40 шақты адамды жұмыспен қамтып отыр. Жеке кәсіпкерлік дамыса, халықтың да тұрмысы түзеледі деп ойлаймын. Осы орайда Мемлекет басшысы экономикалық дамудың жаңа үлгісіне көшудің негізгі басымдықтарын белгілеп берді. 2029 жылға қарай ұлттық экономиканың көлемін 2 есеге ұлғайтып, 450 млрд АҚШ долларына жеткізу туралы айтылды. Сондықтан, «ауқымды әрі күрделі міндетті іске асыру үшін шағын және орта бизнес экономиканы дамытудың маңызды драйверлерінің бірі болуы тиіс» деген Президентіміздің пікіріне толық қосылам”,- деді кәсіпкер.
Кәсіпкерлерді қолдау мақсатында берілетін гранттар мен жеңілдетілген несиелерден нәтиже бар. Бұл өнім өндірушілер үшін, кәсіпкерлер қауымы үшін үлкен мүмкіндік. ШОБ дамытуға бағытталған «Бизнестің жол картасы» және «Қарапайым заттар экономикасы» атты бағдарламалар іске қосылды. Шағын бизнесті ірілендіруге және орта бизнестің сапалы өсуіне кешенді ынталандыру бағдарламасы әзірленген. Сонымен қатар, арнайы гранттарға қол жеткізуге және қайтарымсыз несиелерді алуға мүмкіндік мол. Кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасы арқылы жеңілдетілген несиені де рәсімдеуге болады. Мемлекет тарапынан берілетін осындай қолдаулар шағын және орта бизнес үшін аса маңызды. Сонда ғана шағын компаниялар бәсекеге қабілетті болып ілгері дамиды. Нәтижесінде шағын бизнестің едәуір бөлігі орта және ортадан ірі санатқа көше алады. Енді биылғы жылдың қортындысы жыл соңында шығатын шығар, бірақ өткен жылдың қорытындысы бойынша ЖІӨ шамамен 5%-ға өсіп, 75 трлн теңгеден астам көрсеткішке жеткен. Бұл ретте жеңіл өнеркәсіп саласында өсім бар. Оны өз өндірісімізден аңғарып отырмыз. Мәселен, бізге келетін тапсырыстар саны жылдан жылға ақырындап ұлғайып жатыр.
“Қазақстанның жеңіл өнеркәсібі, оның ішінде киім-кешек өндіру, ұлттық киім, сән индустриясы – қазір ерекше қарқынмен дамып жатқан саланың бірі. Әсіресе, ұлттық киім өндіру жағы қанатын кеңге жайды. Негізі, ұлттық нақыштағы киім өндіру тұнып тұрған идеология. Ұлттық киім дегенде күнделікті киюге болатын этнодизайндық дүниелер де бұған кіреді. Соңғы жылдары мұндай бұйымдарға қызығушылық өте жоғары. Біздің киіну мәдениетімізге Мемлекет басшысының тікелей назар аударуы көп нәрсені өзгертті. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «басқа жұрт қазақты киімінен танитын болуы керек» деп айтқан сөзі барша отандастарымыздың тарапынан үлкен қолдау тапты. Жалпы алғанда беріліп жатқан қолдауды дұрыс пайдалана білсек, тығырықтан жол тауып, өндірісті жолға қоюға болады. Дегенмен, киім-кешек өнідірісінде шешімін таппаған мәселелер де баршылық. Осы ретте өз ой-пікір, ұсыныстарымызды үнемі білдіріп жүреміз. Біз мұнымен тоқтап қалмаймыз, ары қарай дами береміз. «Мәдениет ұлттың бет-бейнесі, рухани болмысы, ақыл-ойы, парасаты», – деп дана халқымыз текке айтпаса керек. Ал мәдениеттің нағыз мәйегін көрсететіндер біздің шеберлер екені даусыз. Алтайдан Дунайға дейінгі сайын даланың өркениетіне өлшеусіз үлес қосып, тағылымы терең тарихымызды айшықтау – біздің басты борышымыз. Ұлтты ұлықтап, өнерді құнттап, өркениетке қадам басу жолында, біз өзге елдерменде тығыз қарым-қатынас жасап, әлемдік аренада өз орынымызды айқындағымыз келеді. Осы тұрғыдан Орта Азия елдерінің мәдениет саласымен танысып, тәжірибе алмасып жүйелі жұмыс жасауға ниеттіміз. Қазақ ұлттық қолөнерінің тарихы тереңде. Ол халқымыздың ұлттық-мәдени бірегейлігі мен этномәдениетін сақтау, жаңа жұмыс орындарын құруға және халықаралық нарыққа шығуға қызмет етеді. Қазіргі жағдайда қолөнер – кәсіпкерлікті қолдау тұрғысынан да, мәдени мұраны сақтау тұрғысынан да маңызды құбылыс болып саналады. Қолөнер саласына мемлекеттік гранттар, жеңілдетілген несие қарастыру, тігіншілерге цехтарды жалға алуға жеңілдік беру, материалдар мен жабдықтарды сатып алуға, шеберханаларға үй-жайларды жалға алуға жағынан қолдаулар көбірек берілсе екен дейміз. Халықаралық тәжірибені ескере отырып, әр өңірде тәжірибелі шеберлердің білімін кейінгі буынға беруі үшін балалар үйірмелері, көрме залдары бар қолөнер орталықтарын құрсақ, заманауи қолданбалы өнер мұражайын құрсақ деп жоспарлап отырмыз. Бұл да кәсіпкерлікті дамытудың бір парасы”,- деді.
Сонымен қатар, кәсіпкер біздің елде отандық киім-кешек неге қымбат екенін түсіндірді. Оның сөзінше бізде мата өндіру өндірісі тұралап тұр.
“Материалдардың дені шетелден әкелінетіндіктен әрине, өзіміз тіккен көйлек-көншектің бағасы кейде қымбаттау боп жатады. Елдегі жеңіл өнеркәсіптің импортқа тәуелді екені жасырын емес. Жіп, түйме секілді фурнитураларды, материалдарды кәсіпкерлер шетелдерден тасиды. Оған тігу жұмысын қоссаңыз, бағасы тағы өседі. Жұмыс күші де арзан деп айта алмаймын. Елдегі сауда орталықтары мен дүкендер де үстіне пайыз қосып сатады. Шығыны көп. Егер материалдар өзімізде өндірілсе анағұрлым арзан болар еді. Дегенмен біздің қолдан шыққан бұйымдар, киім-кешектер соншалықты қымбат емес. Бұл сала енді реттеліп келеді. Жалпы кәсіпкерлік бұл – үздіксіз даму процесі ғой”,- деді кәсіпкер.
