Сауран ауданында құқықтық сананы қалыптастыру және мемлекеттік органдардың шешімдерінің ашықтығын қамтамасыз ету бағытында бірқатар шаралар жүзеге асырылуда. Түркістан облысының Әділет департаменті мен Сауран ауданы әкімдігі бірлесіп, шалғай ауылдардың тұрғындарына тегін заңгерлік көмек көрсету мақсатында мобильді қабылдаулар ұйымдастыруда. Оның ішінде, Үшқайық ауылдық округінде өткен шарада адвокаттар, нотариустар және жеке сот орындаушылар қатысып, тұрғындарға құқықтық кеңестер берді. Сауран ауданының ауылдық округтерінде жергілікті қоғамдастық жиналыстарының регламенті бекітілген. Бұл жиналыстарда қабылданған шешімдердің орындалуын бақылау жүйесі қарастырылған, яғни шешімдерді орындамаған жағдайда тиісті шаралар қабылданады. Сонымен қатар, Сауран аудандық мәслихатының сессиялары тұрақты түрде өткізіліп, онда ауданның әлеуметтік, экономикалық және құқықтық мәселелері талқыланады. Одан бөлек, Сауран ауданының әкімдігі «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын іске асыру мақсатында цифрлық платформалар арқылы тұрғындармен өзара әрекеттесуді күшейтуде. Азаматтар осы платформалар арқылы өз пікірлерін білдіріп, ұсыныстарын жолдай алады.
Әрбір мемлекет өз азаматтарын құқықтық сауаттылыққа баулу керек, себебі бұл азаматтық қоғамның негізі. Әрбір адам өз мүдделерін қорғап, басқа адамның құқығын бұзбау керек. Бұл құқықтың алтын заңы. «Сенің құқықтарың басқа адамның құқықтары басталғанда аяқталады» деген заңның қатып қалған қағидасы бар. Бірақ кейбір адамдар соны да түсінбейді, сол үшін олардың көзқарастарын өзгерту қажет. Құқықты мемлекетте ұрлыққа, зорлыққа орын болмауы тиіс. Құқықтық сауаттылық біздің өмірімізді мәңгілікке өзгертеді. Азаматтардың заңда білмеуі бұл дамушы мемлекет үшін өте маңызды мәселе. Адам заңды білмесе, ол оны бұзады және ол қиын жағдайға тап өз жақындарын қорғай алмайды. Заңды білу — лайықты азаматтың негізгі мақсаты. Адамдарға арналған тұрмыстың оңтайлы, ұтымды үлгілерін тек саналы еркін азаматтар ойлап таба алатындықтан, саналы азаматтарсыз, жетілген азаматтық қоғамсыз құқықтық демократиялық мемлекет құру мүмкін емес.
Сондықтан құқықтық мемлекет идеясы – тарихи өркениет, яғни ол идеяға озық қоғамдардың барлығы ұмтылуда. Құқықтық мемлекетте құқық пен еркіндіктің кең жинағы қарастырылады. Онда құқық пен еркіндіктің іске асатынына толық кепілдік бар. Құқықтық мемлекетте биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот болып үш тармаққа бөлінетіндігі туралы жазылған, олар бір-бірімен «тепе-теңдік және тежемелік» жүйесінің көмегімен байланысады. Қазақстан Республикасында азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекеттің қалыптасуына белсенді үдерістер жүргізілуде.
Қазіргі таңда қоғамды толғандырып отырған мәселелердің бірі бұл-құқықтық мемлекетте өмір сүре отыра, азаматтарымыздың құқықтық сауаттылығының төмендігі. Осыған орай, мемлекет саясатының негізгі құрамдас бөлігі — адамның құқықтық мәдениетінің деңгейін көтеру болып отыр. Осы саясатты жүргізу барысында елімізде көптеген нормативтік құқықтық актілер қабылдануда.
Құқықтық мәдениетті қалыптастыру жұмыстарын жүргізу барысында мыналарға мән беру керек: — жастар демократия негіздерін оқып-үйренулері тиіс; — олар өз құқықтары мен міндеттерімен танысып қана қоймай, бостандық, тұлға, құқықтық мемлекет деген ұғымдармен таныс болуы керек; — қайырымдылық және зұлымдық, әдемілік және талғамсыздық, т.б. құқық нормасымен байланысты елестетіп отырулары қажет; — құқықтық тәрбие адамгершілік және эстетикалық тәрбиемен байланысты болуы міндетті; — заң туралы аса қызыға білгені дұрыс. Өйткені құрғақ ақпарат оқушылардың миына жетпейді, жүрегін елеңдетпейді. Жеткіншектердің жас ерекшеліктерін ескере отырып, олардың құқықтық жаңаруы мақсатында әр түрлі шығармашылық нысандарды қолдану қажет. — Н.С.Макарьенконың пікірі бойынша «Білім беру мен тәриелеу үрдістері өзара тығыз байланысты: білім беру үрдісі-тәрбиелеуші, ал тәрбие үрдісі-білім беруші болып табылады». Яғни, білімді адам тәртіпсіз, моральға қатыссыз, заңға қарсы әрекеттердің тигізетін залалы мен зиянын ұғып біледі. Ал құқықтық білімді тұлғаның құқықтық санасы мен мәдениеті жоғары дәрежеде болатыны анық. — Құқықтық білім беру жүйелі, мақсатты, құнды оқушылардың құқықтық мәдениетін көтеруге бағытталған болуы, құқықтық мәдениеттің өзі тұлғаның құқықтық дамуның деңгейі ретінде қаралуы тиіс. Біз оқушылардың жақсы құқықтық білімді меңгеруі оны әлеуметтік құндылық ретінде қарастыруы және тұлғаның құқықтық тәртібі шеңберінде бағытталған әлеуметтік –құқықтық қалыптасуы ретінде қабылдауы үшін талпынуымыз керек. — Құқықтық санасы мен мәдениеті дамыған тұлға заң нормаларына бағынып, өз міндетін орындап, заңға қайшы әрекет жасамайды. Сондықтан да құқықтық тәриені ойдағыдай жүзеге асыру үшін жасөспірімнің құқықтық санасы мен мәдениетін қалыптастырып, дамыту қажет. — Құқық бұзушылықтың алдын-алудың негізгі мақсаты- тұлғаның санасындағы, әрекетіндегі құбылмалы өзгерістерді шектеп оның өзгеруіне жол бермеу. Ал құқықтық тәрбиенің негізгі мақсаты-заң нормаларына бағынатын, өз міндеттерін мойындайтын, заң тәртібін бұзбайтын құқықтық санасы мен мәдениеті жоғары дәрежеде қалыптасқан құқықтық мемлекеттің үлгілі азаматын тәрбиелеу. Жасөспірімді құқықтық тәрбиелеу арқылы қоғамдағы әртүрлі құқық бұзушылықтардың алдын-алу жұмыстары жүзеге асады. Осыған байланысты құқықтық тәрбие жалпы тәрбие жүйесінің ерекше орынға ие екендігін ескере отырып, оны заман талабына сай жүргізуіміз керек. Себебі, біріншіден, білімі мен ғылымын бүгінгі талапқа сай дамыта алмаған ел әлемдік бәсекеге төтеп бере алмайды. 219 Ал, екіншіден, мәдениетті дамыту барысында өз ұлтымыздың ғасырлар бойы жинақтаған мәдени мұраларын бірге қоспасақ, онда әлемдік мәдениетте өз үлесімізді, өзімізді жоғалтуымыз мүмкін. Құқықтық тәрбие-ұзақ уақыт тарихи дамудың желісі. Ол күрделі, қиын әрі сан – салалы. Мол қаржыны, жалпы мемлекеттік деңгейдегі мемлекеттік ұйымдардың құрылымдық шараларды, бүкіл педагогтар, зиялылар қауымының қажыр –қайратын, рухани ізденістерін қажет етеді. Демек, ел ұрпақ тағдыры үшін маңызы мен жауапкершілігі айрықша білім беру ісіне барлық деңгейдегі мемлекеттік бетбұрыс, қамқорлығы керек.
«Саяси жаңғыру үдерісінің басты міндеті – барынша әділ әрі теңгерімді саяси жүйе құру болды». Президент өз сұхбатында осылай деді. Саяси өзгерістерді кері қайтару мүмкін болмайтындай, сонымен бірге реформалар қоғамдық өмірдегі қалыпты құбылысқа айналатындай ахуал қалыптастыру маңызды екенін атап көрсетті. Сол үшін заңның үстемдігін қамтамасыз ететін Конституциялық Сот қайта қалпына келтірілді. Сайлау жүйесі де жетілдіріліп, бірқатар өзгеріс енгізілді. Мемлекет басшысы жұрттың құқықтық сауаттылығы мен белсенділігі демократиялық жаңғырудың басты кепіліне айналғанын айтты. Құқықтық мәдениет тәртіп пен тұрақты жауапкершілікті қалыптастырады, онсыз қоғамдағы прогрессивті даму проблемаға айналады. Әлеуметтік процестерді реттеудің тиімділігі оның деңгейіне байланысты. Қоғамдық дамудың жедел міндеттерін шешу, атап айтқанда, құқықтық мемлекет құру және әлеуметтік жауапкершілікті азамат тәрбиелеу құқықтық мәдениеттің қалыптасуымен тығыз байланысты. Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Есірткі бизнесіне қарсы күрес департаменті және оның аумақтық бөлімшелері жасөспірімдер мен жастарды есірткінің зиянды әсерлері туралы ақпараттандыру, сондай-ақ салауатты өмір салтын насихаттау мақсатында жүйелі жұмыстар жүргізуде, оның ішінде билбордтар, постерлер, аудио жарнамалар түрінде қоғамдық көліктер мен адамдар көп жиналатын орындарда көрнекі үгіт-насихат жұмыстарын жүргізуде.
Тұтастай алғанда, Халыққа құқықтық ақпарат қызметі бойынша 119 бірыңғай нөміріне келіп түскен құқықтық мәселелер бойынша 907 мыңнан астам консультация берілді.
Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқық қорғау қызметі орталығы белсенді жұмыс жасауда. Мұндай пункттер барлық облыстық прокуратураларда ашық, олардың негізгі міндеттері қазіргі заманғы қызмет көрсету, шағымдарды жедел шешу, азаматтардың құқық қорғау органдарына деген сенімін арттыру, әкімшілік кедергілер мен бюрократиялық кідірістерді жою болып табылады. Олардың жұмысына заңгерлер, медиаторлар және басқа да мамандар тартылған.
