ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ: ОҢ МҮМКІНДІКТЕР ЖӘНЕ ЫҚТИМАЛ ТӘУЕКЕЛДЕР

165

Мемлекет басшысы Қ.К. Тоқаев «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Қазақстан халқына Жолдауында жасанды интеллект, блокчейн, заттар интернеті (IoT) және Үлкен деректер (Big Data) сияқты жаңа тұжырымдамалар мен технологияларды кеңінен енгізу ауыл шаруашылығысаласынан қаржы саласына дейінгі барлық салаларда ойын ережелерін өзгертуге әкелетінін атап өтті.Адамзат баласының өзінің өмірінде жасанды интеллектке қандай орын беретіні туралы мәселе күн тәртібінде өткір тұр және оның айналасында пікірталастар да аз емес. Қалай болғанда да, Индустрия 4.0 біздің өмірімізге сенімді түрде еніп жатыр. Білім беру, медицина немесе менеджмент болсын, барлық жерде жаңа технологиялар пайда болуда және енді бұл процесті тоқтату мүмкін емес.Әрине, біздің оқырмандар Қазақстанда жасанды интеллектті дамыту мәселесіне де қызығушылық танытады.

Қазір барлық жерде Төртінші өнеркәсіптік революция, цифрландыру туралы, оның адамзат өміріне қалай әсер ететіні, жасанды интеллект дамуының салдары қандай болатыны туралы айтылып жатыр. Жасанды интеллектті (ЖИ) жасау және дамыту – әртүрлі факторларға негізделген күрделі және көп қырлы процесс. Жасанды интеллект адам интеллектісінің күші жете бермейтін мәселелерді шешетін үлкен әлеуетке ие. Бұл үлкен көлемдегі деректерді талдауды, өндіріс процестерін оңтайландыруды, ауа райын болжауды, жаңа дәрі-дәрмектерді әзірлеуді және т.б. қамтуы мүмкін.

ЖИ өнеркәсіп, көлік, денсаулық сақтау, білім беру және бизнес сияқты әртүрлі қызмет салаларының тиімділігі мен өнімділігін едәуір арттыра алады. Бұл сонымен қатар шығындарды азайтуға, қателерді азайтуға және өнімдер мен қызметтердің сапасын жақсартуға әкелуі мүмкін.Бүгінгі таңда ғалымдар жасанды интеллект жасау мәселелерін үлкен қызығушылықпен зерттеп жатыр. Зерттеушілердің пікірінше,жасанды интеллекттің дамуы өмірдің шығармашылық және күрделі аспектілеріне назар аударуға мүмкіндік береотырып, адамның күнделікті және бірсарынды міндеттерден арылуына көмектеседі. Екінші жағынан, жұмыс орындарын жоғалту, технологияны бақылауды жоғалту және автономды жүйелердің дамуымен байланысты этикалық мәселелер сияқты ықтимал жағымсыз салдардың туындауына қатысты алаңдаушылық жоқ емес.Осылайша, жасанды интеллектті дамыту және пайдалану – оң мүмкіндіктер мен ықтимал тәуекелдер арасындағы күрделі тепе-теңдік.

Қазақстанда сондай-ақ ЖИ бойынша ғылыми жобалар іске асырылуда, ЖИ проблемаларымен айналысатын ғылыми-зерттеу институттары мен орталықтары жұмыс істеуде. Елдегі жасанды интеллект COVID-19 және қант диабетін диагностикалау үшін медициналық деректерді талдау, мұнай өндіруді жақсарту, ластану деңгейін болжау, бұлттық инфрақұрылымды басқару және т.б. сияқты салаларда қолданылады.Сөз жоқ, Төртінші өнеркәсіптік революция жұмысшылардың білімі мен құзыретіне қойылатын талаптардың күшеюіне әкеледі.Жақында, 10 тамызда, компьютерлік индустрияның көшбасшысы IBM компаниясы«ЖИ басқаратын автоматтандырылған әлемдегі кеңейтілген жұмыс» есебін жариялады.

Бұл жасанды интеллекттің кәсіптік жұмыспен қамтуға сандық және сапалық әсері туралы тақырыпқа арналған әлемдегі алғашқы есеп. IBM бағалауы бойынша, ЖИ төңкерісі бетбұрыс кезеңіне жетті, содан кейін өзгеру жылдамдығы тәртіпке артатын болады.Екінші маңызды қорытынды қызықты: ЖИ адамдарды алмастырмайды, бірақ ЖИ қолданатын адамдар мұны білмейтін/қаламайтын/жасай алмайтын адамдардыалмастырады.Әрбір жұмыс істейтін адам үшін өте маңызды есептің негізгі болжамдары:

– ең алдымен, алдағы үш жылда жұмыс істейтіндердің 40%-ы ЖИ енгізуге байланысты қайта біліктіліктен өтуге тиіс. Бұл әлемдік жұмыс күшінің 1,4 млрд. (3,4 млрд.) адамы қайта біліктіліктен өтуге тиіс дегенді білдіреді. Бұл қайта даярлау адамдар мен машиналар арасындағы жаңа еңбек бөлінісіне ене білуді және адам мен машина серіктестігі еңбек өнімділігін бірнеше есе арттырып, бизнес қайтарымының экспоненциалды өсуін қамтамасыз ететін «кеңейтілген жұмыс» дағдыларын игеруді білдіреді;

– «толықтырылған жұмысқа» көшкен жұмыс орындарының шамамен пайызы: маркетинг (73%) және клиенттерге қызмет көрсету (77%) саласында төрттен үш бөлігін және сатып алу (97%), тәуекелдер және нормативтік талаптарды сақтау (93%) және қаржы (93%) саласында 90%-дан астамын құрайды.

Толықтырылған жұмыс күші дәуірінің басталуымен жұмысшылардан талап етілетін ең маңызды дағдылардағы басымдықтардың түбегейлі өзгеруін ерекше атап өткен жөн.