Қазір барлық сала жасанды интеллектіні зерттеп, тәжірибеге енгізіп жатыр. Мамандар оның заң шығаруға да айтарлықтай әлеуеті бар екенін айтады. Десе де тәуекел тұстары да жоқ емес. Осы орайда Парламентаризм институты отандық және шетелдік сарапшыларды жинап, заң шығару үдерісіне ЖИ-ді енгізудің артықшылығы мен кемшілігін талқылады. Бұл туралы “Егемен Қазақстан” газеті жазды.
Заң жобасын ChatGPT жазып береді
Отандық сарапшылар жасанды интеллект заң шығару үдерісінің сапасын арттыратынын, мұны қолдану мемлекеттік институттардың ашықтығы мен тиімділігін нығайтуға бағытталғанын алға тартты. Мысалы, Президенттің Іс басқармасы жанындағы Парламентаризм институты директорының орынбасары Берік Бекжанов жасанды интеллект пен автоматтандырудың нормашығармашылықтағы рөлі күн санап артып келе жатқанын айтты. Оның айтуынша, бұл технологиялар құқықтық жүйені терең зерделеуге, заң жобаларының сапасын ұдайы бағалауға және олардың орындалуын қадағалауда тың тәсілдерді пайдалануға мүмкіндік береді.
Заң ғылымдарының кандидаты, Новосібір мемлекеттік экономика және басқару университетінің доценті Андрей Макарцев: «Жасанды интеллект адамды толық алмастыра алмайтыны сөзсіз, бірақ жаңа технологияның бұл түрін көмекші механизм ретінде пайдалануға болады, ол заң шығару үдерісін жеңілдетеді әрі жеделдетеді», деді.
Әлемде Бразилия – жасанды интеллект жасап шығарған заңды қабылдаған алғашқы ел. Өткен жылдың соңында «салық төлеушілер су есептегіш құралы ұрланған жағдайда оны ауыстыруға ақы төлемейді» деген заң нормасын қабылдады. Мұны Порт-Алегри қалалық кеңесінің мүшесі Рамиро Розарио ұсынған, ал оған заң жобасын ChatGPT толығымен жазып берген. Осылайша, ЖИ бір елге жаңа заң құрастырып берді.
Ал Ресей ғалымы Олег Шерстобоев парламенттерде жасанды интеллектіні заңнамалық үрдістерін талдауға, үлкен деректермен жұмыс істеуге, заң жобалары мен түзетулерді құқықтық негіздегі көздерімен салыстыруға, мониторинг, реттеу нысанасы туралы деректерді жинауға, азаматтардың пікірін талдау жұмысына қолдануға болатынын айтады. Сондай-ақ ЖИ-дің парламенттік жұмысты әкімшілендіруге (жұмыс кестесін талдау, құжаттарды мұрағаттау, оларды салыстыру, шетелдік құжаттарды аудару, азаматтардың өтініштерін талдау, есеп, баяндамаларға ақпарат жинау және олармен жұмыс істеу), парламенттердің ашықтығын қамтамасыз етуге (парламенттік тыңдауларды декодтау, жобалар, заңдар және т.б. туралы ыңғайлы деректерді қалыптастыру) көмегі зор.
Парламентаризм институты осы бағытта ауқымды зерттеу жүргізіп, заңнамалық үдерістің негізгі түйткілдерін айқындап, оларды еңсеру бойынша нақты ұсынымдар әзірледі. Сонымен қатар заң шығару саласына жасанды интеллект пен автоматтандырылған мониторинг жүйесін енгізуді көздейтін заң жобасын дайындау қолға алынды. Мәселен, институт сарапшылары нормашығармашылық үдерісін цифрландыруға арналған алгоритмдер әзірлеу, жасанды интеллектіні қолдану бойынша құқықтық негіз қалыптастыру, қоғамдық мониторингтің автоматтандырылған жүйесін енгізу, сондай-ақ сот төрелігі мен заң шығармашылығында жасанды интеллект технологияларын қолдану жөніндегі қосымша зерттеулер жүргізу және білікті мамандар даярлау, заң шығармашылығын цифрландыру мәселелері бойынша жұмыс топтарын құру және бірыңғай стандарттарды әзірлеу сияқты ұсыныстарды алға тартты. Ал отандық және шетелдік ғалымдар айтылған ұсыныстарды мақұлдады.
«Осылайша, заң ғалымдарының басқосуы заңнаманы заман талабына сай жаңғыртудың маңызды қадамы болды. Қабылданған ұсынымдар мен алдағы атқарылатын жұмыстар қоғам игілігіне инновациялық технологияларды қауіпсіз әрі тиімді пайдалануға негіз болып, заң шығармашылық үдерісін жаңа белеске көтермек», деді Б.Бекжанов.
Мемлекеттік сектордағы ЖИ
Сондай-ақ жасанды интеллект мемлекеттік секторға ене бастады. Пномпенде (Камбоджа) Орталық Азия, Кавказ және Азия-Тынық мұхиты аймағының 12 елінен 60-тан аса өкіл жасанды интеллектіні мемлекеттік секторға енгізу әлеуетін саралады.
Жиынға қатысқан Корея, Халықаралық телекоммуникациялар одағы және Дүниежүзілік банктің жетекші сарапшылары жасанды интеллектінің стандарттары мен этикалық жағын қарастырды. Жиынға қатысқан Астана мемлекеттік қызмет хабы жоба менеджері Бақыт Жексембай ЖИ саласындағы ынтымақтастық пен тәжірибе алмасудың маңыздылығына тоқталды. Әр елден келген қатысушылар Камбоджа цифрлы технологиялар академиясында (CADT) болып, цифрлы біліктілік пен мемлекеттік қызметкерлер, тұрғындарды оқыту бағдарламаларын зерделеді
Корея Республикасы Ішкі істер және қауіпсіздік министрлігінің ашық деректер бойынша саясат бөлімінің директоры Джуон Хансон ЖИ жағдайды сараптау мен талдау негізінде превентивті және персоналды қызмет көрсете алатын трансформациялаушы технология ретінде дамып жатыр деген пікір білдірді. Дегенмен ол этикалық тәуекелдер, қауіпсіздік мәселелерін ескеру қажеттігін айтып, тиімді стратегиялар жасауға халықаралық ынтымақтастық керек екенін мәлімдеді. Ол Корея осы салада тәжірибе алмасуға даяр екенін де жеткізді.
Ал Камбоджадағы БҰҰ ДБ Тұрақты өкілі Алиссар Чакер ЖИ-тің барлық азаматқа, әсіресе осал топтардағы халыққа қызмет көрсетуде тиімділікті арттыратынын айтады. Сондай-ақ Камбоджаның Пошта және телекоммуникация министрі Вандет Чеаның айтуынша, мемлекеттік сектордағы ЖИ тиімді шешімдер қабылдауға үлесі зор. Бұған қоса мемлекеттік қызмет көрсетудің ашықтығы мен сапасын арттырады, яғни азаматтардың талап-тілектері мен сұраныстарына жедел жауап беруге мүмкіндік туғызады.
