Түркістандық тұрғындарды ақпараттандыру мақсатында цифрландыруды дамыту, жасанды интеллект технологияларын қолдану жөнінде мәліметтерді ұсынамыз. Жасанды интеллект енді болашақтың технологиясы емес, бүгінгі күннің шындығына айналды. 2030 жылға қарай 15,7 триллион долларлық нарықты құрайтын бұл технология әлем елдерінің экономикалық дамуының қозғаушы күшіне де айналады» деп жазады Түріктің жасанды интеллект саласындағы саясат қауымдастығының негізін қалаушы және төрағасы Зафер Күчукшабаноглы. Анадолы агенттігінде жарияланған мақаласында түрік маманы ЖИ болашақта мамандықтарға қалай әсер ететіні және жасанды интеллекттің дамуымен қандай мамандықтарға сұраныс өсетіні туралы жазған. Жақын арада жасанды интеллект ауыл шаруашылығынан энергетикаға, қорғаныстан білім беруге дейінгі барлық салаларға енеді.
Goldman Sachs инвестициялық банкінің баяндамасында: «Жасанды интеллект 300 миллион жұмыс орнын алмастыра алады, сонымен бірге жаңа жұмыс орындарын құруға және өнімділікті арттыруға мүмкіндік береді» делінген. Түрік қауымдастығының төрағасы «Дүниежүзілік экономикалық форумның (ДЭФ) мәліметтері бойынша, 2025 жылға қарай жасанды интеллект 85 миллион жұмыс орнын жойып, орнына 97 миллион жаңа жұмыс орнын ашады деген болжам бар» деген мәліметтерді келтіреді. Жасанды интеллекттің дамуымен басталған технологиялық трансформация кәсіптердің кейбір топтарын жойып, басқаларын түрлендіретіні анық.
Бұл – терең фейктерді (терең жалғандық, сапалы жасалған өтірік) анықтайтын маман. Deepfake – жасанды интеллекті қолдану бағыттарының бірі болғандықтан, «терең жалғандық» деп аталатын технология жалған бейнелерді шебер жасауға мүмкіндік береді.
Қазірдің өзінде бұл технология цифрлық кескінді өзгертуге, жалған бейнелер жасауға, адамдардың бет-әлпетін, дауысын, мимикасын, сөйлеу мәнерін өзгерте алады. Мұндай контентте адам ешқашан айтпаған немесе жасамаған нәрсені айтып немесе істеп жатқандай әсер қалдыру үшін жасалады. Бұл технология жақын болашақтағы ең үлкен қауіптердің бірі ретінде дамып келеді. Сондықтан шындық пен өтірікті анықтайтын технологиялар мен мамандарға сұраныс күшейеді.
Қазақстанда жасанды интеллектіні дамытудың 2024-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасының жобасы бекітіледі. Бұл туралы «Ашық НҚА» порталында жарияланды. Тұжырымдаманы әзірлеуге жауапты мемлекеттік әзірлеуші ретінде ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі бекітілді.
«Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары және цифрлық трансформация, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мен киберқауіпсіздік саласын дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы сияқты бірқатар стратегиялық құжаттарда жасанды интеллект бағыты бойынша кейбір міндеттер мен іс-шаралар айқындалған», – делінген хабарламада.
Қазақстанда суперкомпьютерлер 2025 жылға қарай іске қосылады;Ұлттық жасанды интеллект платформасын құру ұсынылады. Әр түрлі көздерден алынған деректердің бірыңғай кеңістігін қалыптастыру үшін «Smart Data Ukimet» жұмыс істейді;Жасанды интеллект технологияларын пайдалана отырып ұсынылатын мемлекеттік қызметтер үлесінің 2029 жылға қарай 20%-ға өседі;2029 жылға қарай жасанды интеллект платформасында жасалған кем дегенде 25 жасанды интеллект шешімі болуы керек.
«Әлемде бірнеше жылдан бері жасанды интеллект технологиялары жарысы жүргізіліп келеді. Онда екі айқын көшбасшы бар – АҚШ пен Қытай. Канада, Жапония, Оңтүстік Корея, Франция және Германия сияқты басқа елдер де жасанды интеллект технологиялары бойынша өз бастамаларымен алға жылжуда. Қазақстан бұл процеске кеш кіргеніне қарамастан, бүгінде жасанды интеллектке қатысты бірқатар жобалар түрлі салаларда іске асырылуда», – делінген хабарламада. Мәселен, денсаулық сақтауда қашықтықтан медициналық қызметтерді, роботтандырылған әдістерді және жасанды интеллекті енгізу бойынша жобаларға қолдау көрсету жүзеге асырылуда.
Қазақстанда жасанды интеллекттің бірнеше бағыттары қолға алынған, ең сұранысқа ие түрі – биометрия. Ақпараттық технологиялар саласының маманы, магистр Айдана Ғазизова:
— Қазіргі уақытта ЖИ ретінде біз қолданып және түсініп жүрген технологиялар сенсорлық деп аталады. Мұндай алгоритм шешетін тапсырмалар тым күрделі емес. Мысалы, суреттегі бетті іздеу, сөйлеуді мәтінге айналдыру және бір тілден екінші тілге аудару. Бірақ ЖИ туралы ғылыми түсінік сенсорлық мүмкіндіктерге қарағанда әлдеқайда кең және өздігінен білім алу қабілетінде жатыр. Экономикада сенсорлық ЖИ тілді өңдеуде және дауыс синтезінде қолданылады. Бұл шешімдер тұтынушылардың үлкен ағыны бар салаларда әзірленуде, олардан деректер автоматтандырылып, сервистік талдау жүргізілуі керек. Бұл негізінен банктер, телекоммуникациялық компаниялар мен бөлшек сауда компаниялары, сондай-ақ мемлекеттік органдарда қолданылады. Цифрлық банкингте бізде кеңес беру жүйелері мен биометрикаға қатысты жобалары бар Kaspi банк бар, — дейді.
Ірі ойыншылар ғана емес, сонымен қатар әртүрлі қызмет салаларындағы салыстырмалы түрде шағын B2B компаниялары ЖИ саласындағы әзірлемелерге инвестиция салуда. Олардың мақсаты — процестерді автоматтандыру және оңтайландыру. MarketsandMarkets, озық технологияларды зерттеу агенттіктерінің бірі, жаһандық ЖИ нарығы өткен жылғы 87 миллиард доллардан 2026 жылға қарай 310 миллиард долларға дейін өседі, болжамды кезеңде жылына орта есеппен 40% өседі деген болжам айтады.
Beeline Қазақстандағы деректерді басқару жөніндегі директоры Андрей Остафичук:
— Жасанды интеллект туралы барлығымыз айтқанменен, оның не екенін түсінетіндер аз, яғни нақты білімді мұғалім ғана біледі. Жақсы жағы – біз оны барлық жерде қолданамыз. ЖИ — бұл адамның қабілетін қайта құру әрекетінің бір түрі: біз алгоритмді адам жасайтын нәрсені әлдеқайда жақсырақ және тезірек жасауға үйретуіміз керек.
Сала мамандары қазір OpenAI дүрбелең тудырған кезде мынаны түсіну керек дейді: ЖИ ең жақсысын болжап, есте сақтап, жаңғырта және таңдай алады, бірақ бәрібір жаңа нәрселерді қалай жасау керектігін білмейді, кенеттен дана бола алмайды. ЖИ бөлігі ретінде нейрондық желіні пайдаланатын тағы бір сала — биометрия немесе адамды бірегей биологиялық және мінез-құлық сипаттамалары бойынша сәйкестендіру. Биометрияның ең көп тараған түрлері: саусақ ізі, бет кескіні, дауыс, көз қарашығы мен алақан тамырларының үлгісі.
Сарапшы маман Beeline-да ЖИ-ды қолданудың мысалын былай келтіреді: «Маркетингте біз оны ұсыныстар жасау және өнімдерімізді жекелендіру үшін пайдаланамыз. Тұтынушыларға қызмет көрсетуде біз мәтіндік немесе дауыстық боттарды пайдаланамыз. Біз сондай-ақ бейне аналитика бағытын белсенді түрде дамытып жатырмыз. Менің ойымша, ЖИ мүмкіндіктерін мәтінмен, фотосуреттермен және бейнелермен жұмыс істеу үшін қолдану көптеген компаниялар ұстанған бағыт.
Компания ЖИ технологияларының үлкен деректерде үлгілерді табуын және адамның орнына жауапты болжауды үйренуін қамтамасыз етуге тырысады. Әдетте, машина адамдар күтпеген үлгілерді табады. Сондықтан, барлық ЖИ негізіндегі шешімдер процесс қайталанатын, массивті және табысқа жетудің нақты критерийлері болған кезде экономикалық тұрғыдан сұранысқа ие.
Жалпы, бізде дамудың орындылығын бағалауға қатаң көзқарас қалыптасқан, сондықтан қаржылық нәтиже әкелмейтін идеялар жүзеге асырылмайды.
MarketsandMarkets мәліметтері бойынша, биометрияның жаһандық нарығы 2022 жылы 42,9 миллиард долларды құраған, ал 2027 жылға қарай 82,9 миллиард долларға жетеді деп болжам жасайды. Қазақстанда биометрия технологиясын негізінен банктер, телекоммуникация компаниялары, FMCG ірі желілері пайдаланады. VERIGRAM қазақстандық компаниясының Уахат Бастимиев:
«ЖИ – бұл бірнеше нейрондық желілер, бір сөзбен айтқанда, сұрақтарға жауап беретін құрал. Барлығы әрине қойған сұрағыңызға байланысты. Біздің жағдайда нейрондық желілер көптеген беттердің массивінде оқытылады. Беттің қозғалғыштығына байланысты 100% сәйкестік жоқ, бірақ тексеру үшін 85% жеткілікті. Бұл ретте мұндай өнімді тек жергілікті мамандардың күшімен салу мүмкін емес. Біз әлемнің түкпір-түкпірінен әзірлеушілерді тартуға тырысамыз», деп пікір білдірген екен.
Уақыт өткен сайын жасанды интеллект (AI) дамуы артты. Ядролық энергияны бейбіт және деструктивті мақсаттар үшін пайдалану; мұнай өндірудегі энергетикалық мәселелерді шешу және жаңа материалдарды синтездеу үшін шикізат алу – адамзаттың өмірін өзгерткен өнертабыстар. Жасанды интеллект дегеніміз – адамның ойын, іс-әрекетін компьютерде бейнелейтін компьютерлік жүйе. Бұл сөзді алғаш рет 1956 жылы Дартмут университетінде, Жон Маккарти есімді азамат қолданған көрінеді. Содан бері бұл саланы зерттеушілер мен оған қызығушылық танытушылар күн санап артып келеді. Жон мырзаның пайымдауынша, жасанды интеллект екі бағытта жүзеге асады. Біріншісі, адамның интеллектуалды әрекетін қарастырса (есептер мен теоремаларды шешу, т.б.); екіншісі адамның саналы іс-әрекетін қарастырады. Қазірдің өзінде жасанды интеллект өзекті қолданбалы мәселелерді шешу үшін қолданылады: сараптамалық жүйелер жоғары білікті мамандар жетіспейтін орында тиімді шешімдерді жасауға көмектеседі (қашықтықтан оқыту, медициналық диагноздарды алдын-ала қою және т. б.); автономды құрылғылар адамның денсаулығына зиян келтірместен немесе өмірге қауіп төндірмейтін ортаны зерттейді (ғарыш, мұхит тереңдігі, өрт немесе радиоактивті ластану аймақтары және т. б.); IBM-нің Watson немесе Google компаниясының DeepMind Health сынды технологиялары дәрігерлердің жұмысын жеңілдетуде, тіпті, адам көзі аңдай бермейтін ішкі ағзалардағы ісіктерді анықтауда үлкен рөл атқарады. Сондай-ақ Жапонияда жыл сайын дәрігерлердің саны 2,7%-ға ғана артатын болғандықтан, дәрігерлерге деген қажеттілік күн тәртібінен түспей тұр. Күншығыс елі бұл мәселені шешу үшін медицина саласына жасанды интеллект енгізбекші. Ол үшін бюджеттен 100 млн доллар қаржы бөліп отыр. Қазір әлемдік ірі державалар арасында технология өндіруден бәсеке болып жатыр. Қытай зерттеу мен өндірісте АҚШ-қа тәуелсіз болу үшін жасанды интеллект жасауға айрықша көңіл бөліп отыр. Қытайлық Huawei компаниясы жасанды интеллекті өңдеуге арналған өз чиптерін әзірлейтінін мәлімдеді. Бұл елдегі жасанды интеллект индустриясын Intel және Nvidia сияқты америкалық өндірушілерге деген қажеттілігін азайтты. Ал Еуропалық Одақ АҚШ пен Қытайдан қалыспай жасанды интеллект жасауға 22 млрд доллар қаржы бөлген.
