Түркістандық тұрғындарды ақпараттандыру мақсатында цифрландыруды дамыту, IT саласы, жасанды интеллект технологияларын қолдану жөнінде мәліметтерді ұсынамыз. IT саласында жасанды интеллектіні дамыту өзекті мәселе болып табылады. Қазақстандық сарапшы Нұрсұлтан Нұрлановтың айтуынша, Қазақстанда және ТМД-ның басқа елдерінде IT мамандары жасанды интеллектке техникалық, кәсіби қызығушылық танытуда.
«Егер жасанды интеллект туралы батыстың пікіріне қарасақ, жасанды интеллект адамның орнын ауыстыратынына сенеді. Яғни, геометриялық тұрғыдан алғанда, прогрессия әртүрлі деректер үлгілерін жасайды. Қазақстанда және ТМД-ның басқа елдерінде IT мамандары жасанды интеллектке техникалық, кәсіби қызығушылық танытуда. Біз жасанды интеллект туралы соншалықты мақтанбаймыз, біз әртүрлі қызмет салаларына қандай да бір жолмен көмектесу, жұмысты жеңілдету, адамның күнделікті, қолмен жұмыс істеуін жеңілдету үшін көбірек оқимыз. Сондықтан жасанды интеллект адамды ауыстырады деген мұндай қорқыныш жоқ», – дейді сарапшы.
Дегенмен сарапшының айтуынша, алдағы 10 жылда технологиялық салада біршама төңкеріс болады, жасанды интеллекттің жаңа әзірлемелері көбірек шығады.
«Иә, кейбір мамандықтар енді өте қажет болмайды. Мен олар өледі деп айтпаймын, бірақ адам назары бұдан былай қажет болмайды. Мысалы, қазірдің өзінде Қазақстанда МРТ және КТ суреттерін оқуға және пациенттерге алдын ала диагноз қоюға қабілетті жасанды интеллект технологиялары қолданылып жатыр. Егер мұндай тәжірибе кеңінен таралса, дәрігерлер суреттерді оқу қажеттілігінен құтылуы мүмкін. Жаңа технологиялар дизайнерлер мен иллюстраторларды да алмастыра алады», – деп санайды сарапшы.
Сонымен қатар, маманның пікірінше, қазір дизайнерлер, иллюстраторларға сұраныс азаюы мүмкін. Өйткені оны жасанды интеллект жасайды. Жасанды интеллект есепшілердің, тұтынушыларға қызмет көрсету менеджерлерінің (телефон операторларының), корректорлардың, копирайтерлердің, аудармашылардың, тіпті такси жүргізушілерінің жұмысын оңай атқара алады.
«Жасанды интеллект күн сайын үйренеді. Ол қазір өте үлкен көлемдегі ақпаратты қорытады. Ал сіз бұл процестерді енді сезбейсіз. Болашақта жасанды интеллектімен өзара әрекеттесуді үйреніп, оған тапсырмаларды дұрыс қоятын мамандар бағаланады. Енді жаңа шындыққа бейімделіп, жаңа мамандық туралы ойланатын уақыт келді.Менің ойымша, жасанды интеллект туралы ақпаратты оқып шығу өте маңызды, оны сіздің қызмет саласыңызбен қандай да бір жолмен байланыстырып көріңіз. Жасанды интеллект сіздің салаңызға қалай көмектесетінін түсінуге тырысыңыз. Болашақта жасанды интеллект тапсырмаларын дұрыс қоя алатын, жасанды интеллект түзетуді қажет етпей өте дәл сұраныс пен өнімді шығаратын болады», – дейді маман.
Сарапшы маман балалары бар және жоғары білім алуды жоспарлап жүрген қазақстандықтарға IT және жасанды интеллектіні үйрену туралы ойлануға кеңес береді. Сондай-ақ, жасанды интеллект жылдам қарқынмен дамып келе жатқандықтан, жаңарып отыру үшін көбірек зерттеу жұмыстарын оқу маңызды.
Қазақстанда жасанды интеллект қызметін реттейтін заң әлі жоқ. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев елімізде жасанды интелектіні дамыту тақырыбын бірнеше рет көтеріп, тіпті бұл саланы жеке бақылауға алуға, шетелдік және отандық мамандармен кездесулер өткізуге, жүктелген тапсырмалардың орындалуын бақылауға уәде берді.
Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі қазақстандықтарға құжаттарды өңдеуге көмектесу үшін нейрондық желілер енгізіліп жатқанын мәлімдеді. Ал жаңа оқу жылында ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбектің айтуынша, Қазақстандағы барлық студенттер жасанды интеллект курсынан өтуге міндетті. Ол барлық оқу орындарының негізіне айналады. Естеріңізге сала кетейік, бүгінде жасанды интеллект әлемді жаулап бара жатқаны жасырын емес. Белгілі болғанындай, әлемнің көптеген елдерінде адамның жасанды интеллектпен әрекеттесуін реттейтін нақты ережелер әлі жасалмаған.
Жасанды интеллект ресурстарды автоматтандыруға, оңтайландыруға және күрделі мәселелерді шешуге мүмкіндіктер жасайды. Мысалы, медицинада, автомобиль өнеркәсібінде және қаржы секторында жасанды интеллект процестерді жылдамдатады, диагностикалық дәлдікті жақсартады, қауіпсіздікті қамтамасыз етеді және ресурстарды басқаруды оңтайландырады. Бүгінде жасанды интеллект балалардағы аутизмді олардың көздері арқылы анықтауға үйретілді. Екіншіден, оны пайдалану қауіпсіздік, құпиялылық және әлеуметтік әділеттілік мәселелерін көтеруі мүмкін. Кейбір аймақтарда жасанды интеллектіні пайдалану адамдарды жұмыс саласында ауыстыру мәселесін көтереді. Кейбір сарапшылар жасанды интеллекттің дамуы жұмыс орындарының қысқаруына және әлеуметтік және экономикалық теңгерімсіздікке әкелуі мүмкін деп санайды.
Соңғы жылдары жасанды интеллект пен нейрондық желілерді дамыту туралы көбірек айтылып жүр. Дипломын ChatGPT жазған ресейлік студенттен қызу пікірталас басталды. Желтоқсан айының басында Еуропада жасанды интеллект туралы әлемдегі алғашқы заң қабылданатыны белгілі болды. Күшіне ену үшін құжатты Еуропарламент пен ЕО елдерінің әрқайсысы мақұлдауы керек. Қазақстанда депутаттар да жасанды интеллектінің көмегіне жүгінуде. Мысалы, қараша айында жасанды интелект Аграрлық мәселелер жөніндегі комитет отырысының бірінің қорытындысын шығарды. Тіпті қатысушыларға ұсыныстарын да берді.
Нейрондық желілер мен жасанды интеллект тақырыбы 2023 жылдың ақпан-наурыз айларында талқылаудың шыңына жетті. Шамамен осы уақытта Алматыда сөйлеген Қырғызстан Премьер-министрі Ақылбек Жапаров өз сөзін ішінара ChatGPT нейрондық желісі жасағанын мойындады. «Жасанды интеллект » термині 1956 жылы пайда болды. Жалпы жасанды интеллект деп адамға ұқсас қызмет атқара алатын кез — келген машиналар мен жүйелердің әрекетін айтамыз. Жасанды интеллекттің алғашқы түрлері компьютерлерге дойбы сияқты адамзатқа қарсы ойнауға мүмкіндік берді. Бірақ оның мүмкіндігі дәл қазіргі уақыттағыдай кең ауқымда болмай, тек нақты деректер көлемін ұлғайту және деректерді салыстыру, есептерді шығару сынды мүмкіндіктермен шектеліп, символдық есептеу жүйелерін дамытуға бағытталған еді. Осылайша жасанды интеллект ең алдымен АҚШ қорғаныс министрлігінің қызығушылығын тудырып, олар адамның психикалық әрекетіне технологияларды үйретуге бел буды.Мысалы, ең алдымен АҚШ Қорғаныс министрлігінің зерттеу жобалары агенттігі виртуалды көше карталарын жасау үшін бірқатар жобаларды атқарып,1970 жылы бұл идеяны іске асыра бастайды. 2003 жылы біршама интеллектуалды жеке көмекшілерді жасай алды.Бұл жұмыстар заманауи компьютерлерде, атап айтқанда, адамның сан қилы мүмкіндіктерін толықтыруға, жақсартуға және жеңілдетуге арналған шешімдердің алды болды.Ежелгі грек мифологиясында да алғашқы рет роботтар мен жасанды нысандар пайда болды. Аристотельдің силлогизмді құру және оның дедуктивті пайымдауларды қолдануы адамзаттың өз интеллектін түсініп,тануға маңызды қадамы болды. Тамырының ұзақ және тереңдігіне қарамастан, біз білетін жасанды интеллект бар болғаны 1 ғасырдан аз уақыт болды.
Жасанды интеллектің маңыздылығы туралы бастау үшін, оның тарихына назар аударғанымыз жөн болар. Ең алдымен, Уоррен МакКаллок пен Уолтер Питс 1943 жылы жасанды интеллект бойынша алғашқы жұмыс болып саналатын «Жүйке әрекетіндегі идеялардың логикалық есебі» атты мақаласын жариялады. Олар бұл мақалада, жасанды нейрон үлгісін жасауды ұсынады. Одан кейін,1949 жылы Дональд Хебб өзінің «Мінез құлық ұйымы: нейропсихологиялық теория» кітабында нейрондар арасындағы байланыс күшін өзгерту теориясын ұсынған болатын. 1950 жылы ағылшын математигі Алан Тьюринг «Есептеу машиналары және интеллект»кітабын жариялады,онда ол машинаның адам мөнез құлқын көрсету мүмкіндігі бар жоғын анықтауға арналған сынақты ұсынды. Бұл сынақ Тьюринг сынағы деп аталады. Оның тарапынан ұсынылған бұл сынақ қазіргі таңда да жасанды интеллект үшін маңыздылығын жоғалтпай, қолданысқа енген. Тьюринг сынағының негізді мақсаты – жасанды интеллекттің адаммен дұрыс сөйлесе алуын бақылау. Адам жасанды интеллектті қолдану барысында, оның жасанды екенің еш сезінбеуі басты қағида.Осы қағидаға сүйене, жасанды интеллект табиғи тілді өңдеу, сәтті қарым – қатынас жасау, сұрақтарға сапалы жауап беру сынды қасиеттерге ие болуға тырысады.
1950 жылы Гарвард түлектері Марвин Мински мен Дин Эдмондс «SNARS» деп аталатын алғашқы нейрондық желілік компьютерді құрастырды.1956 жылы Аллен Ньюэлл мен Герберт А.Саймон «Логикалық теоретик» деп аталатын алғашқы жасанды интеллект бағдарламасын құрастырды. Бұл бағдарлама 52 математикалық теореманың 38-ін тексереді, сонымен қатар олардың бірнешеуінің жаңа әрі талғампаз шешу жолдарын тапты.Сол жылы «Жасанды интеллект» сөзін алғаш рет Дартмут конференциясында американдық ғалым Джон Маккарти қабылдады және алғаш рет академиялық сала ретінде енгізілді.Жасанды интеллектке деген қызығушылық осы жылдан кейін тез өсті.1959- Артур Самуель IBM компаниясында жұмыс атқарып жүргенде, машиналық оқыту терминін енгізді.
1463 – Джон Маккарти Стэнфордта жасанды интеллект зертханасын бастайды.1466 – Джозеф Вайзенбаум «ELIZA» атты алғашқы чат ботты жасады.
1972 жыл – Жапонияда «WABOT-1» деп аталатын алғашқы адам робот жасалды.1974 жылдан 1980 жылға дейін – бұл кезең бірінші қысқа кезең ретінде белгілі. Яғни, көптеген ғалымдар өз зерттеулерін жалғастыра алмады, қаражат жағынан біршама қиындықтар болып, ғылымға деген қызығушылық төмендеген кезең болды.
1980 – Жасанды интеллект қатты соққымен оралды! Стэнфорд университетінде Американың жасанды интеллект қауымдастығының тұңғыш ұлттық конференциясы ұйымдастырылды. 1997 – Компьютер қабілеті адамды басып озды! IBM Deep Blue компьютері шахматтан сол кездегі әлем чемпионы Гари Каспаровты жеңіп, шахматтан әлем чемпионын жеңген алғашқы компьютер болды.
